Ελπίδα ειρήνης στο Αφγανιστάν

Ο εκπρόσωπος των Αφγανών Ταλιμπάν, Zabiullah Mujahid, ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι Ταλιμπάν θα ανοίξουν πολιτικό γραφείο στο Κατάρ ως τμήμα μιας διαδικασίας που θα μπορούσε να φέρει ένα ειρηνικό τερματισμό του πολέμου στο Αφγανιστάν. Βεβαίως, οι πεσιμιστές αφθονούν τόσο στην περιοχή [1] όσο και στην Ουάσιγκτον [2]. Όμως, οι συνθήκες το 2012, σε αντίθεση με εκείνες στην διάρκεια των προηγούμενων ετών, προσφέρονται για ένα ρεαλιστικό, αν και δύσκολο, άνοιγμα για μια πορεία προς τα εμπρός.

Για περισσότερο από δύο χρόνια, η Ουάσιγκτον, το ΝΑΤΟ και η αφγανική κυβέρνηση έχουν διεξάγει ένα είδος μονόπλευρου φλερτ, προσπαθώντας να φέρουν την ηγεσία των Ταλιμπάν στο τραπέζι των συνομιλιών. Πριν από τη Διάσκεψη του Λονδίνου τον Ιανουάριο του 2010, η Καμπούλ υιοθέτησε ένα δόγμα με το οποίο υποδήλωνε ότι η ηγεσία των Ταλιμπάν ήταν κατά κύριο λόγο μετριοπαθής και, κατά συνέπεια, η επίτευξη συμβιβασμού θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα. Ο Αφγανός πρόεδρος Χαμίντ Καρζάι ακολούθησε καλώντας δημόσια τους Ταλιμπάν σε συνομιλίες, σκηνοθετώντας την συγκρότηση jirgas (δηλαδή «συμβούλια γερόντων») που ενίσχυσαν το μήνυμά του και στριμώχνοντας τους βετεράνους αντι-Ταλιμπάν μουτζαχεντίν ηγέτες σε ένα «Συμβούλιο Ειρήνης». Χλιαρά στην αρχή, η Ουάσιγκτον τελικά συμμετείχε επίσης.

Αλλά οι Ταλιμπάν ποτέ δεν προσήλθαν στο τραπέζι των συζητήσεων. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία έφερε μερικά καταστρεπτικά αποτελέσματα [3]. Ακόμα κι έτσι, σε ιδιωτικές συζητήσεις που είχα με μερικούς ηγέτες των Ταλιμπάν, πήραν αρκετά ρεαλιστικές θέσεις για το πώς πραγματικά πρέπει να μοιάζουν οι διαπραγματεύσεις. Υπήρχαν, επίσης, σε δημοσιευμένες ανακοινώσεις τους θετικές αναφορές σχετικά με την προθυμία των Ταλιμπάν να μπουν σε συνομιλίες. Αλλά η τελευταία ανακοίνωση είναι τέτοια που άλλαξε το παιχνίδι. Είναι σαφής επιβεβαίωση ότι οι Ταλιμπάν κάνουν πραγματικά βήματα προς μια σοβαρή πολιτική δέσμευση και έναν συμβιβασμό.

Μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε μια συμφιλίωση στο Αφγανιστάν, πριν τα στρατεύματα του NATO αποσυρθούν, μπορεί να ακούγεται ως κάτι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Ίσως πράγματι να είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Αλλά οι πιθανότητες τώρα είναι καλύτερες από όσο ποτέ πριν.

Μαζί με το κλαδί ελιάς από τους Ταλιμπάν, βεβαίως, έρχεται και μια απαίτηση. Ο Zabiullah κατέστησε σαφές ότι οι Ταλιμπάν αναμένουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες να απελευθερώσουν κάποιους από τα μέλη της, οι οποίοι κρατούνται σήμερα στο κέντρο κράτησης στον Κόλπο του Γκουαντάναμο. Εάν η Ουάσιγκτον ικανοποιήσει αυτό το αίτημα θα πρόκειται για ένα κλασικό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Οι βαθμοφόροι και οι οπλίτες Ταλιμπάν έχουν εμμονή με την τύχη των κρατουμένων από τις αμερικανικές Αρχές. Αν η ηγεσία των Ταλιμπάν φέρει κάποιους από αυτούς πίσω, θα είναι σε καλύτερη θέση να δικαιολογήσει στους οπαδούς και τους οπλαρχηγούς της την συνεργασία με τη Δύση.

Οι Ταλιμπάν υπογραμμίζουν συχνά ότι η ισχυρότερη δύναμη πρέπει να κάνει και την πρώτη κίνηση. Σε αυτή την περίπτωση, μια κατάλληλα ισορροπημένη και χρονικά προγραμματισμένη απελευθέρωση κρατουμένων είναι μια αρχική κίνηση που η ισχυρότερη δύναμη – δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες - μπορούν να αντέξουν να κάνουν. Οι απελευθερωθέντες θα μπορούσαν να σταθμεύσουν με ασφάλεια στο Κατάρ, με μικρό κίνδυνο να ενωθούν καθ’ οιονδήποτε τρόπο με την εξέγερση. Πιο σημαντικό είναι ότι η Ουάσιγκτον, με χαμηλό κόστος, θα ήταν σε θέση να δει αν οι Ταλιμπάν μπορούν να προσφέρουν κάτι χρήσιμο σε αντάλλαγμα για την κίνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Πληροφορίες που διέρρευσαν πρόσφατα από μυημένους στην Ουάσιγκτον παραπέμπουν στο ότι η κυβέρνηση Ομπάμα ετοιμάζει ήδη την απελευθέρωση περίπου έξι πρώην στελεχών των Ταλιμπάν. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση, επίσης, έχει υπολογίσει ότι το άνοιγμα προς τους Ταλιμπάν αξίζει το ρίσκο. Η προσέγγιση αυτή απέχει παρασάγγας από ότι στα προηγούμενα χρόνια.

Επίσης, μια άλλη διαφορά είναι ότι τώρα, με τον τρόπους τους, τόσο η Καμπούλ όσο και η Ισλαμαμπάντ έχουν εμπλακεί στην υπόθεση. Ένα από τα αξιώματα της αποκατάστασης της ειρήνης στο Αφγανιστάν είναι ότι οποιαδήποτε συμφωνία απαιτεί την ευλογία του Πακιστάν. Οι Αφγανοί αντάρτες βασίζουν τις δραστηριότητές τους στο Πακιστάν και η ελπίδα είναι ότι, ως μέρος μιας συμφωνίας ειρήνης, η Ισλαμαμπάντ θα εξαλείψει αυτές τις προστατευμένες βάσεις. Μετά από χρόνια αρνήσεων, θα μπορούσε να είναι έτοιμη να το πράξει. Το Πακιστάν μπορεί δικαίως να υποστηρίξει ότι αποτέλεσε μία από τις πρώτες φωνές που ζητούσε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. Προς το παρόν, τουλάχιστον, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Πακιστάν απέφυγαν να δημιουργήσουν εμπόδια στο δρόμο της διαδικασίας του Κατάρ και έτσι συνάγεται ότι είναι πεπεισμένο πως η διαδικασία δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα.

Ομοίως, οποιαδήποτε συμφωνία επιτύχουν οι αμερικανοί χωρίς την ευλογία της αφγανικής κυβέρνησης θα άξιζε ελάχιστα, καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι το κύριο μέρος σε οποιαδήποτε συμφωνία κατάπαυσης πυρός ή σε μια ενδεχόμενη πολιτική συμφωνία. Φυσικά, ο Καρζάι έχει ένα ιστορικό δυσπιστίας σε κάθε πρωτοβουλία που αισθάνεται ότι δεν ελέγχει άμεσα. Και η Καμπούλ έχει λόγους να υποπτεύεται ότι το άνοιγμα ενός γραφείου διασύνδεσης στο Κατάρ από τους Ταλιμπάν είναι μια προσπάθεια να χαλαρώσει την κυριαρχία του Καρζάι πάνω στην αφγανική πολιτική διεργασία. Αλλά για την ώρα, το καθεστώς έχει λάβει αρκετές διαβεβαιώσεις - ή έτσι φαίνεται, λαμβάνοντας υπόψη την προθυμία του να συνεργαστεί.

