Απλώς τα γεγονότα

Ανεξάρτητα από την οργανωτική δομή, οι οργανισμοί ελέγχου των γεγονότων συνήθως εντοπίζουν μια δήλωση ενός πολιτικού, που συχνά περιλαμβάνει αριθμούς, ως αμφίβολη ή υποκείμενη σε έλεγχο. Στην συνέχεια, ο ελεγκτής γεγονότων θα εντοπίσει την πηγή των πληροφοριών και θα αξιολογήσει την αξιοπιστία της. Οι ερευνητές γεγονότων μπορούν επίσης να ελέγχουν αν ο πολιτικός έχει χρησιμοποιήσει τα στοιχεία στο κατάλληλο πλαίσιο. Ο έλεγχος των γεγονότων έτσι μεταφέρει το βάρος στον πολιτικό για να δικαιολογήσει τον ισχυρισμό του (ή της).

Περίπου τα τρία τέταρτα των οργανισμών ελέγχου γεγονότων διαθέτουν συστήματα κατάταξης που κρίνουν το επίπεδο της αλήθειας. Ο The Fact Checker, για παράδειγμα, έχει θεσπίσει τα βραβεία «Πινόκιο» ως μια αντιστροφή τού συστήματος απονομής αστεριών σε κινηματογραφικές ταινίες ή σε κριτικές εστιατορίων˙ Περισσότερα «Πινόκιο» σημαίνουν μεγαλύτερη ανακρίβεια. Ο Ομπάμα, για παράδειγμα, κέρδισε τέσσερα Πινόκιο επειδή υποστήριξε ότι δεν αναφερόταν στην τρομοκρατική ομάδα Ισλαμικό Κράτος τού Ιράκ και της αλ-Σαμ όταν ανέφερε την τρομοκρατική ομάδα των «τσικό»˙ Ένα ακυκλοφόρητο κείμενο έδειξε το αντίθετο. Και ο γερουσιαστής Ραντ Πολ (Ρεπουμπλικάνος από το Κεντάκι) κέρδισε τέσσερα Πινόκιο για τον ισχυρισμό ότι ο γερουσιαστής Τζον Μακέιν (Ρεπουμπλικάνος από την Αριζόνα) συναντήθηκε μυστικά με στελέχη τού ISIS όταν ταξίδεψε στην Συρία για να συναντηθεί με δυνάμεις των ανταρτών. Αλλά άλλοι οργανισμοί έχουν απορρίψει τα εν λόγω συστήματα αξιολόγησης ως πολύ υποκειμενικά ή ως φτιαγμένα για λόγους εντυπωσιασμού. Προτιμούν να αφήνουν την ανάλυση των παραπλανητικών ισχυρισμών να στέκεται μόνη της. (Η Capdema, η οποία σχεδιάζει να ονομάσει το site της The Referee [ο διαιτητής], θα χρησιμοποιήσει ως σύστημα διαβάθμισης σύμβολα από το ποδόσφαιρο, όπως μια κίτρινη ή κόκκινη κάρτα).

Σχεδόν όλοι οι ελεγκτές γεγονότων στηρίζονται στα social media, είτε ως πηγή πληροφοριών είτε ως μέσο διανομής. Η StopFake, μια ιστοσελίδα που εδρεύει στην Ουκρανία, επικεντρώνεται στο να καταστρέφει μύθους και να εκθέτει την ρωσική προπαγάνδα που πηγάζει από μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εν τω μεταξύ, η FactCheckEU, μια βέλγικη ιστοσελίδα που παρακολουθεί δηλώσεις Ευρωπαίων βουλευτών, δέχεται ελέγχους γεγονότων που συνεισφέρουν οι αναγνώστες, μεταφράσεις, μέχρι και ψήφους για την βαθμολόγηση της δήλωσης του πολιτικού.

