Είναι η ειρήνη μια τελειωμένη υπόθεση στην Ουκρανία; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι η ειρήνη μια τελειωμένη υπόθεση στην Ουκρανία;

Γράμμα από το Κίεβο

Με αναφορές για περισσότερους από 100 θανάτους, η περασμένη εβδομάδα ήταν η πιο θανάσιμη αφότου οι διαδηλώσεις στην Ουκρανία ξεκίνησαν το Νοέμβριο όταν ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, αρνήθηκε να υπογράψει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Την Παρασκευή, μετά τις συνομιλίες για τις οποίες μεσολάβησαν οι υπουργοί Εξωτερικών τής Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας, ο Γιανουκόβιτς ανακοίνωσε ότι είχε επιτευχθεί μια συμφωνία για τον τερματισμό τής βίας. Σε δήλωσή του [2] είπε ότι είχε συμφωνήσει σε πρόωρες προεδρικές εκλογές, επιστροφή στο ουκρανικό σύνταγμα του 2004 (το οποίο προέβλεπε περιορισμένες προεδρικές εξουσίες προς όφελος του κοινοβουλίου), και τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας.

Μετά την αρχική αβεβαιότητα σχετικά με το αν οι πλευρές είχαν, όντως, καταλήξει σε μια συμφωνία και αν η αντιπολίτευση θα την δεχόταν, κατά τις τέσσερις το απόγευμα τοπική ώρα, οι τρεις ηγέτες τής αντιπολίτευσης υπέγραψαν την συμφωνία παρουσία των Ευρωπαίων υπουργών. «Είμαστε έτοιμοι να υπογράψουμε», έγραψε ο Radek Sikorski [3], ο υπουργός Εξωτερικών τής Πολωνίας στο Tweeter [4], λίγο πριν το γεγονός. «Ένας καλός συμβιβασμός για την Ουκρανία. Δίνει μια ευκαιρία στην ειρήνη. Ανοίγει τον δρόμο για μεταρρυθμίσεις και για την Ευρώπη. Η Πολωνία και η ΕΕ την υποστηρίζουν».

Στα χαρτιά, η συμφωνία μοιάζει με μια σημαντική εξέλιξη. Αυτές είναι ακριβώς οι παραχωρήσεις που ζητούσαν οι ηγέτες τής αντιπολίτευσης στην Ουκρανία. Ωστόσο, με την αβεβαιότητα για το πότε θα μπορούσαν να εφαρμοστούν πολλές από τις διατάξεις της συμφωνίας - και με λίγες ενδείξεις για το αν η συμφωνία θα είναι αποδεκτή από τους διαδηλωτές στην Μαϊντάν, την πλατεία Ανεξαρτησίας τού Κιέβου - είναι ακόμα πολύ νωρίς για να γιορτές.

Στο κατω-κάτω, η συγκλονιστική βία αυτής της εβδομάδας ξέσπασε την Τρίτη καθώς το ουκρανικό κοινοβούλιο ετοιμαζόταν να συζητήσει την επιστροφή στο Σύνταγμα του 2004, ένα αίτημα στο οποίο Γιανουκόβιτς είχε ήδη προσχωρήσει φαινομενικά στα τέλη Ιανουαρίου [5]. Συγκρούσεις, ωστόσο, ξέσπασαν και μεταξύ της αστυνομίας και διαδηλωτών που προσπαθούσαν να μπουν στο κοινοβούλιο. Μετά από έκτακτες συνομιλίες με τους ηγέτες τής αντιπολίτευσης, ο Γιανουκόβιτς ανακοίνωσε εκεχειρία αργά την Τετάρτη. Ωστόσο, οι ελπίδες ότι η βία είχε περιοριστεί σύντομα ξεθώριασαν, καθώς η αναταραχή συνεχίστηκε στο Κίεβο και οι θάνατοι αυξήθηκαν. Στην πόλη Lviv και σε άλλες πόλεις που βρίσκονται στην δυτική Ουκρανία, εν τω μεταξύ, οι διαδηλωτές κατέλαβαν δημόσια κτίρια, αποκαλύπτοντας περαιτέρω την περιορισμένη εμβέλεια των κεντρικών αρχών.

