Ο μύθος του πολυπολικού κόσμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η αύξηση της συνοχής της Δύσης αναδεικνύουν τον μύθο του πολυπολικού παγκοσμίου συστήματος ισχύος, ο οποίος αναπαράγεται ως ήδη εμπεδωμένη γεωπολιτική πραγματικότητα. Το υποτιθέμενο πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα ισχύος περιλαμβάνει μείζονες δυνάμεις αντίπαλες στην αμερικανική ηγεμονία, όπως η Ρωσία και η Κίνα, επαμφοτερίζοντες δρώντες, όπως η Ινδία, και αναδυόμενους δρώντες στην Ευρασία, την Αφρική, και την Λατινική Αμερική.

Χάρτης της υφηλίου με επίκεντρο την αμερικανική ήπειρο. Πηγή: web
---------------------------------------------------------

Εκτιμήσεις για την αναπόφευκτη διαμόρφωση ενός πολυπολικού παγκοσμίου συστήματος ισχύος υπάρχουν από την δεκαετία του 1990, όταν η αποφασιστική υπεροχή της αμερικανικής ισχύος ήταν σαφής. Οι σχετικές διατυπώσεις πολλαπλασιάσθηκαν τα τελευταία έτη λόγω των δυναμικότερων εκδηλώσεων του ρωσικού αναθεωρητισμού από το 2008, της οικονομικής ανόδου της Κίνας και των φιλοδοξιών οικονομικής ενοποιήσεως της Ευρασίας. Η πολυπολικότητα βρίσκεται σε διακηρύξεις διακρατικών οργανισμών, όπως η ΕΕ, η ένωση των BRIC, και άλλα περιφερειακά σχήματα συνεργασίας και, φυσικά, στο Δόγμα εξωτερικής πολιτικής της Ρωσικής Ομοσπονδίας (2016) και σε κείμενα του ρωσικού αναθεωρητισμού. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η περιφερειακή ή πολυμερής συνεργασία εμφανίζεται καταχρηστικώς ως απόδειξη ενός πολυπολικού συστήματος.

Στις αναλύσεις συγχέεται η πολυπολικότητα, νοουμένη ως σύστημα διεθνούς ισχύος συγκροτούμενο από σχετικώς ισότιμους κρατικούς δρώντες σε επίπεδο ισχύος και επιρροής, με την πολυπαραγοντικότητα, την ύπαρξη πολλών μεταβλητών για τις εξελίξεις, μεταξύ των οποίων η αυξανομένη ισχύς διαφόρων κρατικών δρώντων, μεγάλων και μεσαίων δυνάμεων, αλλά και εξωτερικών μη ανθρωπογενών μεταβλητών. Το παγκόσμιο σύστημα ισχύος είναι πολυπαραγοντικό, αλλά όχι πολυπολικό. Η έννοια της πολυπολικότητας αφορά την διάχυση του γεωπολιτικού κέντρου ισχύος σε πολλαπλά σημεία ανά την υφήλιο. Κατ’ αντίθεση ένα μονοπολικό σύστημα προσδιορίζεται ως αυτό στο οποίο επικρατεί μια γεωπολιτική δύναμη κατά αποφασιστικό τρόπο, ώστε να μην είναι δυνατή η διαμόρφωση μιας αντίπαλης εξισορροπητικής συμμαχίας. Η υπεροχή των ΗΠΑ εμπίπτει ακριβώς σε αυτήν την κατηγορία από το 1991 έως και σήμερα, καθώς δεν υφίσταται σε παγκόσμιο επίπεδο μια ίσων δυνατοτήτων εξισορροπητική συμμαχία κρατών και δη στρατιωτική.

Η πολυπολικότητα του διακρατικού συστήματος ισχύος είναι φαινομενική, όχι ουσιαστική, καθώς προκύπτει από την εκούσια μη ανάμειξη του παγκοσμίου ηγεμονικού δρώντος, των ΗΠΑ, σε πολλαπλά μέτωπα, όχι από την δομή του ιδίου του συστήματος. Το παγκόσμιο σύστημα δεν είναι πολυπολικό, αλλά μονοπολικό. Η στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική υπεροχή των ΗΠΑ έναντι όλων των άλλων κέντρων ισχύος παραμένει αδιαμφισβήτητη. Η επιλογή των ΗΠΑ να διατηρούν σχέσεις απλής ηγεμονίας με τα φιλικά και συμμαχικά κράτη και όχι κυριαρχίας, και να περιορίζουν την παρέμβασή τους στα υπερπόντια πεδία, ενίοτε συσκοτίζει τα πραγματικά δεδομένα. Σε συνθήκες κρίσεως, όπως στην κρίση της Ουκρανίας ή στο ζήτημα της Ταϊβάν, η μονοπολική υπεροχή των ΗΠΑ επιβεβαιώνεται. Ιδίως ο πόλεμος στην Ουκρανία με την αποφασιστική παρέμβαση των ΗΠΑ εξάλειψε την διπλωματική διαφοροποίηση της ΕΕ, συγκράτησε την Κίνα, η οποία περιορίσθηκε σε μετρημένη διπλωματική και ρητορική ανοχή της ρωσικής επιθετικότητας, ενώ επανεξέτασε τα σενάρια εισβολής στην προστατευόμενη από την Δύση Ταϊβάν. Οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να είναι ο κύριος πόλος παγκόσμιας ισχύος και το ΝΑΤΟ η πλέον σημαντική στρατιωτική συμμαχία χωρίς αντίπαλο δέος.

ΗΠΑ ΚΑΤΑ ΡΩΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΑΣΙΑ

Οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη παγκόσμια δύναμη, καθώς είναι ο μόνος δρών με τεχνολογική πρωτοπορία, αυτάρκεις στρατιωτικές δυνάμεις μη εξαρτώμενες από εξωτερικές αλυσίδες τροφοδοσίας, και την δυνατότητα προβολής ισχύος σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΗΠΑ είναι το τεχνολογικώς πλέον προηγμένο κράτος με αποφασιστική υπεροχή έναντι όλων των άλλων και η συνθήκη αυτή δεν θα μεταβληθεί στο εγγύς μέλλον. Η στρατιωτική και τεχνολογική υπεροχή των ΗΠΑ και η θέση τους στην απρόσβλητη Βόρειο Αμερική με μέτωπο σε δύο ωκεανούς και διασύνδεση με τα δύο σημαντικότερα οικονομικά κέντρα του πλανήτη, την Ευρώπη και την Ανατολική Ασία, αποτελεί το θεμέλιο της μονοπολικής τους ηγεμονικής ισχύος [1].