Μια άλλη καινοτομία τού ελέγχου των γεγονότων είναι ο «ανιχνευτής υποσχέσεων», που παρακολουθεί το πόσο καλά ένας ηγέτης τηρεί τις δεσμεύσεις που ανέλαβε πριν από την ημέρα των εκλογών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η PolitiFact έχει υπό στενό έλεγχο περισσότερες από 500 υποσχέσεις τού Ομπάμα όταν κατέβαινε για την προεδρία το 2008 και το 2012. Το «Obameter» δείχνει ότι το 45% των υποσχέσεών του έχουν τηρηθεί και το 24% κατέληξαν σε συμβιβασμό. Αλλά 116 υποσχέσεις –το 22%- αθετήθηκαν. Στην Αίγυπτο, το Morsi Meter παρακολουθούσε τις 64 υπόσχεται που ο ανατραπείς πλέον πρόεδρος είπε ότι θα επιτύχει στις πρώτες 100 ημέρες του στην εξουσία. (Κατέληξε να εκπληρώσει δέκα). Η ίδια τεχνολογία έχει χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθεί ένας «Μετρητής Rouhani», που παρακολουθεί τις προεκλογικές υποσχέσεις τού Ιρανού προέδρου Χασάν Ρουχανί. (Έχει τηρήσει το 10% των υποσχέσεών του, και άλλο 36% αναφέρεται ως «σε εξέλιξη»).

Τώρα είναι η σειρά τού Μαρόκου. Κατόπιν αιτήματος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τον Δεκέμβριο πέρασα μια εβδομάδα στο Μαρόκο εκπαιδεύοντας το προσωπικό τού Capdema και μιλώντας σε σπουδαστές δημοσιογραφίας σε όλη την χώρα για τον πολιτικό έλεγχο των γεγονότων. Υπήρξε τεράστιο ενδιαφέρον και περιέργεια για την ιδέα τού ελέγχου των γεγονότων, αλλά πολλοί άνθρωποι εξέφρασαν φόβους για το πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση.

Σε μια πρόσφατη περίπτωση, ένας Μαροκινός δημοσιογράφος διώχθηκε ποινικά για δυσφήμηση αφότου δημοσίευσε λογαριασμούς ξενοδοχείων που έδειχναν ότι ένας ισλαμιστής υπουργός είχε κανονίσει ένα πλούσιο δείπνο, όπου προσφέρθηκε αλκοόλ, κατά την διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην Μπουρκίνα Φάσο. Η υπόθεση φάνηκε να έχει σχεδιαστεί κυρίως για να εμπνεύσει την αυτολογοκρισία στους δημοσιογράφους, οι οποίοι θα φοβούνται βαριά πρόστιμα ή ποινές φυλάκισης για την δημοσίευση αμφιλεγόμενων άρθρων.

Αλλά, όπως είπα σε ακροατές μου στο Μαρόκο, ο έλεγχος των γεγονότων μπορεί να λειτουργήσει καλά μέσα σε «κόκκινες γραμμές» ειδικές για κάθε χώρα και εξακολουθεί να κάνει την διαφορά, εστιάζοντας σε θέματα που έχουν σημασία για τους απλούς πολίτες, όπως οι κυβερνητικές δηλώσεις σχετικά με την κατάσταση της οικονομίας, το έλλειμμα του προϋπολογισμού, την υγειονομική περίθαλψη, τα συνταξιοδοτικά συστήματα, και ούτω καθεξής. Πειθαρχημένες και ακριβείς δημοσιεύσεις για τα θέματα αυτά θα μπορούσαν ενδεχομένως να ανοίξουν τον χώρο για να αρχίσει η αντιμετώπιση θεμάτων που κατά τα άλλα είναι εκτός ορίων.

Η παγκόσμια ανάδυση των ιστοσελίδων ελέγχου των γεγονότων δείχνει ότι καλύπτει μια σημαντική θέση. Η κίνηση είναι στα σπάργανα, αλλά ο αντίκτυπος στις χώρες χωρίς ισχυρή παράδοση ερευνητικής δημοσιογραφίας και εποπτείας τής κυβέρνησης θα μπορούσε να είναι μεγάλος.

Copyright © 2002-2014 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/142741/glenn-kessler/just-the-facts

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr