Η ζώνη κινδύνου της Ιορδανίας

Μέχρι στιγμής, το μικρό βασίλειο της Ιορδανίας έχει μείνει στο περιθώριο της συριακής κρίσης, βιώνοντας την σύγκρουση ως επί το πλείστον μέσα από τις εκατοντάδες χιλιάδες προσφύγων που έχουν εισρεύσει από τα βόρεια σύνορά του. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει σύντομα. Κατά την διάρκεια του προηγούμενου μήνα, με το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) να κινείται επικίνδυνα κοντά στα σύνορά της, η Ιορδανία σηματοδότησε την ετοιμότητά της να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό περιφερειακό ρόλο, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας μιας ζώνης ανθρωπιστικής βοήθειας και στρατιωτικής εκπαίδευσης [1] στη νότια Συρία, όπου θα βοηθήσει αντάρτες της Συρίας και θα μεταφέρει τον προσφυγικό πληθυσμό της.

Το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή. Η δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης στην Συρία, κάτι που θα αποτελεί μια ανεπιθύμητη είσοδο σε συριακό έδαφος, θα μπορούσε να υποκινήσει το καθεστώς Άσαντ να προβεί σε αντίποινα εναντίον της Ιορδανίας. Μπορεί επίσης να ανοίξει μια δίοδο για τις εξτρεμιστικές ομάδες προς το βασίλειο.

Οι φετινές εορταστικές εκδηλώσεις στις 10 Ιουνίου για την Ημέρα του Στρατού της Ιορδανίας (η οποία τιμά την Μεγάλη Αραβική Εξέγερση εναντίον των Οθωμανών κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου) ήταν άκρως συμβολικές και υπαινίχθηκαν το νέο σχέδιο του βασιλείου. Κατά την διάρκεια των εορτασμών, ο Βασιλιάς Abdullah παρουσίασε τον Αραβικό Στρατό, όπως ονομάζονται οι ένοπλες δυνάμεις της Ιορδανίας, με την Χασεμιτική σημαία [2], η οποία χρησιμοποιείτο κατά τη διάρκεια της εξέγερσης από τα μέλη της φυλής των Χασεμιτών, οι οποίοι είναι άμεσοι απόγονοι του Προφήτη Μωάμεθ. Η επιγραφή στην σημαία [3], η οποία περιλαμβάνει τις Shahadatain (τις ισλαμικές μαρτυρίες ότι δεν υπάρχει κανένας Θεός εκτός από τον Αλλάχ και ότι ο Μωάμεθ είναι ότι ο αγγελιοφόρος του), καθώς και τον Bismillah (τον πρώτο στίχο του Κορανίου), υπογραμμίζει τον ηγετικό ιστορικό ρόλο των Χασεμιτών στην υπηρεσία των παν-αραβικών και ισλαμικών αιτιών.

Μικροί Σύριοι πρόσφυγες μεταφέρον νερό στο στρατόπεδο προσφύγων Al Zaatri,στην ιορδανική πόλη Mafraq, κοντά στα σύνορα με την Συρία, στις 12 Αυγούστου 2012. ALI JAREKJI / REUTERS
--------------------------

Αυτό μπορεί να ακούγεται κάπως αθώο, αλλά λίγο μετά τους εορτασμούς της Ημέρας του Στρατού, ο Maher Abu Tair, ένας εξέχων δημοσιογράφος της Ιορδανίας έγραψε ένα άρθρο σε μια εφημερίδα που ανήκει στην κυβέρνηση, με τον τίτλο, «Ένα Νέο Αραβικό Βασίλειο με το Αμμάν ως Πρωτεύουσά του» [4]. Υποστήριξε ότι η Ιορδανία θα πρέπει να επεκτείνει το βασίλειό της στις σουνιτικές περιοχές του δυτικού Ιράκ και στη νότια Συρία, καθώς και την Δυτική Όχθη. Ο Abu Tair ισχυρίστηκε ότι τα περιφερειακά σύνορα αλλάζουν ριζικά. Για να αρπάξει αυτήν τη νέα πραγματικότητα, η Ιορδανία χρειάζεται να προσαρμόσει αναλόγως τα σύνορά της προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωσή της. Εν τω μεταξύ, ο ίδιος λέει ότι οι σουνιτικοί πληθυσμοί των γειτονικών χωρών θα επικροτούσαν την Χασεμιτική εξουσία, ειδικά αφού έχουν ζήσει υπό την αυταρχική διακυβέρνηση των θρησκευτικών καθεστώτων τους.

