Η πυρηνική ζήλια τής Σαουδικής Αραβίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πυρηνική ζήλια τής Σαουδικής Αραβίας

Η Ουάσινγκτον θα πρέπει να βοηθήσει το Ριάντ να συμβαδίσει με την Τεχεράνη

Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας αισθάνεται άγχος για την προφανή πρόοδο στις πυρηνικές συνομιλίες μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Πράγματι, καθώς η περιφερειακή αντίπαλος του Ριάντ πλησιάζει στο να απολαύσει διεθνή αναγνώριση για το πυρηνικό της πρόγραμμα, οι πυρηνικές φιλοδοξίες τού βασιλείου φαίνεται να έχουν παγώσει τελείως: Η προταθείσα πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας είναι σε στασιμότητα εδώ και έξι χρόνια. Και το αδιέξοδο των συνομιλιών είναι μόνο ένα από τα πολλά θέματα που έχουν βλάψει την σχέση μεταξύ Ριάντ και Ουάσιγκτον τα τελευταία χρόνια.

Σαφώς, το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας ειδικά δημιουργεί πρόβλημα για την Σαουδική Αραβία, η οποία θα ήθελε να συμβαδίσει με το Ιράν σχετικά με τις τεχνολογικές εξελίξεις και το περιφερειακό κύρος. Αλλά είναι επίσης ένα πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν μπορούν να αντέξουν να αποξενωθούν από την Σαουδική Αραβία σε μια εποχή που απαιτεί την συνδρομή της στην επίλυση των συγκρούσεων στο Ιράκ, το Ισραήλ και την Συρία. Ευτυχώς, υπάρχουν μέτρα που μπορούν να πάρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για να βγάλουν τις πυρηνικές συνομιλίες με την Σαουδική Αραβία από το τέλμα. Ως βασικό πρότυπο, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να κοιτάξει προς την πυρηνική συμφωνία που έκλεισε την τελευταία δεκαετία με την Ινδία.

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑ

Οι συνομιλίες για τα πυρηνικά ξεκίνησαν το 2008, όταν η τότε υπουργός Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις και ο Σαουδάραβας ομόλογός της, πρίγκιπας Σαούντ αλ Φαϊζάλ, υπέγραψαν [1] μνημόνιο συμφωνίας για συνεργασία στην πυρηνική ενέργεια [1]. Εκείνη την εποχή, πολλοί παρατηρητές ανέμεναν ότι οι δύο χώρες διαμόρφωναν έναν νέο πυλώνα στην 80ετή στρατηγική συνεργασία τους. Πράγματι, η Σαουδική Αραβία σύντομα ανακοίνωσε την πρόθεσή της να κατασκευάσει 16 πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής (με εκτιμώμενο κόστος 112 δισεκατομμύρια δολάρια), τα οποία θα αποτελούσαν το μεγαλύτερο πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα του κόσμου που θα δημιουργούσε δεκάδες χιλιάδες υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας για τον αυξανόμενο πληθυσμό τού βασιλείου. Το Ριάντ δικαιολόγησε τις πυρηνικές φιλοδοξίες του, τονίζοντας την εξάρτηση της χώρας από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα οποία αποτελούν το 80% του εθνικού εισοδήματος˙ εάν η Σαουδική Αραβία μπορούσε να καλύψει τις δικές της αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες μέσα από την πυρηνική ενέργεια, δεν θα χρειαζόταν να περιορίζει τις πωλήσεις τού πετρελαίου της στην διεθνή αγορά.

Αλλά πριν Σαουδική Αραβία απολαύσει το πρώτο της watt από την πυρηνική ενέργεια, θα πρέπει να βρει εταίρους οι οποίοι να είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στην κατασκευή τής πυρηνικής της υποδομής -και αυτή την στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαίνονται πρόθυμες να παίξουν αυτόν το ρόλο. Η Ουάσινγκτον έχει πει ότι θα πρέπει πρώτα να καταλήξει σε συμφωνία με το Ριάντ για την τήρηση του Νόμου Ατομικής Ενέργειας (Atomic Energy Act) του 1954, έναν αμερικανικό νόμο που ρυθμίζει το πυρηνικό εμπόριο -και οι προσπάθειες αυτές έχουν σταματήσει ενώπιον του ζητήματος κατά πόσον η Σαουδική Αραβία θα υπόκειται στον λεγόμενο Χρυσό Κανόνα (Gold Standard) που θα αποτρέπει το Ριάντ από το να εμπλουτίζει ουράνιο ή να επανεπεξεργάζεται πλουτώνιο.

Το Ριάντ, ως ήταν αναμενόμενο, είναι έξω φρενών σε κάθε πρόταση που δεν θα αναγνωρίζει το ίδιο δικαίωμα να εμπλουτίζει ουράνιο με εκείνο που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ουσιαστικά εκχωρήσει στο Ιράν με την ενδιάμεση συμφωνία μεταξύ των δύο αυτών χωρών. Πηγές που πρόσκεινται στις διαπραγματεύσεις λένε ότι το Ριάντ υποστήριξε πως ο Χρυσός Κανόνας αποτελεί απαράδεκτη παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας του, τονίζοντας ότι η Συνθήκη για την Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, την οποία η Σαουδική Αραβία έχει υπογράψει, ορίζει ότι οι χώρες έχουν το δικαίωμα να αναπτύξουν την πυρηνική ενέργεια για ειρηνική χρήση.

Ο Λευκός Οίκος έχει μέχρι στιγμής διστάσει να προσφέρει κάποιον συμβιβασμό. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα απέφυγε να αντιμετωπίσει το ζήτημα εντελώς κατά την διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στο Ριάντ. Η διστακτικότητα του Ομπάμα μπορεί να προέρχεται από την επιθυμία να αποφευχθεί μια αντίδραση στο Κογκρέσο παρόμοια με εκείνη του 2006, αφότου η κυβέρνηση Μπους πρότεινε την πώληση ενός σημαντικού λιμένα σε μια εταιρεία με έδρα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Είναι πιθανό ότι η Σαουδική Αραβία έχει αποφύγει να επικοινωνήσει τις ανησυχίες της δημοσίως, για τους ίδιους λόγους. Τα πράγματα περιπλέκονται από το γεγονός ότι το Ισραήλ είναι πιθανό να αντιταχθεί σε κάθε πυρηνική συμφωνία με την Σαουδική Αραβία που δεν θα συμμορφώνεται με τον Χρυσό Κανόνα και θα πιέσει τους συμμάχους της στην Ουάσιγκτον να κάνουν το ίδιο. (Το Ισραήλ ενέκρινε σιωπηρά την πυρηνική συμφωνία του 2009 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η οποία ήταν σύμφωνη με τον Χρυσό Κανόνα).

Η Σαουδική Αραβία, σε περίπτωση που αποτύχει να καταλήξει σε συμφωνία με την Ουάσιγκτον, θα μπορούσε να επιλέξει να συνεργαστεί είτε με την Γαλλία είτε με την Ρωσία για να αναπτύξει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Τον περασμένο Ιανουάριο, κατά την διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ στο Ριάντ, η γαλλική εταιρεία Areva, η μεγαλύτερη πυρηνική εταιρεία στον κόσμο, υπέγραψε [2] «μνημόνια κατανόησης» [2] με πέντε σαουδαραβικές εταιρείες που στοχεύουν στην ανάπτυξη των βιομηχανικών και τεχνικών δεξιοτήτων τοπικών εταιρειών. Ομοίως, ο Διευθύνων Σύμβουλος της ρωσικής Rosatom, Σεργκέι Κιριγιένκο [3], ανακοίνωσε τον Ιούλιο ότι η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία αναμένεται να υπογράψουν μια συμφωνία συνεργασίας σχετικά με την πολιτική πυρηνική ενέργεια εντός τού τρέχοντος έτους. Αν η Σαουδική Αραβία προχωρήσει μέσω αυτών των συμφωνιών, θα ήταν εις βάρος των αμερικανικών εταιρειών -και, ίσως, της ευρύτερης στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας.

ΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ

Προς το παρόν, ένας συμβιβασμός μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Πολιτειών φαίνεται απίθανος. Αλλά δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια ενδιάμεση λύση που θα είναι αποδεκτή από αμφότερες τις πλευρές. Ένα πολλά υποσχόμενο προηγούμενο είναι η πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ-Βιετνάμ του 2014, η οποία επέτρεψε στο Ανόι να λάβει από την διεθνή αγορά το πυρηνικό καύσιμο που χρειάζεται για τους αντιδραστήρες του, αντί να παράγει το υλικό το ίδιο -ένα μοντέλο που είχε βαπτιστεί ο Αργυρός Κανόνας. Η διευθέτηση αυτή θα ήταν πιθανό να είναι αποδεκτή από το Ριάντ, δεδομένου ότι είναι συνεπής με την συμφωνία που υπέγραψαν το 2008 η Ράις και ο Faisal. Δεν είναι σαφές, ωστόσο, εάν θα είναι αποδεκτή από το Κογκρέσο. Οι Αμερικανοί πολιτικοί οι οποίοι ισχυρίζονται ότι φοβούνται «σαουδαραβικά πυρηνικά» -ή την προοπτική ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ριάντ θα μπορούσε να πέσει στα χέρια των ισλαμιστών εξτρεμιστών- είναι απίθανο να δεχτούν τίποτα λιγότερο από τον Χρυσό Κανόνα.

Υπό αυτή την έννοια, η πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ-Ινδίας του 2008 θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο πρότυπο. [4] Βάσει της συμφωνίας αυτής [4], το Νέο Δελχί συμφώνησε να διαχωρίσει τις πολιτικές από τις στρατιωτικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του και να τοποθετήσει το σύνολο των πολιτών πυρηνικών εγκαταστάσεών του στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA)˙ Σε αντάλλαγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να παράσχουν βοήθεια στο πρόγραμμα πολιτικής πυρηνικής ενέργειας της Ινδίας και να επεκτείνουν την συνεργασία στον τομέα των τεχνολογιών τής ενέργειας και των δορυφόρων. Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να επιδιώξει μια παρόμοια συμφωνία με το Ριάντ: Θα μπορούσε να δώσει διαβεβαιώσεις ότι θα βοηθούσε την Σαουδική Αραβία με το πυρηνικό της πρόγραμμα με αντάλλαγμα την παρακολούθηση των εγκαταστάσεων πολιτικής πυρηνικής ενέργειας από τον ΙΑΕΑ. (Η Σαουδική Αραβία δεν σχεδιάζει καμία πυρηνική εγκατάσταση για στρατιωτικούς σκοπούς). Όπως και εκείνη με την Ινδία, μια τέτοια συμφωνία θα επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να μοιραστούν τεχνολογίες αιχμής και τις βέλτιστες πρακτικές ασφαλείας, ακόμη και αν περιλαμβάνονται διατάξεις που θα απαγορεύουν την μεταφορά ιδιαίτερα ευαίσθητου εξοπλισμού και τεχνολογιών.

Ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Ριάντ, Joseph W. Westphal, έθιξε το θέμα τής επανέναρξης των συνομιλιών τον Ιούλιο, αλλά χωρίς μεγάλη εμφανή επιτυχία, λένε πηγές που γνωρίζουν το θέμα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία σχεδιάζει να προχωρήσει χωρίς την Ουάσιγκτον. Πράγματι, η Σαουδική Αραβία δεν έχει ακόμη προβεί σε μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις είτε με την Γαλλία είτε με την Ρωσία, γεγονός που υποδηλώνει ότι εξακολουθεί να αισθάνεται άβολα με το να επιδιώξει τις πυρηνικές φιλοδοξίες της χωρίς την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, τον μακροχρόνιο στρατηγικό εταίρο της. (Επιπλέον, η πολυαναμενόμενη διαδικασία υποβολής προσφορών αρχικά προγραμματισμένη για την περασμένη άνοιξη έχει αναβληθεί επ’ αόριστον, προκαλώντας εικασίες σχετικά με την βιωσιμότητα του προγράμματος). Για την Ουάσιγκτον, ένα τροποποιημένο ινδικό μοντέλο μπορεί να είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης για διαπραγματεύσεις, αλλά για να καρποφορήσει μια συμφωνία, ο Λευκός Οίκος θα πρέπει πιθανότατα να την μετακινήσει στην κορυφή τής διμερούς ατζέντας. Φυσικά, είναι ένα τελείως άλλο θέμα το αν οι πολιτικοί ηγέτες εντός και εκτός τής περιοχής έχουν την σοφία, την επιμονή, και την ικανότητα να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142362/sigurd-neubauer/saudi-arab...

Σύνδεσμοι:
[1] http://2001-2009.state.gov/r/pa/prs/ps/2008/may/104961.htm
[2] http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20...
[3] http://en.ria.ru/world/20140714/190914717/Russia-Saudi-Arabia-to-Sign-Ci...
[4] http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/09/04/AR200809...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr