Τα μέτρα που θα σώσουν την Ελλάδα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα μέτρα που θα σώσουν την Ελλάδα

Οι Οικονομικές Εξελίξεις και οι Επιλογές Οικονομικής Πολιτικής
Περίληψη: 

Η ελληνική οικονομία βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν στην αναστροφή της κατάστασης. Αλλά χρειάζεται διπλή δράση: Από τη μία πλευρά η Ευρώπη θα πρέπει να αποκτήσει πιο αποφασιστική στάση και από την άλλη το ελληνικό κράτος θα πρέπει να ξεκινήσει να διορθώνει τα λάθη του.

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).

Σήμερα, μετά την ένταξη στο μηχανισμό διάσωσης τον Μάιο του 2010, η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη. Ενώ το 2010 η εφαρμογή της Συμφωνίας υπήρξε, σε γενικές γραμμές, επιτυχής, με μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης κατά 5% του ΑΕΠ και λήψη μέτρων για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, οι εξελίξεις το 2011 δημιουργούν έντονο προβληματισμό.

Στον δημοσιονομικό τομέα, οι αρνητικές εξελίξεις του πρώτου εξαμήνου συνεχίστηκαν και στο οκτάμηνο (Ιανουάριος-Αύγουστος). Ειδικότερα, σημειώθηκε σημαντική απόκλιση από τον ετήσιο στόχο των φορολογικών εσόδων (περίπου 11%), κυρίως ως αποτέλεσμα της χαμηλής αποτελεσματικότητας των μηχανισμών συλλογής εσόδων, των λαθών του φορολογικού νόμου του Απριλίου 2010 (π.χ. αποδείξεις) αλλά και ως αποτέλεσμα της μεγαλύτερης ύφεσης σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις. Απόκλιση όμως υπήρξε και από το στόχο των πρωτογενών δαπανών του Τακτικού Προϋπολογισμού, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 4,5% στο οκτάμηνο έναντι στόχου μηδενικής περίπου αύξησης για όλο το έτος. Η απόκλιση που εμφανίστηκε στο κρατικό έλλειμμα ως προς τον ετήσιο στόχο (περίπου 26%) θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη αν δεν γινόταν δραστική περικοπή, για δεύτερη συνεχή χρονιά, του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) κατά 30% περίπου κατά τη διάρκεια του οκταμήνου του 2011 σε σχέση με το αντίστοιχο οκτάμηνο του 2010.

Όμως, με δεδομένο το μέγεθος του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή των Δημοσίων Επενδύσεων, η συνέχιση αυτής της πρακτικής έχει δυσμενείς συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό, οι πρόσφατες δηλώσεις και οι προσπάθειες αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη δυνατότητα εμπροσθοβαρούς εκτέλεσης του ΕΣΠΑ με αυξημένη κοινοτική συμμετοχή δημιουργούν θετικές προσδοκίες ότι οι δημόσιες επενδύσεις δεν θα περικοπούν σημαντικά, χωρίς να αυξηθεί το έλλειμμα του ΠΔΕ. Αυτό όμως εξαρτάται και από τα έργα που προτείνει προς χρηματοδότηση η ελληνική πλευρά.

Στον τομέα των μεταρρυθμίσεων, σχεδόν δυο χρόνια μετά τις εκλογές του 2009, ουδεμία ιδιωτικοποίηση έχει πραγματοποιηθεί, πλην της άσκησης του δικαιώματος πώλησης μέρους των εναπομεινάντων μετοχών του δημοσίου στον ΟΤΕ προς την Deutsche Telecom.

