Η λιτότητα προοδεύει;

Οι Ιρλανδοί δεν τα πάνε καλά με τις καλές ειδήσεις. Την επόμενη φορά που θα είστε κοντά σε έναν Ιρλανδό, ως πείραμα, πείτε κάτι θετικό. Οτιδήποτε. Παρακολουθήστε τα μάτια να κλείνουν ελαφρά, καθώς ο ακροατής σας γίνεται κάπως νευρικός. Ο άνθρωπος αυτός μπορεί ακόμη και να γελάσει, επειδή κάπου έχει μια κρυφή υποψία ότι κάτι περίεργο συμβαίνει. Η καλύτερή μας ποίηση - και της Ιρλανδίας η ποίηση είναι η καλύτερη - προκύπτει από περιόδους οικονομικής εξαθλίωσης.

Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ αυτή τη στιγμή: Η Ιρλανδία βρίσκεται στα πρόθυρα της εξόδου της από την βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), μετά από πέντε χρόνια οικονομικής απελπισίας. Ο όρος απελπισία είναι μάλλον υποεκτιμημένος. Από το 2007, η Ιρλανδία έχει δει μια σωρευτική πτώση τής αξίας τής εθνικής της παραγωγής (όπως μετράται από το ΑΕΠ) κατά περισσότερο από 20%. Η οικονομική ζήτηση επίσης είχε πέσει κατακόρυφα από το 2007 - κατά 22% σε όγκο και σχεδόν 30% σε αξία. Και το δημόσιο χρέος είναι σοβαρό: Σήμερα, η ιρλανδική κυβέρνηση οφείλει σχεδόν 118% της αξίας τής εθνικής παραγωγής της σε εθνικούς και διεθνείς πιστωτές.

Οι Ιρλανδοί υποφέρουν επίσης ατομικά,: Η ανεργία αυξήθηκε από 4% το 2006 σε πάνω από 15% στο αποκορύφωμά της το 2012 [2]. Ο λόγος τού αριθμού των ανέργων προς τον αριθμό των κενών θέσεων εργασίας είναι υψηλότερος μόνο στη Λετονία, την Πορτογαλία και την Κύπρο. Ίσως γι’ αυτό η Ιρλανδία έχει επιστρέψει στις ημέρες τής μετανάστευσης. Κατά τη διάρκεια του 2012, περισσότεροι από 50.000 πολίτες έφυγαν από την Ιρλανδία (200.600 συνολικά από το 2008). Αυτό μπορεί να συγκριθεί με το τελευταίο -μεγάλης κλίμακας- κύμα ιρλανδικής μετανάστευσης, την δεκαετία τού 1980. Το 1989, στην αιχμή τής εξόδου, έφυγαν 70.000 άνθρωποι.

Είναι όλα λίγο ζοφερά. Μπορείτε να στοιχηματίσετε ότι ο επόμενος Ιρλανδός Νομπελίστας γράφει τα ποιήματά του τώρα. Αλλά πιθανότατα το κάνει στην Αυστραλία.

Όταν η Ιρλανδία θα βγει από την διάσωση φέτος, θα είναι η πρώτη χώρα τής ΕΕ που θα το πράξει. Και κάποιοι μπορεί να πιστεύουν ότι αυτό είναι καλή είδηση - απόδειξη ότι λειτούργησε η επιβληθείσα από το ΔΝΤ και την ΕΕ λιτότητα, και ότι η Ιρλανδία είναι σε καλό δρόμο προς την ανάκαμψη. Με δεδομένο το πόσο σκληρά ήταν τα τελευταία πέντε χρόνια για τον ιρλανδικό λαό, όμως, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι το φως στο τέλος τού τούνελ δεν είναι απλώς ένα τρένο που έρχεται.

