Το αστραφτερό Ν. Σουδάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το αστραφτερό Ν. Σουδάν

Γιατί το πετρέλαιο δεν είναι όλη η ιστορία
Περίληψη: 

Μετά από μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές υφέσεις στην ιστορία, το Νότιο Σουδάν είναι έτοιμο να επιστρέψει. Με το να βάλει τις πετρελαιοπηγές της χώρας ξανά σε λειτουργία θα απολαύσει κάποια άμεσα κέρδη. καθώς η παραγωγή πετρελαίου μπορεί να έχει ήδη φτάσει στο αποκορύφωμά της, όμως, η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη κατά πάσα πιθανότητα θα προέλθει από την αξιοποίηση των τεράστιων γεωργικών εκτάσεων της χώρας.

Ο ALEX DE WAAL είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Ιδρύματος Παγκόσμιας Ειρήνης και ερευνητικός καθηγητής της Σχολής Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts.

Η πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένη Δημοκρατία του Νότιου Σουδάν μπορεί να βρεθεί στην κορυφή της λίστας με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου το 2013. Ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι πέρυσι το Νότιο Σουδάν γνώρισε μια από τις πιο θεαματικές οικονομικές υφέσεις σε σχέση με οποιοδήποτε κράτος στην σύγχρονη εποχή - μια κατάσταση που αναμένεται να ανατραπεί φέτος.

Η οικονομία του Νότιου Σουδάν κατέρρευσε πριν από 12 μήνες όταν, κατά την διάρκεια μιας διαμάχης με το Βόρειο Σουδάν, η κυβέρνηση του Νότιου Σουδάν διέκοψε το σύνολο της παραγωγής πετρελαίου της χώρας. Μέχρι τότε, τα έσοδα από το πετρέλαιο, συνολικού ύψους περίπου 400 εκατομμυρίων δολαρίων το μήνα, αποτελούσαν το 82% του Α.Ε.Π. του Νότιου Σουδάν και το 98% των εσόδων της κυβέρνησης. Οι πετρελαϊκές εταιρείες είχαν μείνει άφωνες από αυτή την διακοπή. Τα έσοδά τους έπεσαν στο μηδέν. Ένας διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας σχολίασε ότι η τράπεζα δεν είχε δει ποτέ τέτοια δραματική κατάρρευση. Το ΔΝΤ, εν τω μεταξύ, εκτιμά ότι το ΑΕΠ του Νότιου Σουδάν μειώθηκε κατά 55% το 2012.
Το Νότιο Σουδάν αναμένεται να επανεκκινήσει την παραγωγή πετρελαίου σύντομα, αλλά θα χρειαστεί τέσσερις έως έξι μήνες για να φτάσει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν την διακοπή. Υποθέτοντας ότι δεν θα υπάρξουν περαιτέρω καθυστερήσεις, η οικονομική ανάπτυξη του Νότιου Σουδάν, κατά τη διάρκεια του 2013, θα μπορούσε να φτάσει στο εκπληκτικό 70% .

ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ

Το Νότιο Σουδάν αποσχίστηκε από το Σουδάν τον Ιούλιο του 2011, παίρνοντας μαζί του το 75% της παραγωγής πετρελαίου της χώρας. Ωστόσο, οι εξαγωγικές υποδομές– οι αγωγοί και τα λιμάνια - βρίσκονται βόρεια. Οι δύο χώρες απέτυχαν να ρυθμίσουν μια σειρά από συνοριακά ζητήματα και δεν συμφώνησαν σχετικά με τα τιμολόγια ή τα τέλη για τη χρήση των αγωγών του βορρά. Τον Δεκέμβριο του 2011, το βόρειο Σουδάν άρχισε μονομερώς την εκτροπή του πετρελαίου του Νότιου Σουδάν στα δικά του διυλιστήρια για να το πωλεί παράνομα στις διεθνείς αγορές. Το Νότιο Σουδάν απάντησε κλείνοντας τις πετρελαιοπηγές του.

Στην Τζούμπα, την πρωτεύουσα του Νότιου Σουδάν, η κυβέρνηση αντιμετώπισε αμέσως προβλήματα. Τα έσοδά της, που δεν προέρχονταν από το πετρέλαιο, ήταν πολύ μικρά και προέρχονταν κυρίως μέσω επιχειρηματικών αδειών και φόρων εισαγωγής. Ο προϋπολογισμός του υπουργού Οικονομικών προέβλεπε για το 2012 μηνιαίες δημόσιες δαπάνες στα 250 εκατομμύρια δολάρια και έσοδα στα 25 εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012, τα δημόσια έσοδα είχαν φθάσει μόνο στα 12.6 εκατομμύρια το μήνα. Η Τζούμπα έκανε έκκληση για διεθνή βοήθεια, αλλά οι χορηγοί δεν μπορούσαν να καλύψουν πλήρως το κενό. Οι αξιωματούχοι πρότειναν αντ' αυτού μέτρα λιτότητας, συμπεριλαμβανομένων γενικών περικοπών κατά 26%, με εξαίρεση τον στρατό, ο οποίος αποτελούσε το 55% των δαπανών πριν από τον διακοπή της πετρελαιοπαραγωγής. Το προηγούμενο έτος, η κυβέρνηση προχώρησε επειδή πήρε χαριστικά μερικά δάνεια και κάποιες διακριτικές ξένες χορηγίες. Εξοικονόμησε χρήματα επίσης, παραβλέποντας να πληρώσει μισθούς και χρέη.

Ενώ το Σουδάν και το Νότιο Σουδάν έφταναν στα όρια του ολοκληρωτικού πολέμου, τον Απρίλιο του 2012, η Αφρικανική Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη ανέπτυξαν ένα σχέδιο για να εξομαλύνουν την ένταση, να επιλύσουν τις εκκρεμείς διαφορές και να ξαναρχίσουν την παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου. Σε μια σύνοδο κορυφής στην Αντίς Αμπέμπα, στα τέλη Σεπτεμβρίου 2012, ο Salva Kiir Mayardit, ο πρόεδρος του Νότιου Σουδάν, υπέγραψε διάφορες συμφωνίες με τον Omar al-Bashir, τον ομόλογό του από το Σουδάν. Ως μέρος της συμφωνίας, ο Mayardit συμφώνησε να καταβάλει ένα εμπορικό κόμιστρο για την μεταφορά πετρελαίου από τα νότια στα βόρεια. Επίσης, συμφώνησε να κάνει αρκετές πληρωμές προς τον βορρά - που ανέρχονται σε περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια - σε αναγνώριση της δημοσιονομικής κρίσης του βορρά, που προκλήθηκαν από την απώλεια πετρελαϊκών εσόδων μετά την απόσχιση.

Η συμφωνία αύξησε αμέσως την εμπιστοσύνη στην οικονομία του Νότιου Σουδάν, αλλά οι προοπτικές της φέτος εξαρτώνται από το αν θα εφαρμοστούν οι συμφωνίες του Σεπτεμβρίου. Προς το παρόν, οι προοπτικές φαίνονται δυσοίωνες: το Χαρτούμ στύλωσε τα πόδια. Δύο σημαντικά θέματα έχουν μείνει άλυτα. Το ένα είναι μια συνεχιζόμενη σύγκρουση σε δύο επαρχίες του Σουδάν κοντά στα σύνορα με το νότο, όπου οι αντάρτες μάχονται κατά του Χαρτούμ, απαιτώντας ένα κοσμικό και δημοκρατικό κράτος. Όσο εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοιες συγκρούσεις, η προοπτική να παρασυρθεί ο νότος στην μάχη παραμένει μια πιθανότητα. Ένα δεύτερο θέμα είναι η κατάσταση της επίμαχης περιοχής του Αμπιέι, την οποία διεκδικούν τόσο ο βοράς όσο και ο νότος. Η Αφρικανική Ένωση πρότεινε την διεξαγωγή δημοψηφίσματος, στο τέλος του τρέχοντος έτους ώστε να αφήσουν τους κατοίκους του Αμπιέι να αποφασίσουν. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι θα ψηφίσουν να ανήκουν στον νότο. Τότε δεν θα αποτελεί έκπληξη αν οι στρατηγοί του Χαρτούμ παρεμποδίσουν την εφαρμογή των συμφωνιών.

Τα σημαντικά παράπονα έχουν ενισχύσει την απροθυμία του Νότιου Σουδάν να ασχοληθεί με τον βόρειο γείτονά του. Η Τζούμπα αναπτύσσει σχέδια για την κατασκευή ενός νέου αγωγού πετρελαίου που θα πηγαίνει ανατολικά προς τις ακτές της Κένυας. Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις θέτουν το κόστος του αγωγού στα 3 δισεκατομμύρια δολάρια και το Νότιο Σουδάν έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους πιθανούς εργολάβους. Αλλά το να επενδυθούν κεφάλαια σε αυτό τον αγωγό θα είναι ένα σημαντικό ρίσκο.