Η Τουρκία και οι χώρες της Κεντρικής Ασίας

Τουλάχιστον 600 τουρκικών συμφερόντων εταιρείες δραστηριοποιούνται σήμερα στο Καζακστάν σε όλους τους κλάδους, από τον χρηματοπιστωτικό μέχρι την εστίαση. Οι κατασκευές, πάντως, αποτελούν τον κατεξοχήν προνομιακό κλάδο δραστηριοποίησης της Τουρκίας και στο Καζακστάν εδώ και 25 περίπου χρόνια, αν και τα τεχνικά έργα που έχει υλοποιήσει μέχρι σήμερα -αξίας περίπου 21 δισ. δολαρίων σύμφωνα με το τουρκικό ΥΠΕΞ- παραμένουν λιγότερα από εκείνα που υλοποιήθηκαν στο Τουρκμενιστάν. Ο H.Ayan ήταν ένας από τους πρώτους Τούρκους επιχειρηματίες που αφίχθη στην -τότε- καζακική πρωτεύουσα Αλμάτυ (γνωστής ως Άλμα-Ατά επί σοβιετικής περιόδου), ήδη από το 1992, ακριβώς μια δεκαετία αφότου είχε ιδρύσει την Ahsel Group. Ξεκινώντας από την ανέγερση του Intercontinental Hotel Almaty, που ολοκληρώθηκε το 1996, ο εν λόγω κατασκευαστικός όμιλος επρόκειτο να μεγαλουργήσει τα επόμενα χρόνια, ιδίως, δε, σε σχέση με την οικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας Αστάνα όπου μεταφέρθηκε η κυβέρνηση το 1998. Μεταξύ των πάρα πολλών πρότζεκτ που υλοποίησε ξεχωρίζουν το Κοινοβούλιο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, το 22 ορόφων Επιχειρηματικό Κέντρο, ο Πύργος Τηλεπικοινωνιών και, πίσω στην Αλμάτυ, το μεγαλύτερο συγκρότημα δημόσιων κατοικιών σε ολόκληρη την χώρα (Ahsel KENT) με συνολικά 6.844 διαμερίσματα. Κάποια εποχή, λέγεται ότι ο όμιλος Ahsel απασχολούσε μόνο στο Καζακστάν 6.000 άτομα.

Ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, και ο πρόεδρος του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, χαιρετιούνται μετά την συνάντησή τους στην προεδρική κατοικία Akorda στην Αστάνα του Καζακστάν, στις 9 Σεπτεμβρίου 2017. REUTERS/Mukhtar Kholdorbekov
-----------------------------------------------------------------------

Όμως όλα τα παραπάνω επιτεύγματα της Ahsel ωχριούν μπροστά σε εκείνα ενός άλλου, ακόμη μεγαλύτερου τιτάνα, της Sembol Construction, ιδιοκτησίας του κ. Fettah Tamince. Αυτός ο πανέξυπνος μεν, αμφιλεγόμενος δε επιχειρηματίας, που ξεκίνησε γκιουλενιστής και εξελίχθηκε αργότερα σε ακραιφνή ερντογανικό («τον έβλεπα κάθε βράδυ 3-4 φορές στον ύπνο μου», έχει δηλώσει σε μια περίφημη συνέντευξη το 2014), ήταν μόλις 28 ετών το 2000, όταν ίδρυσε και την Sembol και την αλυσίδα πολυτελών ξενοδοχείων Rixos, που ήδη αριθμεί 27 μονάδες και θα φτάσει τις 40 στο τέλος του 2020. Το πρώτο εξάστερο Rixos στην Αστανά άνοιξε σε χρόνο-ρεκόρ το 2005 μετά από προσωπική παρέμβαση του ίδιου του Καζάκου προέδρου Nazarbayev, ο οποίος έκανε τα πάντα για να επισπευσθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες: Αυτός ήταν, άλλωστε, ο όρος που του είχε θέσει ο Tamince για να προχωρήσει. Δικαιολογημένα, επομένως, το ξενοδοχείο αυτό ονομάστηκε Rixos President Astana και το ακολούθησαν άλλα τρία στην χώρα, ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο στο σχήμα «γιούρτας» (η παραδοσιακή σκηνή των Καζάκων νομάδων), το υπερσύγχρονο Πανεπιστήμιο Nazarbayev, το Εθνικό Στάδιο, η Εθνική Όπερα, μεγαλοπρεπή τζαμιά και πολλά ακόμη έργα. Ο ετήσιος κύκλος εργασιών της Sembol, περί το 1,5 δισ. δολάρια, περιλαμβάνει σημαντικότατο χαρτοφυλάκιο στο Καζακστάν, όπου ακόμη έχει να παραδώσει ανολοκλήρωτα έργα αξίας πάνω από 2 δισ. δολάρια.