Η συμμετοχή του Κατάρ επίσης αλλάζει την εξίσωση. Ανάμεσα στις μουσουλμανικές χώρες, το Κατάρ έχει σημασία σε επίπεδο υλικοτεχνικής υποδομής διότι εκεί έγιναν όλες οι προπαρασκευαστικές εργασίες, συμπεριλαμβανομένων και των συσκέψεων ανταλλαγής ιδεών συνεδρίες όπου δημιουργήθηκε η ιδέα για το γραφείο στις πρώτες συναντήσεις με τον απεσταλμένο της ηγεσίας των Ταλιμπάν. Γενικότερα, υπό τη διεύθυνση της Βουλής των Thani, το Κατάρ έχει αναδειχθεί ως μια βάση για τους δυναμικούς, φωτισμένους συντηρητικούς σουνίτες, ιδιότητες που έχουν απήχηση στο Αφγανιστάν. Η ηγεσία του Κατάρ έχει δείξει ότι μπορεί να χειριστεί επιδέξια αμφιλεγόμενες πολιτικές, όπως, νωρίτερα αυτό το έτος, η υποστήριξή του προς την αντιπολίτευση της Λιβύης. Αυτή η γνώση θα μπορούσε να αποδειχθεί επωφελής, καθώς η συμφιλίωση στο Αφγανιστάν αναμφίβολα είναι μια τραυματική εμπειρία.

Λοιπόν, τι θα συμβεί στη συνέχεια; Ιδού ένα σενάριο: οι Ηνωμένες Πολιτείες παραδίδουν κρατούμενους Ταλιμπάν από το Γκουαντάναμο σε σχετικές εγκαταστάσεις στο Κατάρ. Με τη σειρά τους, οι Ταλιμπάν αναγνωρίζουν την βούλησή τους να δεσμευτούν και ζητούν να υπάρξει διαπραγμάτευση για τέλος της σύγκρουσης. Οι Ταλιμπάν θα ρίξουν την ιδέα μιας γενικότερης απελευθέρωσης κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης των συλληφθέντων μαχητών Ταλιμπάν οι οποίοι κρατούνται σήμερα στο Αφγανιστάν ή ακόμα και στο Πακιστάν. Οι Αμερικανοί θα ανταποκριθούν, αλλά ευγενικά θα ξεκαθαρίσουν ότι μια τέτοια συμφωνία θα είναι δυνατή μόνο όταν ο πόλεμος τελειώσει.

Μόλις τολμήσει κανείς να εξετάσει το αισιόδοξο σενάριο και φανταστεί ένα γρήγορο τέλος στον πόλεμο, θα αντιμετωπίσει πολύ πρακτικά εμπόδια. Εδώ είναι μόνο μερικά. Κατ 'αρχάς, οι συμβολικές απελευθερώσεις κρατουμένων πρέπει να πέσουν στο τραπέζι των συνομιλιών ως πρώτης τάξης μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Σε ένα έτος εκλογών στις ΗΠΑ, αυτό είναι απίθανο να συμβεί. Δεύτερον, στο Αφγανιστάν, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι έχει κανείς προετοιμάσει την βάση των Ταλιμπάν για την ιδέα ότι θα πρέπει να συμφιλιωθούν με την παλιά Βόρεια Συμμαχία και με την κυβέρνηση Καρζάι στην Καμπούλ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλοί Ταλιμπάν θα μπουν σε αυτή τη διαδικασία διατηρώντας ενεργές τις εναλλακτικές επιλογές τους: να περιμένουν το ΝΑΤΟ να πραγματοποιήσει την απόσυρση των στρατευμάτων το 2014 και στη συνέχεια να πολεμήσουν για τον έλεγχο της Καμπούλ. Ακόμη χειρότερα, το γραφείο του Κατάρ θα μπορούσε να αποδειχθεί κάτι περισσότερο από ένα τέχνασμα των Ταλιμπάν για την απόκτηση τακτικού πλεονεκτήματος, ειδικά αν χρησιμοποιήσουν τη συμφωνία για το γραφείο ώστε να επιδιώξουν διεθνή αναγνώριση, χωρίς να κάνουν κανένα συμβιβασμό με τους Αφγανούς συμπατριώτες τους.

Πέρα από τους κινδύνους, η Ουάσιγκτον θα έχει δύο τεράστιους, πολύπλοκους στόχους από την στιγμή το γραφείο ανοίξει. Κατ 'αρχάς, να βάλει την Καμπούλ πλήρως μέσα στο παιχνίδι. Ο Καρζάι, έστω κι απρόθυμα, είπε μερικά από τα σωστά πράγματα, αλλά τις τελευταίες ημέρες, το Ανώτατο Συμβούλιο Ειρήνης της κυβέρνησής του ταλαντεύεται διαρκώς ανάμεσα σε θέματα ανώφελα και ασήμαντα. Ανακοίνωσε μονομερώς δέκα όρους για οποιεσδήποτε συνομιλίες πριν δώσει την ευλογία του. Ουσιαστικά είπε στους Ταλιμπάν να σταματήσουν την εξέγερση και να αναγνωρίσουν το σύνταγμα πριν αρχίσουν οι συνομιλίες. Φυσικά, με τον τρόπο αυτό, το Συμβούλιο υπογράμμισε απλώς τον περιθωριακό ρόλο του - οι απαιτήσεις του ήταν απολύτως εκτός επαφής με την πραγματικότητα.

Ο δεύτερος στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών αφορά το Πακιστάν. Ο αείμνηστος πρέσβης Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ γνώριζε πολύ καλά ότι οποιοδήποτε φινάλε για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν συνεπάγεται την συμμετοχή της Ισλαμαμπάντ. Η πραγματικότητα είναι ότι, ακόμα και όταν το γραφείο διασύνδεσης στο Κατάρ ανοίξει, το μεγαλύτερο μέρος της ηγεσίας των Ταλιμπάν και το σύνολο της δομής της διοίκησής τους θα εξακολουθεί να βρίσκεται στο Πακιστάν. Η συνεργασία της Ισλαμαμπάντ στο να διασφαλίσει ότι η συμφιλίωση λειτουργεί θα μετρήσει ως εκ τούτου ιδιαίτερα. Λαμβάνοντας υπόψη τη θλιβερή κατάσταση των αμερικανο-πακιστανικών σχέσεων, αυτό θα μπορούσε να είναι το δυσκολότερο από όλα.

Κάποιοι στη Δύση χλευάζουν ακόμα στην έννοια της συμφιλίωσης με τους Ταλιμπάν, θεωρώντας τους μια φαύλη ομάδα που εξουσιάζει μέσω ωμής βίας, που έχει σκοτώσει χιλιάδες στρατιώτες των συμμαχικών στρατευμάτων και που υποδουλώνει τις γυναίκες. Όμως, δέκα χρόνια στρατηγικών που στοχεύουν στην ασφάλεια δεν έχουν ούτε απαλλάξει το Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, ούτε τους απομάκρυναν από την Αλ Κάιντα. Τώρα, επιτέλους, υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η συμμετοχή, η διαπραγμάτευση και η διπλωματία θα μπορούσαν τουλάχιστον να δημιουργήσουν πιθανότητες ώστε ο τριακονταετής πόλεμος στο Αφγανιστάν να φτάσει στο τέλος του. Χωρίς να δοθεί μια ευκαιρία στην ειρήνη, οποιαδήποτε οφέλη του Αφγανιστάν ή των Ηνωμένων Πολιτειών που επιτεύχθηκαν μετά από μια δεκαετία επεμβάσεων είναι απίθανο να διαρκέσουν. Λαμβάνοντας υπόψη ακόμα και τους πιο σημαντικούς κινδύνους, πάλι θα ήταν καλύτερα να υπάρξει μια προσεκτική εξέλιξη από το να μην ασχοληθεί κανείς καθόλου.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/137018/michael-semple/how-to-talk...

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Συνδέσεις:
[1] http://bit.ly/yJLkVE
[2] http://bit.ly/wA4Zfl
[3] http://nyti.ms/A1NZsf