Με την αντιπολίτευση ακόμα να κάνει έκκληση για επιστροφή στο Σύνταγμα του 2004, αργά το βράδυ της Πέμπτης, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Οι βουλευτές ενέκριναν ένα ψήφισμα ζητώντας από τις δυνάμεις ασφαλείας να σταματήσουν αμέσως την χρήση βίας κατά των πολιτών. «Από τώρα και στο εξής, κάθε αστυνομικός που χρησιμοποιεί όπλο είναι εγκληματίας», σχολίασε ο Αρσένι Γιάτσενιουκ [6], ένας από τους κύριους ηγέτες τής αντιπολίτευσης, [7]. Το ψήφισμα δήλωνε επίσης ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν θα μπορούσε να ισχύσει χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση (φήμες ότι ο Γιανουκόβιτς θα κήρυττε την χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης επικρεμόταν πάνω από τις διαδηλώσεις για εβδομάδες). Το ψήφισμα υποστηρίχθηκε από 236 βουλευτές, συμπεριλαμβανομένων 34 από το Κόμμα των Περιφερειών τού Γιανουκόβιτς. Το κοινοβούλιο, δήλωσε ότι θα λειτουργούσε συνεχώς - συμπεριλαμβανομένων των αργιών - έως ότου η κρίση επιλυθεί. Ωστόσο, την Παρασκευή το πρωί, λίγο πριν ο Γιανουκόβιτς ανακοινώσει την συμφωνία, ο πρόεδρος της βουλής προσπάθησε να διακόψει την συζήτηση για το Σύνταγμα, γεγονός που οδήγησε σε συμπλοκές στο κοινοβούλιο.

Αφότου ξεκίνησαν οι διαμαρτυρίες, η Ουκρανία έχει δει αυτό το μοτίβο να παίζεται ξανά και ξανά καθώς η βία έχει δώσει περιθώριο για διαπραγματεύσεις, μεταμεσονύκτια ψηφίσματα, και περισσότερη βία - όλα διανθισμένα με τεταμένες περιόδους ύφεσης των μαχών.

Μέρος τού προβλήματος είναι το πώς διαπραγματευόταν ο Γιανουκόβιτς: Είχε καθυστερήσει ή αποφύγει συνομιλίες, για να κερδίσει χρόνο. Κράτησε τον Γιάτσενιουκ και τον Βιτάλι Κλίτσκο [6], έναν άλλο ηγέτη τής αντιπολίτευσης, να περιμένουν έξω από το γραφείο του για πάνω από μια ώρα πριν συναντηθεί μαζί τους προς τα μεσάνυχτα της Τρίτης. Εν τω μεταξύ, τόσο η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ όσο και ο πρόεδρος της Πολωνίας Μπρόνισλαβ Κομορόβσκι δεν ήταν σε θέση να τον βρουν μέσω τηλεφώνου. Όταν συναντήθηκε με τους υπουργούς Εξωτερικών τής Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας την Πέμπτη το απόγευμα, διέκοψε την συνάντηση για να μιλήσει στο τηλέφωνο με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν [8], σύμφωνα με αναφορές των μέσων ενημέρωσης. Εν τω μεταξύ, σε μια δήλωση [9] που δημοσιεύθηκε νωρίς την Τετάρτη, ο Γιανουκόβιτς κατηγόρησε τους ηγέτες τής αντιπολίτευσης για υπονόμευσης της δημοκρατίας. «Η εξουσία κερδίζεται όχι στους δρόμους ή τις πλατείες, αλλά στις κάλπες», δήλωσε, προσθέτοντας ότι οι επόμενες εκλογές θα γίνουν αρκετά σύντομα.

Αν η συμφωνία τού Γιανουκόβιτς υλοποιηθεί, θα ανοίξει την πόρτα σε πρόωρες εκλογές, για τις οποίες η αντιπολίτευση έχει κατ’ επανάληψη κάνει έκκληση. Η ψηφοφορία θα δώσει στους εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανούς οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν στην Μαϊντάν την ευκαιρία να εκδιώξουν τελικά τον Γιανουκόβιτς, ενώ ταυτόχρονα θα ικανοποιούν τους φαινομενικά αυστηρούς ορισμούς τού [πλέον, πρώην] προέδρου περί δημοκρατίας. Οι αρχικές δημοσκοπήσεις που δημοσιεύτηκαν τον Ιανουάριο δείχνουν ότι οποιοσδήποτε από τους τρεις ηγέτες της αντιπολίτευσης – Κλίτσκο, Γιάτσενιους και Όλεχ Τιάνιμποκ, ο ηγέτης τού ακροδεξιού Svoboda («Ελευθερία») κόμμα - θα μπορούσε να νικήσει τον Γιανουκόβιτς κατά πρόσωπο.

