Ο επόμενος ηγεμόνας της Αφρικής

Με την εγχώρια εξουσία της φαινομενικά εδραιωμένη, πριν από μια δεκαετία, η κυβέρνηση της Αιθιοπίας ενστερνίστηκε εκ νέου τεράστιες περιφερειακές φιλοδοξίες υπό τον πρωθυπουργό Meles Zenawi [4], ο οποίος κυβέρνησε την Αιθιοπία το 1991 μέχρι το θάνατό του το 2012. Κεντρικό ρόλο σε αυτές κατέχει το όραμα της Μεγάλης Αιθιοπίας να εκπληρώσει «τελικά» την ιστορική της μοίρα με την απελευθέρωσή της από τα δεσμά της φτώχειας για να ηγηθεί της Αφρικής: Οι εγχώριες κι οι περιφερειακές φιλοδοξίες ήταν πάντα στενά συνυφασμένες στο μυαλό του πρωθυπουργού. Από την μια πλευρά, ο Meles καταλάβαινε ότι η σφυρηλάτηση συμμαχιών και η απόκτηση διεθνούς νομιμότητας, θα δώσουν ώθηση στην οικονομία της Αιθιοπίας και στην εδραίωση της ηγεμονίας του EPRDF. Από την άλλη πλευρά, είδε ότι μια εγχώρια ασφαλής Αιθιοπία θα είχε την μοναδική ικανότητα να αποτινάξει το επίθετο «η απελπισμένη ήπειρος [5]» από την Αφρική.

Για να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες του, ο πρωθυπουργός ανέπτυξε άριστες σχέσεις με ένα ευρύ φάσμα εταίρων, με γνώμονα την πεποίθηση ότι η άμεση εξάρτηση από μια σειρά φίλων, θα έκανε την Αιθιοπία έρμαιο των ιδιοτροπιών τους. Κι έτσι ο Meles δημιούργησε προσωπικές φιλίες με τον Τόνι Μπλερ και τον Μπιλ Κλίντον, τον Bill Gates και τον Joseph Stiglitz. Ταξίδεψε επίσης για να μελετήσει το οικονομικό θαύμα της Νότιας Κορέας και συζήτησε τα οικονομικά μεγάλων υποδομών με τον Χου Ζιντάο. Έπαιξε τον ρόλο του αντιπροσώπου του αναπτυσσόμενου κόσμου με την ίδια ζωντάνια που εκπροσώπησε την Αφρική στην Σύνοδο της G-20 και στις συνόδους κορυφής για την κλιματική αλλαγή, όπου κατήγγειλε τις αδικίες της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας και την περιθωριοποίηση της ηπείρου του. Και καθώς το EPRDF ανέπτυξε τους θεσμικούς της δεσμούς με το ΚΚΚ, ο Meles δεν είδε καμία αντίφαση στο να παίξει η Αντίς Αμπέμπα τον ρόλο του περιφερειακού «βοηθού σερίφη» της Ουάσιγκτον στον παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Οι Αιθίοπες διπλωμάτες, στρατηγοί και κατάσκοποι υπήρξαν καθοριστικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στο Κέρας της Αφρικής, την Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Άντεν. Με τους Αμερικανούς αξιωματούχους να ανησυχούν για την σταθερότητα των παλαιών συμμάχων τους στην Αίγυπτο, την Κένυα και την Σαουδική Αραβία, η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα της Αιθιοπίας στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας θεωρείται ζωτικής σημασίας.

Ένα αγόρι στέκεται μπροστά από ανεμογεννήτριες στο Αιολικό Πάρκο Ashegoda 485 μίλια βόρεια της Αντίς Αμπέμπα, στις 25 Οκτωβρίου του 2013. (Kumerra Gemechu / Reuters)

Ο Meles, ο διάδοχός του, Χαϊλεμαριάμ Ντεσαλέν (Hailemariam Desalegn), και το ισχυρό Πολιτικό Γραφείο του κόμματος εντάσσουν το όραμά τους στο πλαίσιο μιας Μεγάλης Αιθιοπίας από την άποψη της καλόπιστης περιφερειακής ηγεμονίας: Αυτό που είναι καλό για την Αιθιοπία είναι καλό και για το Κέρας της Αφρικής. Κι έτσι, η αυξανόμενη επιρροή της Αιθιοπίας προβάλλεται όλο και περισσότερο από τους περιφερειακούς οργανισμούς που βρίσκονται υπό την κυριαρχία της Αντίς Αμπέμπα. Η άμεση ατζέντα ασφαλείας της για την περιοχή εστιάζεται στην πρόληψη των συγκρούσεων (ανέπτυξε χιλιάδες Αιθίοπες ως ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ [4] στην περιοχή των συνόρων του Abyei μεταξύ Σουδάν και Νότιου Σουδάν), την διαχείριση των συγκρούσεων (διοργανώνοντας προσπάθειες διαμεσολάβησης για τον εμφύλιο πόλεμο του Νότιου Σουδάν) και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (συνεχής στρατιωτική δράση εναντίον της αλ-Σαμπάμπ της Σομαλίας). Η μακροπρόθεσμη στρατηγική της περιστρέφεται γύρω από την περιφερειακή ολοκλήρωση [6] μέσω ενεργειακών και υδάτινων υποδομών. Το σχέδιο είναι να συνδέσει την περιοχή με την Αιθιοπία μέσω της εξαγωγής χιλιάδων μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας [7] που παράγεται από τα φράγματα του Γαλάζιου Νείλου και των ποταμών της Αιθιοπίας.

Αυτή είναι μια οικονομικά προσοδοφόρα πρόταση για την Αιθιοπία και τους πεινασμένους για ενέργεια γείτονές της, αλλά πάνω απ’ όλα θα μετατοπίσει την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων μακριά από το Ναϊρόμπι, το Χαρτούμ και το Κάιρο προς την Αντίς Αμπέμπα. Η κατασκευή του Φράγματος της Μεγάλης Αναγέννησης της Αιθιοπίας [8] (Grand Ethiopian Renaissance Dam, GERD), ειδικότερα, αποτελεί μια τολμηρή προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων εξουσίας στην λεκάνη του Νείλου, με ένα γιγαντιαίο έργο. Το φράγμα είναι το μεγαλύτερο έργο υποδομής στην Αφρική ˑ λόγω του μεγάλου όγκου της δεξαμενής του, το GERD θα είναι από μόνο του σε θέση να υπονομεύσει το υδροπολιτικό status-quo που έδωσε για δεκαετίες στην Αίγυπτο ένα τόσο δυσανάλογο βάρος σε ό, τι αφορά την περιφερειακή πολιτική. Το όραμα του EPRDF για περιφερειακή ολοκλήρωση αποτελεί έτσι ένα όραμα οικονομικής αλληλεξάρτησης, αλλά σε μεγάλο βαθμό με τους όρους της Αιθιοπίας. Τα σχετικά κέρδη από το πρόγραμμα του φράγματος της Αιθιοπίας είναι εξίσου σημαντικά με τα απόλυτα κέρδη που υπογραμμίζονται στην τεχνοκρατική γλώσσα του «επιμερισμού των ωφελειών».

Ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, καλωσορίζεται από τον πρωθυπουργό της Αιθιοπίας, Χαϊλεμαριάμ Ντεσαλέν, στο Διεθνές Αεροδρόμιο Bole στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας Αντίς Αμπέμπα, στις 23 Μαρτίου του 2015. (Tiksa Negeri / Reuters)