Είναι απίθανο, βέβαια, ότι η Ιορδανία θα επεκτείνει τα σύνορά της, αλλά η εξωτερική πολιτική της έχει σίγουρα γίνει πιο τολμηρή. Πρώτα είναι η εκπαίδευση των ανταρτών της Συρίας και η ανθρωπιστική ζώνη. Η Ιορδανία προτίθεται για την περιοχή αυτή, η οποία θα περιλαμβάνει τις επαρχίες Daraa και Suwayda, να βοηθήσει τους αντάρτες της Συρίας να εξαπολύουν τις επιθέσεις κατά του καθεστώτος Άσαντ και σε άλλα μέρη της χώρας, αλλά και να προστατεύουν τα σύνορα Συρίας-Ιορδανίας από τους εξτρεμιστές. Το «Νότιο Μέτωπο» [5], ένας συνασπισμός ανταρτών της Συρίας οι οποίοι δεν ανήκουν στις πιο ριζοσπαστικές ομάδες (όπως το Ισλαμικό Κράτος, το Μέτωπο αλ-Νούσρα ή η Αχράρ αλ-Σαμ), θα επανδρώσουν την ζώνη, με την υποστήριξη του βασιλείου. Τον περασμένο μήνα, το Νότιο Μέτωπο ξεκίνησε μια επιχείρηση που ονομάστηκε Νότια Θύελλα [6] για να καταλάβει την πόλη Νταράα. Ενώ η επιχείρηση έκτοτε βάλτωσε, εξακολουθεί να είναι στην ημερήσια διάταξη του Νότιου Μετώπου.

Η προστατευτική ζώνη μπορεί να φαίνεται σαν ένας έξυπνος τρόπος για να οικοδομηθεί ένα δίχτυ ασφαλείας και να ξεφορτωθούν χιλιάδες πρόσφυγες [που τώρα βρίσκονται μέσα στην Ιορδανία], αλλά θα υπονομεύσει ουσιαστικά την ασφάλεια του βασιλείου. Πρώτον, η ζώνη θα ενοχλήσει αναμφίβολα το καθεστώς του Άσαντ, ίσως αρκετά για να προκαλέσει μια επίθεση εναντίον της Ιορδανίας. Το συριακό καθεστώς έχει εντείνει προσφάτως τους βομβαρδισμούς του [7] εναντίον των ανταρτικών ομάδων στην Daraa και βλέπει τον έλεγχο της πόλης ως ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή του. Αν η Ιορδανία μπλεχτεί εκεί, καθώς υποστηρίζει πιο ενεργά και συμβουλεύει ομάδες να μάχονται στην Νταράα (ενδεχομένως ακόμη και με την αποστολή Ιορδανών εκεί), το συριακό καθεστώς μπορεί να αποφασίσει να επιτεθεί. Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, μάλλον δεν θέλει να προσθέσει περισσότερους εχθρούς στην λίστα του, μια ασφαλής ζώνη τόσο κοντά στην Δαμασκό μπορεί να είναι αδύνατο γι’ αυτόν να την αγνοήσει.

Δεύτερον, οι ριζοσπαστικές ομάδες της αντιπολίτευσης είναι ισχυρές στη νότια Συρία, και η Ιορδανία μπορεί να εμπλακεί ακούσια στις περίπλοκες πολιτικές τους. Μια από τις σημαντικότερες ομάδες ανταρτών που δραστηριοποιούνται στην επαρχία Νταράα είναι η Jaysh al-Fateh [8] (Στρατός της Κατάκτησης), μια οργάνωση-ομπρέλα που περιλαμβάνει ριζοσπαστικές ομάδες όπως το Μέτωπο al-Nusra, μια θυγατρική της αλ Κάιντα, και Ahrar al-Sham, μια υπερσυντηρητική ομάδα ανταρτών. Αλλά στον νότο, οι εξτρεμιστικές ομάδες δεν είναι τόσο ισχυρές [9] όπως αλλού στην Συρία και ένα κέντρο επιχειρήσεων στο Αμμάν, που είναι γνωστό ως Διοίκηση Στρατιωτικών Επιχειρήσεων, το οποίο κατευθύνει όπλα και χρήματα στο Νότιο Μέτωπο από το Αμμάν, έχει προσπαθήσει να σταματήσει [10] το Νότιο Μέτωπο από να συνεργάζεται με την Jaysh al-Fateh και άλλες ριζοσπαστικές ομάδες.

