Η Τουρκία και οι χώρες της Κεντρικής Ασίας

Οι ξένες άμεσες επενδύσεις (FDI), καίτοι αμφίδρομες, είναι υψηλότερες στην κατεύθυνση από Αζερμπαϊτζάν προς Τουρκία: Το επενδυμένο κεφάλαιο στην Τουρκία (FDI stock) που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «αζερικών συμφερόντων» είναι 19 δισ. $, από 5-6 δισ. $ που ήταν το 2013. Πλην των αγωγών, το 2008 η SOCAR απέκτησε τον έλεγχο της τουρκικής ΡΕΤΚΙΜ, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη, έως τότε, εξαγορά στην ιστορία της. Στην Σμύρνη, η SOCAR υλοποίησε ένα κολοσσιαίο επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 9 δισ. δολαρίων, με «αιχμή του δόρατος» το διυλιστήριο Star και έναν μεγάλο λιμένα εμπορευματοκιβωτίων. H κατασκευή του Star έλαβε χώρα την περίοδο 2011-2018 και εγκαινιάστηκε από τους δύο προέδρους τον περασμένο Οκτώβριο. Η μεγαλύτερη ναυτιλιακή εταιρεία της Τουρκίας είναι η Palmali του Αζέρου M. Mansimov. Ο ίδιος έχει κατασκευάσει, στην Αλικαρνασσό, το υπερπολυτελές θέρετρο Palmarina. Γενικά, οι μεγάλες επενδύσεις των Αζέρων στην Τουρκία εκφράζουν την στόχευση -πάρα πολύ έξυπνη, κατά την προσωπική μου αντίληψη- της ανώτατης ηγεσίας τους όπως δημιουργηθεί, στο βαθμό του δυνατού, μια σχέση δομικής αλληλεξάρτησης με τον «Μεγάλο Αδελφό», ούτως ώστε ο τελευταίος να τους υπολογίζει περισσότερο. Από την άλλη, το τουρκικών συμφερόντων επενδυμένο κεφάλαιο στο Αζερμπαϊτζάν εκτιμάται σε 6 - 7 δισ. $, με σημαντική εξέλιξη το 2015 την αύξηση της συμμετοχής της κρατικής εταιρείας ΤΡΑΟ επί της διεθνούς κοινοπραξίας Σαχ Ντενίζ από το 9% στο 19% -μέσω της εξαγοράς αντίστοιχου μεριδίου της γαλλικής TOTAL- η οποία κόστισε περί το 1,5 δισ. δολάρια. Η ΤΡΑΟ, σημειωτέον, κατέχει ποσοστό 6,75% και επί της διεθνούς κοινοπραξίας του γιγαντιαίου κοιτάσματος πετρελαίου Azeri–Chirag–Guneshli, που από το 1997 έχει παράξει πάνω από 3,5 δισ. βαρέλια.

Στον χρηματοπιστωτικό κλάδο, στο Αζερμπαϊτζάν δραστηριοποιούνται τουρκικές τράπεζες όπως η Yapi Kredi Bank, η Azer-Turk Commercial Bank και η Ziraat Bank Azerbaijan. Το 2010, συστάθηκε στο Μπακού η AZER-INTELTEK, θυγατρική εταιρεία της τουρκικής INTELTEK, που με την σειρά της ανήκει κατά 50% στην ΙΝΤΡΑΛΟΤ Α.Ε. και κατά 50% στην Turkcell. Μέχρι σήμερα, η AZER-INTELTEK κατέχει πλειοψηφικό μερίδιο επί του αζερικού µονοπωλίου στο αθλητικό παίγνιο-στοίχηµα, γνωστού µε την εμπορική επωνυμία ΤΟΡΑΖ και ο ετήσιος τζίρος της πλησιάζει τα 200 εκατ. ευρώ. Ομοίως η δεύτερη σε μέγεθος εταιρεία κινητής τηλεφωνίας του Αζερμπαϊτζάν, Bakcell, είναι θυγατρική της Turkcell. Πολλά είναι τα τουρκικών συμφερόντων εστιατόρια και σουπερμάρκετ, ιδίως στο Μπακού, ενώ στον τουρισμό η αλυσίδα ξενοδοχείων Rixos (βλ. παρακάτω) διαχειρίζεται δύο μονάδες, αζερικής όμως ιδιοκτησίας.