Προσφάτως, τουρκικοί όμιλοι επιδεικνύουν ζωηρό ενδιαφέρον και για τον πρωτογενή τομέα του Καζακστάν, ο οποίος χρήζει όντως εκσυγχρονισμού από τα παλαιά σοβιετικά πρότυπα. Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ την DAL Investments Holding (κραταιό μηχανολογικό όμιλο που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1985), η οποία πολύ πρόσφατα ανέλαβε να κατασκευάσει ένα υπερσύγχρονο θερμοκήπιο κόστους 500 εκατ. $ στη νότια καζακική επαρχία Τουρκεστάν, καθώς και αποθήκες-ψυγεία. Η σχετική συμφωνία οριστικοποιήθηκε κατά το τελευταίο Διμερές Συμβούλιο Στρατηγικής Συνεργασίας Τουρκίας-Καζακστάν (Άγκυρα, 13/9/2018) στο οποίο συμπροέδρευσαν οι ηγέτες των δύο χωρών. Στα μακροπρόθεσμα σχέδια της DAL στο Καζακστάν συμπεριλαμβάνεται και η κατασκευή ενός τεράστιου εργοστασίου τσιμέντου, παραγωγικής ικανότητας άνω των 1,5 εκ. τόνων ετησίως, αντίστοιχου με τα δύο τα οποία έχει ήδη κατασκευάσει κατά την τελευταία πενταετία στο Ουζμπεκιστάν και, ειδικότερα, σε Jizzakh (2012-2014) και Surkhandaraya (2016-2018) [26]. Τέλος, επίσης στο Καζακστάν η τουρκική ZORLU Holding προχωρεί στην υλοποίηση ηλιακού πάρκου με φωτοβολταϊκά πάνελ κόστους 120 εκατ. δολαρίων.

Μια τόσο μεγάλη σε έκταση χώρα πρέπει να αναπτύξει τις μεταφορικές οδούς της, καθώς ακόμη τα 87.000 χιλιόμετρα ασφαλτοστρωμένων οδών και τα 16.000 χιλιόμετρα σιδηροδρόμων είναι λίγα. Σε επίπεδο συνδυασμένων μεταφορών, λοιπόν, το Καζακστάν προωθεί την σύνδεση «TITR» (Trans Caspian International Transport Route), η οποία διέρχεται από τον -επίσης αναβαθμισμένο- λιμένα του Ακτάου και καταλήγει, μέσω Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας, στην Τουρκία. Ήδη από τις 29/11/2015, μια διετία πριν την ολοκλήρωση της γραμμής ΒΤΚ, το πρώτο φορτίο αναχώρησε από την Κίνα (Lianyungang) και σε 15 μέρες κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη, με προτελευταίο σταθμό τον λιμένα Πότι στη Μαύρη Θάλασσα. Σήμερα και χάρη στην γραμμή ΒΤΚ, το ίδιο ταξίδι δεν υπερβαίνει τις 12 μέρες, ενώ στόχος είναι να μειωθεί στο μέλλον σε 10 το πολύ ημέρες.

Η «ΓΕΦΥΡΑ»

Ένας συνδυασμός στρατηγικών συμφερόντων, εθνικής ταυτότητας και, πάνω από όλα ίσως, εύκολης οικονομικής κερδοφορίας ώθησε την Τουρκία προς Ανατολάς [27]. Η κρατική υποστήριξη των Τούρκων επιχειρηματιών μέχρι το ανώτατο δυνατό πολιτικό επίπεδο ήταν αμέριστη και εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία τους, ειδικά σε χώρες όπου οι προσωπικές σχέσεις και διασυνδέσεις (και όχι πάντα τα αμιγώς οικονομικά κριτήρια) παίζουν τον πρώτο ρόλο. Με τον τρόπο αυτό, βέβαια, και η ίδια η τουρκική ηγεσία μπόρεσε να εκκολάψει μια νέα επιχειρηματική ελίτ, η οποία έκτοτε της επέδειξε την δέουσα αφοσίωση…