Η ψήφιση τον περασμένο Ιούλιο από τη Βουλή των Ελλήνων του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής 2011-2015, το οποίο προβλέπει έκτακτα μέτρα 6,7 δις. ευρώ περίπου για το δεύτερο εξάμηνο του 2011 προκειμένου να προσεγγιστεί ο αρχικός στόχος του ελλείμματος του τρέχοντος έτους και τελικό στόχο ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης 1,7% του ΑΕΠ για το 2015, αναμενόταν ότι θα σηματοδοτούσε την επανεκκίνηση της διαδικασίας προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας, η οποία είχε διακοπεί τους πρώτους μήνες του έτους. Βέβαια, η ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος δεν προδίκαζε και την επιτυχία του, αφού η εφαρμογή του εξαρτάται από μια σειρά εσωτερικών πολιτικών και οργανωτικών παραμέτρων. Σε αυτές περιλαμβάνεται η υλοποίηση ενός φιλόδοξου (αλλά εφικτού) προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, συνολικής αξίας 50 δις. ευρώ έως το 2015 (και περίπου 5 δισ. ευρώ για το 2011), που αποτελεί τον καταλύτη για τη σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ κάτω από 130% το 2015. Εξαρτάται επίσης και από τη στάση των εταίρων μας στην Ευρωζώνη, της ΕΚΤ, του ΔΝΤ, και, σε τελική ανάλυση, των διεθνών αγορών.

Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής της 21ης Ιουλίου του τρέχοντος έτους δημιούργησαν αρχικά προσδοκίες ότι το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας, και γενικότερα τα προβλήματα της Ευρωζώνης, τίθενται εντός ενός ορθολογικού πλαισίου επίλυσης. Ειδικά για την Ελλάδα, αποφασίστηκε ένα νέο πλαίσιο χρηματοοικονομικής βοήθειας θεωρητικά ίσης αξίας με το προηγούμενο (109 δισ. ευρώ) που θα εκταμιευθεί μέχρι το 2014, με μεγάλες περιόδους χάριτος (10 έτη) και αποπληρωμής (15-30 έτη) με χαμηλό κόστος (επιτόκιο χαμηλότερο του 4%) υπό την προϋπόθεση βεβαίως της υλοποίησης των στόχων του Μεσοπροθέσμου Προγράμματος. Επιπλέον, αποφασίστηκε η ευέλικτη χρήση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), το οποίο θα μπορεί να παρεμβαίνει στην δευτερογενή αγορά ομολόγων, να ενισχύει τις εμπορικές τράπεζες και να επαναγοράζει κρατικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά σε χαμηλές τιμές.

Οι θετικές προσδοκίες που δημιουργήθηκαν για την επίλυση, σε βάθος χρόνου, του ελληνικού προβλήματος χρέους, ήταν δικαιολογημένες. Σενάρια που χρησιμοποιήθηκαν στο ΙΟΒΕ δείχνουν ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί από 156,5% το 2011 σε 86,4% το 2020 υπό τις εξής προϋποθέσεις:

Α) 4% μέσο επιτόκιο δανεισμού, σύμφωνα με τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου.

Β) 4% μέσος ονομαστικός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης (περίπου 2% πραγματικός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης και περίπου 2% πληθωρισμός) την περίοδο 2011-2020.

Γ) 4% μέσο πρωτογενές πλεόνασμα ως ποσοστό του ΑΕΠ την περίοδο 2011-2020 (δηλαδή περίπου όσο ήταν το 1999, το έτος με τα στοιχεία του οποίου η Ελλάδα κρίθηκε να εισέλθει στην Ευρωζώνη).

Δ) Αυτόνομη μείωση του δημοσίου χρέους κατά 50 δισ. ευρώ την περίοδο 2011-2015 λόγω αποκρατικοποιήσεων, κατά 13,5 δισ. ευρώ λόγω του PSI (συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα μέσω της εθελοντικής ανταλλαγής ομολόγων) και κατά 10 δισ. ευρώ περίπου από την παρέμβαση του EFSF στη δευτερογενή αγορά ομολόγων με μέση τιμή επαναγοράς ομολόγων στο 60% περίπου της αρχικής τιμής τους.

Οι θετικές όμως προσδοκίες από τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου έχουν αποδυναμωθεί σοβαρά σήμερα. Για τους ακόλουθους λόγους: