Ο ενδιάμεσος άνθρωπος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο ενδιάμεσος άνθρωπος

Γιατί ο Αμπντουλάχ Γκιούλ θα απογοητεύσει την Δύση
Περίληψη: 

Βλέποντας τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τους τελευταίους μήνες να καταφεύγει σε όλο και πιο αυταρχικά μέτρα, πολλοί παρατηρητές έχουν ζητήσει από τον Πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιούλ να παρέμβει. Όμως, αυτό είναι απίθανο να συμβεί.

Πολλοί παρατηρητές, τόσο στην Τουρκία όσο και στο εξωτερικό, πιστεύουν ότι αυτή είναι η στιγμή για να λάμψει ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ. Τους τελευταίους μήνες, η Δημοκρατία τής Τουρκίας έχει παρεκκλίνει άγρια από την δημοκρατική της πορεία, καθώς ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει καταφύγει σε όλο και πιο αυταρχικά μέτρα - συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της πρόσβασης στο Twitter και στο YouTube - για να καταστείλει αυτό που πιστεύει ότι είναι μια υπαρξιακή απειλή από τον άλλοτε σύμμαχό του Fethullah Gulen, έναν χαρισματικό Τούρκο κληρικό που έχει οπαδούς σε θέσεις επιρροής σε ολόκληρη την κυβέρνηση. Ο Ερντογάν φαίνεται αποφασισμένος να προσπαθήσει να αποκόψει τους γκιουλενιστές από την τουρκική κοινωνία συνολικά. Η παράνοια του Ερντογάν έχει επίσης οδηγήσει το ΑΚΡ προς το να γίνει ένα αυταρχικό προσωπολατρικό κόμμα.

Στο σημείο αυτό είναι που πολλοί Τούρκοι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί έχουν την ελπίδα ότι ο Γκιούλ θα παρέμβει για να κατευθύνει την Τουρκία ξανά σε μια δημοκρατική πορεία. Στα μέσα Φεβρουαρίου, ο Gunay Hilal Aygun, αρθρογράφος για την γκιουλενική εφημερίδα Today’s Zaman, ρωτούσε, «Ο πρόεδρος Γκιουλ θα απογοητεύσει τον τουρκικό λαό;». Η εφημερίδα The Financial Times ασχολήθηκε με αυτό το θέμα λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν η συντακτική επιτροπή κάλεσε τον Γκιούλ «να πάρει θέση» εναντίον τού Ερντογάν. Αυτό που οι παρατηρητές φαίνεται να θέλουν από τον Γκιουλ είναι να ξεφύγει από τα απολιτικά όρια της προεδρίας και να αμφισβητήσει ευθέως τον Ερντογάν για την ηγεσία τού ΑΚΡ, με την υπόσχεση της αποκατάστασης του αρχικού συνασπισμού τού κόμματος, ο οποίος περιελάμβανε ευσεβείς μουσουλμάνους όλων των αποχρώσεων, Κούρδους, κοσμικούς φιλελεύθερους και την επιχειρηματική ελίτ. Αυτές οι ελπίδες δεν είναι εντελώς ευφάνταστες, αλλά είναι υπερβολικά αισιόδοξες. Στην πραγματικότητα, έχουν ουσιαστικά χάσει την ευρύτερη ανάγνωση του Γκιούλ για την τουρκική πολιτική.

Ο Γκιούλ έχει καλλιεργήσει προσεκτικά την φήμη του ως η ηθική φωνή στο μεταβατικό στάδιο τής Τουρκίας προς την δημοκρατία, και κατά τους τελευταίους μήνες δεν δίστασε να εκφράσει την δυσαρέσκειά του για το ύφος τής ηγεσίας τού Ερντογάν. Σε απάντηση προς την κυβερνητική απαγόρευση στο Twitter αφότου ο Ερντογάν υποσχέθηκε να «εξαλείψει» αυτή την διαδικτυακή υπηρεσία, ο Γκιούλ έγραψε στο Tweeter «Το συνολικό κλείσιμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορεί να είναι παραδεκτή. Ελπίζω ότι η πρακτική αυτή δεν θα διαρκέσει πολύ». Μήνες νωρίτερα, κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης, ο Γκιούλ αποστασιοποιήθηκε από τον αυξανόμενο αυταρχισμό τού πρωθυπουργού, δηλώνοντας, «ενεργούσα πάντοτε με την συνειδητοποίηση ότι η δημοκρατία προϋποθέτει ανοχή, υπομονή, επιμονή και θυσίες. Είχα, επίσης, επίγνωση του γεγονότος ότι η δημοκρατία είναι ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών». Και απέναντι στις διαδηλώσεις στο πάρκο Gezi την περασμένη άνοιξη, με διπλωματικό τρόπο ο Γκιουλ υποστήριξε ανοιχτά τον ειρηνικό διάλογο με τους διαδηλωτές απέναντι στο εκ διαμέτρου αντίθετο επιθετικό πείσμα τού Ερντογάν.

