Οι εκλογές στην Ισπανία θα επιτείνουν την κρίση στην Ε.Ε.

Για την Ευρώπη, αποδεικνύεται ότι ο Νοέμβριος είναι ο πιο σκληρός μήνας: Η κρίση του χρέους θα τελειώσει τουλάχιστον τρεις κυβερνήσεις της ευρωζώνης πριν από την ολοκλήρωσή της. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα, και στην Ιταλία, όπου ο πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι παραιτήθηκε το Σαββατοκύριακο, η πολιτική κρίση που ταλανίζει την Ισπανία ανατρέπει την κυβέρνηση σε αργή κίνηση. Αντιμετωπίζοντας την φθίνουσα υποστήριξη των ψηφοφόρων, το ποσοστό ανεργίας άνω του 20% και το αυξανόμενο κόστος του ισπανικού χρέους, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός José Luis Rodríguez Zapatero «έριξε στην πετσέτα στο ταπί» τον περασμένο Ιούλιο και προκήρυξε πρόωρες εκλογές που διεξάγονται σήμερα, 20 Νοεμβρίου, τέσσερις μήνες νωρίτερα από την κανονική λήξη της θητείας της κυβέρνησης.

Σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, οι εκλογές αναμένεται να αποτελέσουν μια κατολίσθηση για το κυβερνητικό κόμμα. Ο σημερινός αναπληρωτής πρωθυπουργός του Κόμματος των Ισπανικών Σοσιαλιστών Εργατών (PSOE), Alfredo Pérez Rubalcaba, αντιμετωπίζει τον φαινομενικά αιώνιο υποψήφιο του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (PP), Mariano Rajoy. Ο Rajoy έχει χάσει δύο φορές στο παρελθόν αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το PP θα κερδίσετε με διαφορά αυτό το Σαββατοκύριακο, εξασφαλίζοντας την απόλυτη πλειοψηφία, για πρώτη φορά σε περισσότερο από μια δεκαετία. Πρόκειται για τη λεγόμενη ψήφο τιμωρίας εναντίον του PSOE το οποίο κυβέρνησε την Ισπανία στη διάρκεια της δεκαετούς άνθησής της και τώρα στην πτώση της.

Ο τιμωρημένος, ωστόσο, θα είναι στην πραγματικότητα ο ισπανικός λαός και, πολύ περισσότερο, η υπόλοιπη ευρωζώνη. Η Μαδρίτη αντιμετωπίζει κρίσιμα οικονομικά προβλήματα και οι πολιτικές της νέας κυβέρνησης θα κάνουν την κατάσταση χειρότερη. Στην πραγματικότητα, λόγω του τεράστιου ιδιωτικού χρέους, της όχι τελείως ξεφουσκωμένης «φούσκας» των ακινήτων και της εκπληκτικά υψηλής ανεργίας, η οικονομική κρίση της Ισπανίας είναι τόσο άσχημη, αν όχι χειρότερη, από ό, τι της Ιταλίας. Έτσι, παρά τις καλές προθέσεις του ΡΡ, η εφαρμογή αυστηρών μέτρων λιτότητας, στο όνομα της «δημοσιονομικής ευθύνης» και «αποκατάσταση της εμπιστοσύνης της αγοράς» - όπως η Γερμανία, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και οι διεθνείς επενδυτές επιζητούν - θα βύθιζε την ισπανική οικονομία και θα έσπρωχνε το πείραμα της Ευρώπης με ένα κοινό νόμισμα πιο κοντά στο τέλος του.

Αυτή δεν είναι μια τυπική πρόγνωση. Σύμφωνα με τους περισσότερους παρατηρητές, η Ισπανία φαίνεται να διορθώνει. Το τρέχων χρέος προς το ΑΕΠ της χώρας είναι μόνο λίγο περισσότερο από το 60%, το ανώτατο όριο χρέους που έχει ορισθεί σύμφωνα με τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Της Ιταλίας είναι 118%.Επιπλέον, η απερχόμενη ισπανική κυβέρνηση έχει εργαστεί σκληρά για τη μείωση του ελλείμματος από λίγο περισσότερο από 11% επί του ΑΕΠ το 2009 σε περίπου 6% σήμερα. Της Ιταλίας έχει αυξηθεί (παρά ταύτα τώρα είναι μόνο 3,2%). Και σε αντίθεση με δύο χρόνια αναποφασιστικότητας του Μπερλουσκόνι σχετικά με τις περικοπές, το ισπανικό κοινοβούλιο ψήφισε ήδη από το 2010 ένα μετριοπαθές σύνολο μέτρων λιτότητας - όπως μείωση των μισθών στο δημόσιο, η μείωση των συντάξεων και η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από 65 στα 67. Οι ισπανικές τράπεζες εμφανίζονται ακόμη ασφαλείς, λαμβάνοντας επαίνους από πολλούς οικονομολόγους για τα συνολικώς συντηρητικά χαρτοφυλάκιά τους και τις υψηλές κεφαλαιακές προβλέψεις. Έτσι, από άποψη δημόσιου χρέους, η Μαδρίτη φαίνεται αρκετά καλά.

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι το δημόσιο χρέος. Το πρόβλημα είναι το ιδιωτικό χρέος της Ισπανίας. Χρόνια ιστορικά χαμηλών επιτοκίων επέτρεψαν στους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις να δανείζονται πάρα πολύ και να επενδύουν άσχημα. Το μέσο επίπεδο του χρέους των ισπανικών νοικοκυριών τριπλασιάστηκε σε λιγότερο από μια δεκαετία, οδηγώντας σε αύξηση του μέσου δείκτη του χρέους προς εισόδημα έως το 130% σήμερα. Ο επιχειρηματικός δανεισμός έχει αυξηθεί επίσης. Το χρέος του τομέα αυτού είναι κοντά στο 200% επί του ΑΕΠ, ενώ της Ιταλίας και της Ελλάδας είναι περίπου στο 110%. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2010 από το McKinsey Global Institute, μεταξύ των 20 πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου η Ισπανία έχει το τρίτο κατά σειρά υψηλότερο επίπεδο συνολικού χρέους (δημόσιο, επιχειρήσεις και νοικοκυριά) μετά την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Συνολικά, ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ της Ισπανίας είναι 366%.

Πού ακριβώς πήγαν όλα αυτά τα χρήματα; Μερικά από αυτό σαφώς χρησιμοποιήθηκαν καλά, δημιουργώντας την μεγαλύτερη τράπεζας της ευρωζώνης, την Santander,τ η μεγαλύτερη εταιρεία λιανικών πωλήσεων ένδυσης στον κόσμο, την Inditex, καθώς και τον παγκόσμιο ηγέτη στην αιολική ενέργεια, την Iberdrola. Ωστόσο, μεγάλο μέρος των χρημάτων ξοδεύτηκε με κακό τρόπο στις κατασκευές και στην αγορά ακινήτων.