Σίγουρα, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα πράγματα γίνονται όλο και καλύτερα σε σχέση με το πώς ήταν η Ιρλανδία το 2010. Όπως δείχνουν τα νέα στοιχεία [3], οι επενδύσεις αυξάνονται, η ανεργία μειώνεται, νέες επιχειρήσεις δημιουργούνται, και οι άμεσες ξένες επενδύσεις επιστρέφουν στην χώρα, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και νέες ευκαιρίες. Η αξία τής εθνικής παραγωγής τής Ιρλανδίας ήταν (περίπου) σταθερή κατά τα τελευταία δύο χρόνια.

Για καταλάβει κανείς πόσο θετικό είναι αυτό, πρέπει να έχει κατά νου το πού θα βρισκόταν η Ιρλανδία χωρίς εξωτερική βοήθεια, και χωρίς την ικανότητα να ακολουθεί για χρόνια πολιτική λιτότητας χωρίς σοβαρές κοινωνικές αναταραχές. Οι πολιτικοί έπρεπε να διαχειριστούν τη μείωση του ελλείμματος - αλλά με μια ταχύτητα που να κρατά την οικονομία κάπως ζωηρή. Και το έκαναν, τουλάχιστον εν μέρει.

Για παράδειγμα, αν και το έλλειμμα του προϋπολογισμού τής Ιρλανδίας για το 2012 ήταν στο 7,4% τής εθνικής παραγωγής, το οποίο ακούγεται τρομερό, ήταν στην πραγματικότητα μέσα στον στόχο της ΕΕ και του ΔΝΤ. Τα βαθέως υπερχρεωμένα νοικοκυριά τής Ιρλανδίας έχουν επίσης προσπαθήσει να πληρώνουν τα χρέη τους όσο καλύτερα μπορούν, και έτσι το χρέος των νοικοκυριών έχει μειωθεί από το 2008. Η Ιρλανδία έχει εκδώσει δημόσια χρεόγραφα και πάλι, με αρκετό όγκο, και επίσης διαθέτει ένα σημαντικό ταμειακό απόθεμα ασφαλείας. Οι αποδόσεις των ομολόγων τής Ιρλανδίας – δηλαδή, το κόστος δανεισμού τού κράτους - έχει μειωθεί από τον Ιούνιο του 2012, και υπάρχουν διαπραγματεύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να απορροφηθεί κάποιο από το κρατικό χρέος που σχετίζεται με τις τράπεζες.

Οι τράπεζες της Ιρλανδίας, των οποίων οι χαλαρές πολιτικές δανεισμού προκάλεσαν την κατασκευαστική έκρηξη που τελικά χρεοκόπησε την χώρα, επιστρέφουν σε κανονικό μέγεθος και φαίνεται να έχουν πιο βιώσιμους ισολογισμούς κάθε μέρα. Η εγγύηση των στοιχείων τού ενεργητικού και του παθητικού τους ανακλήθηκε τον Μάρτιο του 2013, πράγμα που σημαίνει ότι το κράτος δεν είναι πλέον υποχρεωμένο να καλύψει τα χρέη που προκύπτουν από το τραπεζικό σύστημα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια περίπτωση επιδιόρθωσης μιας ζημιάς που ήδη έχει συμβεί και δεν αλλάζει – στο κάτω-κάτω, η διάσωση των τραπεζών έχει ήδη κοστίσει περισσότερα από 64 δισ. ευρώ (περίπου 87 δισεκατομμύρια δολάρια) - αλλά η άρση τής εγγύησης είναι συμβολικά σημαντική για τον ιρλανδικό λαό και για τις επενδυτικές σχέσεις.

Μόλις ξεκαθαριστεί το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των δυνητικά επισφαλών προσωπικών και επιχειρηματικών ενυπόθηκων δανείων, ορισμένες από τις βασικές τράπεζες θα καταστούν κερδοφόρες για μια ακόμη φορά. Αρκετές από αυτές έχουν ουσιαστικά εθνικοποιηθεί. Έτσι, η επιστροφή τους σε κάποια μορφή κερδοφορίας θα βοηθήσει στην ενδεχόμενη πώληση ορισμένων από αυτές που αποτελούν οιονεί κρατικά περιουσιακά στοιχεία.