Αλλά, υπάρχει το ζήτημα της συγκυρίας. Το κείμενο της συμφωνίας [10] ζητεί η εκλογή να πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2014 το αργότερο. (Η δήλωση του Γιανουκόβιτς δεν ανέφερε ημερομηνίες για την ψηφοφορία). Ακόμη και αν οι εκλογές γίνουν μέχρι τον Δεκέμβριο, εξακολουθεί να είναι ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να περιμένουν οι διαδηλωτές [τελικώς αποφασίστηκε να γίνουν το Μάιο]. Οι άνθρωποι στην Μαϊντάν οδηγούνται από την επιθυμία τους να δουν τον Γιανουκόβιτς να φεύγει παρά από την επιθυμία να ψηφίσουν τους ηγέτες τής αντιπολίτευσης. […]

Ωστόσο, ένα μικρό μέρος της συμφωνίας έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή. Με εκπληκτική ταχύτητα, την Παρασκευή το απόγευμα, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ψήφισε την επαναφορά τού συντάγματος του 2004. Η απόφαση αυτή υποστηρίχθηκε από 386 βουλευτές. Μετά την ψηφοφορία, σηκώθηκαν και τραγούδησαν τον ουκρανικό εθνικό ύμνο. Παρά το γεγονός ότι είναι ένα πολλά υποσχόμενο ξεκίνημα, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία ότι οι άλλες διατάξεις τής συμφωνίας θα μπορούσαν να καθυστερήσουν επ’ αόριστον. Το επόμενο βήμα, τουλάχιστον, είναι το κοινοβούλιο να αρχίσει τις εργασίες για ένα νέο σύνταγμα, κάτι που αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο.

Προς το παρόν, όλο κι όλο που μπορεί να κάνει η Ουκρανία είναι να περιμένει και να δει τι συμβαίνει στους δρόμους και στην περιοχή. Σύμφωνα με δήλωση [11] από το Pravyy Sektor, που είναι μια χαλαρή συμμαχία ριζοσπαστικών ακροδεξιών οργανώσεων η οποία ήρθε στο προσκήνιο κατά την διάρκεια των συγκρούσεων του περασμένου μήνα, η συμφωνία έχει σημαντικές ελλείψεις. Η ομάδα έχει ορκιστεί να συνεχίσει να πολεμά τις Αρχές. Επιπλέον, κανείς εκπρόσωπος της Ρωσίας δεν ήταν παρών κατά την υπογραφή τής συμφωνίας, και υπήρξαν αναφορές [12] ότι ο απεσταλμένος τής χώρας στις διαπραγματεύσεις αρνήθηκε να υπογράψει. Με άλλα λόγια, μένει να δούμε πώς ένας από τους σημαντικούς παράγοντες της διαφοράς, - η Μόσχα - θα αντιδράσει σε κάθε διακανονισμό που επιτεύχθηκε στο Κίεβο.

Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι μπορεί να χρειαστούν περισσότερα από μια κηρυχθείσα εκεχειρία ή μια συμφωνία για να τερματιστεί η αναταραχή στην Ουκρανία.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/features/letters-from/is-peace-a-done-deal...

Συνδέσεις:
[1] https://twitter.com/AB_Chapman
[2] http://www.president.gov.ua/en/news/30116.html
[3] http://www.foreignaffairs.com/discussions/interviews/the-polish-model
[4] https://twitter.com/sikorskiradek/status/436857323177668608
[5] http://www.foreignaffairs.com/articles/140698/annabelle-chapman/the-ukra...
[6] http://www.foreignaffairs.com/articles/140664/annabelle-chapman/ukraines...
[7] https://www.facebook.com/yatsenyuk.arseniy/posts/10202510856506375?strea...
[8] http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015207/
[9] http://president.gov.ua/en/news/30109.html
[10] http://www.auswaertiges-amt.de/cae/servlet/contentblob/671350/publicatio...
[11] https://www.facebook.com/dyastrub/posts/599359316807623?stream_ref=1
[12] http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/21/7015490/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr