Η αφύπνιση των Ρώσων Ορθόδοξων

Δεν είναι μόνο λαϊκοί που έχουν υιοθετήσει μια κριτική προσέγγιση της σύγχρονης Ρωσικής Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης. Ιερείς συμμετέχουν επίσης στον διάλογο. Ο πρωτοπρεσβύτερος Γκεόργκι Μιτροφάνοφ, ένας ιστορικός τής εκκλησίας και κριτικός κινηματογράφου, έχει προκαλέσει διαφωνίες επειδή πρότεινε ότι οι Ρώσοι θα πρέπει να κατανοήσουν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα από τις πολλές αποχρώσεις του, αντί να τον γιορτάζουν ως μια ανεπιφύλακτη νίκη η οποία αξίζει να καίει ως «ιερή φλόγα». Αυτή η προσπάθεια απομυθοποίησης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι τόσο η εκκλησιαστική ιεραρχία όσο και ο Πούτιν έχουν αναφερθεί ρητά στην ιδεολογική και πολιτική σημασία τού πολέμου για να ενισχύσουν τα λαϊκά τους ερείσματα. Ο Μιτροφάνοφ έχει δημοσίως κατηγορηθεί τόσο για αίρεση όσο και για βλασφημία, απλώς και μόνο επειδή ανέδειξε τα δύσκολα διλήμματα που αντιμετώπιζαν κατά τη διάρκεια του πολέμου οι Ρώσοι, οι οποίοι είχαν μόλις υποστεί την χειρότερη δεκαετία τής τρομοκρατίας τού Στάλιν. Παρά τις πιέσεις τής ιεραρχίας, έχει καταφέρει να κρατήσει την θέση του στην εκκλησία.

Ο Σεργκέι Τσαπνίν, διευθυντής σύνταξης του Περιοδικού τού Πατριαρχείου τής Μόσχας, της κύριας έκδοσης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αμφισβήτησε ευθέως την συμβίωση εκκλησίας και κράτους. Το πρόσφατο βιβλίο του, «Η Εκκλησία στη μετασοβιετική Ρωσία: Διάλογος με την κοινωνία, Υποκειμενικές Σκέψεις για το παρόν και το μέλλον», υποστηρίζει ότι η σχέση τής Εκκλησίας με την κοινωνία έχει παραμορφωθεί επικίνδυνα. Στις δύο δεκαετίες μετά τον κομμουνισμό, η εκκλησία θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ήταν ο μεγαλύτερος πολιτικός (με την ευρεία έννοια) θεσμός στην Ρωσία. Αλλά τώρα, υποστηρίζει ο Τσαπνίν, ιδιαίτερα μετά τις διαδηλώσεις που συνδέονται με τις εκλογές και την δίωξη των ηγετών τής αντιπολίτευσης, «Η κοινωνία έχει και πάλι αρχίσει να θέτει αιχμηρές και επώδυνες ερωτήσεις προς την Εκκλησία, με τη μεγαλύτερη και πιο απρόσμενη επιμονή». Αυτές οι ερωτήσεις περιλαμβάνουν το πώς θα επιδιώξει ένα «κοινό καλό» κι ένα σύστημα δικαίου που θα έχει την ευημερία των πολιτών ως βασική της προτεραιότητα.

Αν η Εκκλησία αποφύγει τον διάλογο με την υπόλοιπη κοινωνία στο όνομα της διατήρησης μιας στενής σχέσης με το κράτος, προειδοποιεί ο Τσαπνίν, «αυτό θα είναι σοβαρό πλήγμα για το κύρος της». Η εκκλησία, θεωρεί ο Τσαπνίν, θα πρέπει να ξεφύγει από το περιθώριο της ριζοσπαστικής δεξιάς, και να δημιουργήσει εκκλησιαστικές δομές που θα υποστηρίζουν ρητά την λαϊκή συμμετοχή, αναγνωρίζοντας, για παράδειγμα, ότι λαϊκοί έχουν, εκτός από υποχρεώσεις, και δικαιώματα ως προς τους θρησκευτικούς κανόνες.

Το μεγαλύτερο μέρος της εκκλησιαστικής ιεραρχίας είναι πιθανό να αντισταθεί σε αυτή τη νέα αναδυόμενη πολιτική ορθοδοξία. Πιστεύει ακόμα ότι η ριζοσπαστική δεξιά πτέρυγα απαιτεί σεβασμό και θαυμασμό, τόσο από τους κληρικούς όσο και από τον λαό. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο κύριος εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Μόσχας, ο Βσεβόλοντ Τσάπλιν, δηλώνει περιχαρής για τα πάντα, από τον «Ορθόδοξο ενδυματολογικό κώδικα» μέχρι τη μεταβίβαση της εξουσίας από τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ στον Βλαντιμίρ Πούτιν την οποία χαιρέτισε ως πρότυπο «φιλίας και αξιοπρέπειας». Αλλά, όπως σημείωσε ο Έγκερτ, ο δημοσιογράφος του Kommersant FM, αυτό δεν αποτελεί βιώσιμη στρατηγική. Προφανώς, η αυτόματη στήριξη της εκκλησίας σε όλες τις πρωτοβουλίες τού Κρεμλίνου – είτε αφορά την ευλογία των πυραύλων σε στρατιωτική παρέλαση είτε την ορκωμοσία του Πούτιν - είναι αποθαρρυντική για τους εν δυνάμει πιστούς. Μπορεί να συνεχίσουν να ανέχονται την συμμαχία εκκλησίας -κράτους, αλλά έχουν μειώσει στο ελάχιστο την συμμετοχή τους στους επίσημους εκκλησιαστικούς και πολιτικούς θεσμούς. Και αυτό, τους δίνει την δυνατότητα να εγκαταλείψουν το σκάφος την επόμενη φορά που θα προκύψει μια καλή εναλλακτική λύση - είτε σε πολιτικό είτε σε θρησκευτικό επίπεδο.

Πράγματι, το κύριο πρόβλημα της εκκλησίας είναι ότι η υποστήριξή της από τους πιστούς υπονομεύεται από την δυσαρέσκεια για τον υπερσυντηρητισμό της. Ο ίδιος ο Κύριλλος φαίνεται να το έχει καταλάβει αυτό: κρατάει, τελευταία, μια πολύ πιο επιφυλακτική στάση, κάθε φορά που μιλάει για τον ρόλο τής εκκλησίας στην πολιτική. Αλλά πιθανόν να μην είναι αρκετό αυτό, και να έρχεται και πολύ καθυστερημένα. Οι πρωτόγνωρες επικριτικές θρησκευτικές φωνές τής Ρωσίας δεν έχουν καμία πρόθεση να σταματήσουν μέχρι να καταφέρουν μια εθνική ηθική αφύπνιση.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/139936/nadieszda-kizenko/russias-...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.pravmir.com

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr