Η Ουκρανία κρατάει το μέλλον

Όταν η Σοβιετική Ένωση έφτασε στο τέλος της το 1991, οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν και πάλι την τρίαινα ως εθνικό τους σύμβολο. Στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Ουκρανία κινήθηκε, παραπατώντας, αλλά αδιαμφισβήτητα, προς την κατεύθυνση της λειτουργικής δημοκρατίας. Η γενιά που διοικεί τώρα την χώρα γνωρίζει την Σοβιετική και την προ-Σοβιετική ιστορία, αλλά αντιλαμβάνεται την αυτοκυριαρχία ως αυτονόητη. Σε μια εποχή που η δημοκρατία βρίσκεται σε παρακμή σε όλο τον κόσμο [3] και απειλείται στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ουκρανική αντίσταση στην ρωσική επιθετικότητα παρέχει μια εκπληκτική (για πολλούς) επιβεβαίωση της πίστης στις αρχές της δημοκρατίας και στο μέλλον της. Υπό αυτήν την έννοια, η Ουκρανία αποτελεί πρόκληση για όσους στην Δύση έχουν ξεχάσει την ηθική βάση της δημοκρατίας και έτσι, ηθελημένα ή αθέλητα, έχουν παραχωρήσει το πεδίο στην ολιγαρχία και την αυτοκρατορία στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η ουκρανική αντίσταση [4] είναι μια ευπρόσδεκτη πρόκληση, και αναγκαία.

ΤΟ ΤΕΣΤ ΤΟΥ ΚΑΤΕΥΝΑΣΜΟΥ

Η ιστορία της δημοκρατίας του εικοστού αιώνα μάς θυμίζει τι συμβαίνει όταν αυτή η πρόκληση δεν αντιμετωπίζεται. Όπως και η περίοδος μετά το 1991, έτσι και η περίοδος μετά το 1918 γνώρισε την άνοδο και την πτώση της δημοκρατίας. Σήμερα, το σημείο καμπής (προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση) είναι πιθανότατα η Ουκρανία˙ στην Ευρώπη του μεσοπολέμου, ήταν η Τσεχοσλοβακία. Όπως η Ουκρανία [5] το 2022, η Τσεχοσλοβακία το 1938 ήταν μια ατελής πολύγλωσση δημοκρατία σε μια σκληρή γειτονιά. Το 1938 και το 1939, αφότου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επέλεξαν να κατευνάσουν τη ναζιστική Γερμανία στο Μόναχο, το καθεστώς του Χίτλερ κατέστειλε την δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας μέσω του εκφοβισμού, της εισβολής χωρίς αντίσταση, της διχοτόμησης, και της προσάρτησης. Εκείνο που πραγματικά συνέβη στην Τσεχοσλοβακία ήταν παρόμοιο με αυτό που φαίνεται να είχε σχεδιάσει η Ρωσία για την Ουκρανία. Η ρητορική του Πούτιν [6] μοιάζει με εκείνη του Χίτλερ σε σημείο λογοκλοπής: αμφότεροι ισχυρίστηκαν ότι μια γειτονική δημοκρατία ήταν κατά κάποιον τρόπο τυραννική, αμφότεροι επικαλέστηκαν φανταστικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μειονοτήτων ως λόγο εισβολής, και αμφότεροι υποστήριξαν ότι ένα γειτονικό έθνος δεν υπήρχε πραγματικά και ότι το κράτος του ήταν παράνομο.

Το 1938, η Τσεχοσλοβακία διέθετε αξιοπρεπείς ένοπλες δυνάμεις, την καλύτερη βιομηχανία όπλων στην Ευρώπη, και φυσική άμυνα βελτιωμένη με οχυρώσεις. Η ναζιστική Γερμανία δεν θα μπορούσε να νικήσει την Τσεχοσλοβακία σε ανοιχτό πόλεμο και σίγουρα δεν θα το έκανε γρήγορα και εύκολα. Ωστόσο, οι σύμμαχοι της Τσεχοσλοβακίας την εγκατέλειψαν, και οι ηγέτες της επέλεξαν μοιραία την εξορία αντί της αντίστασης. Η ήττα ήταν, υπό μια κρίσιμη έννοια, ηθική. Και επέτρεψε την φυσική μεταμόρφωση μιας ηπείρου από τον πόλεμο, δημιουργώντας ορισμένες από τις προϋποθέσεις για το Ολοκαύτωμα των Ευρωπαίων Εβραίων.

Όταν η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, ξεκινώντας τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Τσεχοσλοβακία δεν υπήρχε πλέον, και τα εδάφη και οι πόροι της είχαν επανανατεθεί σύμφωνα με τις γερμανικές προτιμήσεις. Η Γερμανία είχε πλέον μακρύτερα σύνορα με την Πολωνία, μεγαλύτερο πληθυσμό, τσεχοσλοβακικά τανκς, και δεκάδες χιλιάδες Σλοβάκους στρατιώτες. Ο Χίτλερ είχε επίσης τώρα έναν ισχυρό σύμμαχο την Σοβιετική Ένωση, η οποία συμμετείχε στην καταστροφή της Πολωνίας αφότου εισέβαλε από τα ανατολικά. Κατά την διάρκεια της εισβολής της Γερμανίας στην Γαλλία και στις Κάτω Χώρες το 1940 και κατά την διάρκεια της Μάχης της Βρετανίας αργότερα το ίδιο έτος, τα γερμανικά οχήματα τροφοδοτούνταν με σοβιετικό πετρέλαιο και οι Γερμανοί στρατιώτες με σοβιετικό σιτάρι, το οποίο σχεδόν όλο αντλείτο από την Ουκρανία.

Αυτή η αλληλουχία γεγονότων ξεκίνησε με την εύκολη γερμανική απορρόφηση της Τσεχοσλοβακίας. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, τουλάχιστον με τη μορφή που πήρε, θα ήταν αδύνατο να γίνει αν οι Τσεχοσλοβάκοι είχαν αντισταθεί. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα είχε συμβεί αν οι Γερμανοί είχαν εγκλωβιστεί στην Βοημία το 1938. Μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι ότι ο Χίτλερ [7] δεν θα είχε την αίσθηση της ακαταμάχητης δυναμικής που του απέφερε συμμάχους και τρόμαζε τους εχθρούς του. Σίγουρα θα ήταν πιο δύσκολο για την σοβιετική ηγεσία να δικαιολογήσει μια συμμαχία. Ο Χίτλερ δεν θα ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει τα τσεχοσλοβακικά όπλα στην επίθεσή του στην Πολωνία, η οποία θα είχε αρχίσει αργότερα, αν είχε αρχίσει καν. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία θα είχαν περισσότερο χρόνο να προετοιμαστούν για πόλεμο και ίσως να βοηθήσουν την Πολωνία. Μέχρι το 1938, η Ευρώπη έβγαινε από τη Μεγάλη Ύφεση, η οποία ήταν η κύρια δύναμη που προσέλκυε τους ανθρώπους στα πολιτικά άκρα. Αν η μύτη του Χίτλερ είχε ματώσει στην πρώτη του εκστρατεία, η απήχηση της ακροδεξιάς θα μπορούσε να είχε μειωθεί.

ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΤΥΡΑΝΝΟΙ

Σε αντίθεση με τους ηγέτες της Τσεχοσλοβακίας, οι Ουκρανοί ηγέτες επέλεξαν να πολεμήσουν και υποστηρίχθηκαν, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, από άλλες δημοκρατίες. Αντιστεκόμενοι, οι Ουκρανοί απέκρουσαν μια σειρά από πολύ σκοτεινά σενάρια και κέρδισαν πολύτιμο χρόνο για τις ευρωπαϊκές και βορειοαμερικανικές δημοκρατίες ώστε να σκεφτούν και να προετοιμαστούν. Η πλήρης σημασία της ουκρανικής αντίστασης του 2022, όπως και του κατευνασμού του 1938, μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο όταν αναλογιστεί κανείς τα μελλοντικά σενάρια που ανοίγει ή αποκλείει. Και για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε το παρελθόν για να κατανοήσουμε το παρόν.