Όλα αυτά είναι συνεπή με την συμπεριφορά τού Γκιούλ σε συναντήσεις με δημοσιογράφους και ιδιωτικές συνομιλίες του, όπου προέβαινε σε έμμεσες αλλά καταφανείς επικρίσεις κατά του πρωθυπουργού. Έχει, επίσης, αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στην πολιτική κάποια στιγμή στο μέλλον, αυξάνοντας την σπέκουλα ότι θα αμφισβητήσει τον Ερντογάν. Το γεγονός ότι ο πρόεδρος δεν έχει εμπλακεί στα εν εξελίξει σκάνδαλο διαφθοράς που περιέβαλλε τον Ερντογάν και το ΑΚΡ από τον περασμένο Δεκέμβριο, απλώς έχει εντείνει τις εικασίες σχετικά με τα πολιτικά σχέδια του Γκιούλ.

Αλλά παρ’ όλα τα ελκυστικά χαρακτηριστικά του, ο Γκιούλ πάντοτε σταματά πριν την ανάληψη δράσης. Αντί να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες τής θέσης του για να εμποδίσει τα χειρότερα ένστικτα του Ερντογάν, ο Γκιούλ έχει κάνει το αντίθετο. Από τον περασμένο Ιούνιο, έχει υπογράψει νόμους με πληθώρα περιοριστικών μέτρων που υποστηρίζονται από τον Ερντογάν και πέρασαν από την Εθνοσυνέλευση που κυριαρχείται από το ΑΚΡ. Αυτοί οι νέοι νόμοι κυμαίνονται από το να περιορίζουν το Διαδίκτυο μέχρι το να κάνουν ποινικό αδίκημα την παροχή πρώτων βοηθειών, υπό ορισμένες συνθήκες, ώστε να εμποδίζουν τους καλούς Σαμαρείτες να βοηθούν διαδηλωτές. Ο Γκιούλ έχει επίσης υπογράψει νόμο που απογυμνώνει το ανεξάρτητο Ανώτατο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων από την εξουσία να προβαίνει σε διορισμούς δικαστών και μετέφερε την αρμοδιότητα αυτή σε πολιτικούς αξιωματούχους στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Οι βοηθοί τού Γκιούλ προσπάθησαν να περιγράψουν τις ενέργειές του ως προσπάθεια να κάνει το καλύτερο μέσα από μια κακή κατάσταση. Για παράδειγμα, ο Γκιούλ ενέκρινε το νομοσχέδιο πρόσβασης στο Διαδίκτυο, αλλά περιέλαβε και την προϋπόθεση ότι θα αναθεωρηθούν τα τμήματα της νομοθεσίας που παραβιάζουν κατάφωρα τους περισσότερους διεθνείς κανόνες. Ωστόσο, οι πιο ιδεαλιστές υποστηρικτές τού Γκιούλ ήταν έκπληκτοι για το ότι θα δώσει την συγκατάθεσή του γενικά. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς ο άνθρωπος για τον οποίο πίστευαν ότι σαφώς απορρίπτει τον αυταρχισμό τού Ερντογάν ήταν τόσο πρόθυμος να δράσει ως συνεργός του.

Αλλά η συμπεριφορά Γκιουλ δεν θα πρέπει να δημιουργεί μια τέτοια έκπληξη. Είναι το προϊόν τής κατανόησής του για την παρούσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία και των δικών του ευρύτερων πολιτικών στόχων. Το γεγονός ότι ο Γκιούλ παρέλειψε να αμφισβητήσει τον Ερντογάν δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο ανδρών. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αμφισβητηθεί ότι ο Γκιούλ είναι ειλικρινής όταν εκφράζει δημοκρατικά ιδεώδη. Αλλά, την παρούσα στιγμή τουλάχιστον, ο Γκιούλ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να υποτάξει τα ιδανικά του για χάρη της διατήρησης τής σταθερότητας και της δύναμης του ΑΚΡ.