Η αντι-ιμπεριαλιστική ατζέντα της Τουρκίας

Ακόμα κι έτσι, από το 1950 και μετά, οι Αμερικανοί και οι Τούρκοι διπλωμάτες αρέσκονταν να συζητούν για τον ρόλο της Τουρκίας ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αλλά υπήρχαν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο καθένας επικαλείτο το συγκεκριμένο κλισέ. Όταν έκαναν την εμφάνισή τους κάποιες αγγλο-αραβικές εντάσεις, όπως εκείνες που προηγήθηκαν της κρίσης του Σουέζ, τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες (οι οποίες είχαν την δική τους αντι-ιμπεριαλιστική παράδοση) όσο και η Τουρκία βρέθηκαν έως έναν βαθμό στην μέση, πρόθυμες να εξομαλύνουν τα πράγματα και να επικεντρωθούν ξανά στην Σοβιετική Ένωση. Οι Τούρκοι διπλωμάτες πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να γεφυρώσουν το χάσμα πιέζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να διευκολύνουν τις Αραβικές ανησυχίες, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες ήλπιζαν αντ’ αυτού πως η Άγκυρα θα βοηθήσει τους Άραβες να δουν την λυπηρή αναγκαιότητα της συνεργασίας τους με το Ηνωμένο Βασίλειο. Από την πλευρά των ΗΠΑ, η Τουρκία φαινόταν μερικές φορές πως οικοδομούσε την γέφυρά της από την λάθος πλευρά. Όπως ακριβώς η Ουάσινγκτον απέρριψε το 2010 την διαπραγματευτική προσπάθεια της Άγκυρας για μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν ως υπερβολικά εξυπηρετική, η Άγκυρα απέτυχε στην προσπάθειά της να πείσει την Ουάσιγκτον να εξυπηρετήσει τον Μοχάμεντ Μοσαντέκ στην αγγλο-περσική διαφωνία για το πετρέλαιο το 1952.

Η διαφορά, βέβαια, έγκειται στο ότι η Τουρκία την δεκαετία του 1950 είχε αποδειχθεί ως επί τω πλείστον πρόθυμη να συστρατευθεί τελικά με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Περιγράφοντας την θέση της Τουρκίας σχετικά με την αγγλο-περσική διαμάχη, για παράδειγμα, ένας Αμερικανός διπλωμάτης έγραψε ότι αν η Ρωσία φαινόταν έτοιμη να αρπάξει το πετρέλαιο του Ιράν, μια Δυτική επέμβαση θα «γινόταν αποδεκτή» από τους Τούρκους. Στην συνέχεια, επανεξετάζοντας το γράμμα του, διέγραψε την λέξη «αποδεκτή» και έγραψε αντ’ αυτής ότι μια Δυτική επέμβαση θα ήταν «ευπρόσδεκτη». Εν ολίγοις, κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι αντι-σοβιετικοί φόβοι της Τουρκίας θα μπορούσαν συχνά να κάνουν μια Δυτική επέμβαση ακριβώς αυτό: «Ευπρόσδεκτη». Ο σοβιετικός ιμπεριαλισμός αντικατέστησε τον βρετανικό ιμπεριαλισμό ως πρωταρχικό μέλημα της Τουρκίας. Σαν αποτέλεσμα, ο αραβικός εθνικισμός δεν φαινόταν πλέον αντι-ιμπεριαλιστικός, αλλά μάλλον μια ύπουλη συνεργασία με τον ιμπεριαλιστή εχθρό της Τουρκίας.

Flickr
--------------------

Για άλλη μια φορά, οι δημοφιλείς γελοιογραφίες της εποχής απεικονίζουν [13] δραματικά αυτήν την μεταμόρφωση. Αντί να επικρίνουν την ευρωπαϊκή υποκρισία, οι σκιτσογράφοι άρχισαν να επικαλούνται όλο το ρεπερτόριο των ακατέργαστων προκαταλήψεων κατά των Αράβων που είχαν στην διάθεσή τους, ενώ δεν φάνηκαν ποτέ πιο κακόβουλοι από όσο όταν απεικόνισαν τους Άραβες ηγέτες, όπως τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ της Αιγύπτου, ως σοβιετικές μαριονέτες. Οι αραβικές χώρες και οι ηγέτες τους εμφανίζονταν συχνά ως άλογα [14], επιθετικά σκυλιά [15], καλυμμένες σύζυγοι [16], καμήλες [17], φυλακισμένα πτηνά [18] ή κουρδιστές χορεύτριες [19] που ανήκαν στον Σοβιετικό ηγέτη, Νικήτα Χρουτσώφ. Το 1956, ένα ιδιαίτερα εύγλωττο σκίτσο απεικόνιζε το Ηνωμένο Βασίλειο και την Σοβιετική Ένωση να κάθονται ο ένας απέναντι από τον άλλο στο κατώφλι των αντίστοιχων οίκων ανοχής τους. Η γυναίκα στο παράθυρο του Ηνωμένου Βασιλείου επισημαίνεται ως Ισραήλ και εκείνη στο παράθυρο της Ρωσίας είναι η Αίγυπτος. Οι Άραβες καταδικάζονταν για την σχέση τους με την Σοβιετική Ένωση με τον ίδιο τρόπο που κατηγορήθηκαν κάποτε για την υποστήριξη που έδειξαν στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Και το Ισραήλ, με το οποίο η Τουρκία είχε βελτιώσει τις σχέσεις της με τον χρόνο, εμφανίστηκε ξαφνικά να βρίσκεται στην σωστή πλευρά. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, όταν η Τουρκία και το Ισραήλ ενέτειναν και πάλι την στρατιωτική τους συνεργασία κατά την δεκαετία του 1980, ήταν εύκολο για τον τουρκικό στρατό, ο οποίος ήταν τόσο αντι-κομμουνιστικός όσος και κοσμικός, να φανταστεί ότι η ΟΑΠ (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ή PLO), όπως ο δικός του εχθρός, το PKK, αποτελούσε παράγοντα της σοβιετικής κυριαρχίας. Με έναν ειρωνικό τρόπο, η αντιπαράθεση με το καθεστώς του Άσαντ στην Συρία καθ’ όλη την δεκαετία του 1990 βοήθησε επίσης στην σταθεροποίηση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ, επιτυγχάνοντας την ανάπτυξη κάποιας συμπάθειας προς τον Assad από την τουρκική αριστερά που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΒΑΣΙΚΑ

Στη συνέχεια ήρθε η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και η απαρχή της εποχής της μονομερούς σπουδαιότητας των Ηνωμένων Πολιτειών στην Μέση Ανατολή. Ο τουρκικός αντι-ιμπεριαλισμός άρχισε, επιτέλους, να στρέφεται στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η θεώρηση της Ουάσιγκτον ως μια αυτοκρατορική δύναμη είχε απήχηση στον αντι-ιμπεριαλιστικό εθνικισμό τόσο των ξεκάθαρα αριστερών της Τουρκίας όσο και των Ισλαμιστών. Και αυτό διαμορφώνει ακόμα τον τρόπο με τον οποίο πολλοί Τούρκοι ψηφοφόροι βλέπουν τα προβλήματα και την πολιτική της περιοχής. Οι δικαιολογημένες κριτικές για την πολιτική των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις τοξικές συνωμοσίες κατά των Αμερικανών, τον άγριο αντισημιτισμό και τον κατανοητό θυμό απέναντι στις ισραηλινές πολιτικές, συνέβαλλαν συνολικά, σε συζητήσιμες αναλογίες, στην θεώρηση των Αράβων ως θύματα.