Στον τομέα των κατασκευών δημόσιων και ιδιωτικών έργων, οι τουρκικές εταιρείες κυριαρχούν στο Αζερμπαϊτζάν, αναλαμβάνοντας ό,τι δεν μπορούν να κατασκευάσουν οι ίδιοι οι Αζέροι. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον γιγαντιαίο τερματικό σταθμό πετρελαίου και αερίου Σανγκατσάλ, το Ολυμπιακό στάδιο του Μπακού που φιλοξένησε τους Ευρωπαϊκούς Αγώνες του 2015, τον νέο ουρανοξύστη της SOCAR και το εσωτερικό δίκτυο ενέργειας. Ο πιο δυνατός Τούρκος «παίκτης» στο Αζερμπαϊτζάν, ο οποίος έχει κατασκευάσει τα παραπάνω παραδείγματα, είναι η τεχνική εταιρεία TEKFEN, είτε δρώντας αυτοτελώς είτε μέσω της ιδρυθείσας, το 1996, AZFEN, στην οποία συμμετέχει και η SOCAR.

Στο τέλος του 2017, δρομολογήθηκε η ταχεία σιδηροδρομική σύνδεση Baku-Tbilisi-Kars (BTK) μετά από μια ολόκληρη δεκαετία υλοποίησης. Με μήκος 826 χιλιόμετρα, αποτελεί πλέον βασικό συστατικό στοιχείο του «Νέου Δρόμου του Μεταξιού» (New Silk Road) και φέρνει ακόμη πιο κοντά τις δύο χώρες. Σε πρώτη φάση, εξυπηρετεί μόνον εμπορευματικές μεταφορές, αλλά το 2019 αναμένεται να ακολουθήσουν και κλινάμαξες. Αυτή η νέα γραμμή θα αυξήσει σημαντικά την κίνηση αγαθών, αλλά και προσώπων, από την Ασία προς την Ευρώπη: Ο όγκος μεταφοράς εμπορευμάτων διά μέσου του ΒΤΚ προβλέπεται να ανέλθει σταδιακά σε 17 εκατ. τόνους ετησίως και σε 3 εκατ. επιβάτες ετησίως. Τέλος, χάρη και στους εθνικούς αερομεταφορείς THY και AZAL, και δευτερευόντως στις «low cost» αεροπορικές εταιρείες Pegasus και Buta Airways, αντίστοιχα, η Τουρκία αποτελεί σταθερά τον αγαπημένο τουριστικό προορισμό των Αζέρων για αεροπορικά ταξίδια στο εξωτερικό, ακόμη και σε υποκατηγορίες όπως ο ιατρικός τουρισμός. Ποσοστό 11,5% επί των 2,7 εκατ. αλλοδαπών αφίξεων στο Αζερμπαϊτζάν το 2017 αντιστοιχούσε σε Τούρκους υπηκόους, γεγονός που φέρνει την Τουρκία στην τέταρτη θέση μεταξύ των επισκεπτών της Καυκάσιας χώρας, μετά από Ρωσία, Γεωργία και Ιράν. Στην ουσία, όμως, η Τουρκία είναι πρώτη, καθώς από τις άλλες τρεις-όμορες- χώρες πρόκειται, ιδίως, για Αζέρους της διασποράς.

ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΣΤΑΝ

Όπως είχαμε γράψει παλαιότερα [19],αυτή η σχεδόν άγνωστη στην Δύση χώρα διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο (17,5 τρισ. κυβικά μέτρα), πίσω μόνο από το Ιράν, την Ρωσία και το Κατάρ. Η σημασία της, επομένως, είναι βαρύνουσα, ειδικά στα διεθνή ενεργειακά δρώμενα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, φυσικά, το γεγονός ότι Τουρκία υπήρξε η πρώτη χώρα παγκοσμίως η οποία αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Τουρκμενιστάν -ήδη δύο μήνες πριν από την τυπική διάλυση της ΕΣΣΔ, στις 27/10/1991- και, επίσης, η πρώτη χώρα που άνοιξε πρεσβεία στο Ασγκαμπάτ.