Αλλά ως μια οργάνωση-ομπρέλα, το Νότιο Μέτωπο πάσχει από εσωτερικές διαιρέσεις [11] που μπορεί να ωθήσουν ορισμένες από τις παρατάξεις του να συνεργαστούν με την Jaysh al-Fateh. Αν το Νότιο Μέτωπο κατακτήσει τελικά την Νταράα, η Jaysh al-Fateh μπορεί να καταλήξει να δημιουργήσει ένα στρατόπεδο στην ασφαλή ζώνη. Η παρουσία της Jaysh al-Fateh στην Νταράα θα εξαγριώσει περαιτέρω την Συρία, η οποία έχει κατηγορήσει την Ιορδανία [12] ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές ομάδες. Το πιο σημαντικό, η Ιορδανία θα βρεθεί κάτω από την πίεση των ΗΠΑ για να αποτρέψει την δράση εξτρεμιστών μέσα από την ζώνη. Ωστόσο, εάν η Ιορδανία προσπαθήσει ενεργά να αποτρέψει αυτές τις ομάδες από την χρήση της ιορδανικής εκπαιδευτικής ζώνης ως έδαφος οργάνωσης επιχειρήσεων, είτε επιτιθέμενη εναντίον τους άμεσα είτε με άλλο τρόπο, ίσως να αποφασίσουν να προβούν σε αντίποινα εναντίον του βασιλείου.

Μαχητές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού βάλλουν εναντίον δυνάμεων πιστών στον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ στην Bosra al-Sham, στην επαρχία Daraa, στις 21 Μαρτίου 2015. WSAM ALMOKDAD / REUTERS
------------------------------

Τέλος, μια ασφαλής ζώνη θα μπορούσε να διακυβεύσει να τραβήξει την Ιορδανία απευθείας στην συριακή σύγκρουση. Σίγουρα, οι περιστασιακοί βομβαρδισμοί πέρα από τα σύνορα έχουν οδηγήσει σε απώλειες αμάχων [13], αλλά τα σύνορα της Ιορδανίας έχουν παραμείνει σχετικά ασφαλή καθ’όλη την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, η ζώνη ασφαλείας μπορεί να είναι πολύ ελκυστικός στόχος για ριζοσπαστικές ομάδες όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Jaysh al-Fateh, αναγκάζοντας την Ιορδανία να στείλει τα δικά της στρατεύματα στη νότια Συρία. Αν γίνει έτσι, η συμμετοχή της Ιορδανίας στον εμφύλιο πόλεμο θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά την σταθερότητα του βασιλείου.

Μέχρι στιγμής, η ιορδανική ηγεσία έχει διατηρήσει αξιοθαύμαστα την ασφάλεια και την σταθερότητα της χώρας, παρά τις επιδεινούμενες συνθήκες ασφαλείας στο Ιράκ και την Συρία. Αλλά με την συνεχιζόμενη επίθεση στη Νταράα, η Ιορδανία θα αντιμετωπίσει αυξημένους κινδύνους, κάτι που είναι ο λόγος για τον οποίον δεν πρέπει να πάρει πολιτικά ρίσκα. Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ιορδανία να αποφύγει να εμπλακεί στην Συρία. Θα μπορούσαν να συνεργαστούν με την Ρωσία και το Ιράν να υποχρεώσουν τον Άσαντ να συμφωνήσει σε μια κατάπαυση του πυρός στον νότο. Αυτό θα μειώσει την ένταση της σύγκρουσης κοντά στα σύνορα της Ιορδανίας και θα μειώσει την ανάγκη του βασιλείου να εμπλακεί στην κρίση. Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε επίσης να στηρίξει την Ιορδανία, διαθέτοντας περισσότερα κονδύλια βοήθειας για τους Σύριους πρόσφυγες και να ενθαρρύνει την διεθνή κοινότητα να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Αυτό θα μειώσει την πίεση στην Ιορδανία να ψάξει για εναλλακτικές λύσεις στέγασης των προσφύγων. Αυτές οι δύο επιλογές θα επιτρέψουν στην Ιορδανία να διασφαλίσει τα σύνορά της, χωρίς να χρειάζεται να δημιουργήσει κανενός είδους ζώνη ασφαλείας στα σύνορά της, κάτι που θα προσφέρει ασφάλεια μόνο κατ’ όνομα.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/jordan/2015-07-24/jordans-danger...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.ft.com/intl/cms/s/0/ead1961a-1e38-11e5-ab0f-6bb9974f25d0.html...
[2] http://www.jordantimes.com/news/local/king-presents-hashemite-flag-jorda...
[3] http://www.jordantimes.com/opinion/editorial/hashemite-flag-peace-tolera...
[4] https://www.addustour.com/17611/%D9%85%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9+%D8%B9%D8...
[5] http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=55054
[6] http://carnegieendowment.org/syriaincrisis/?fa=60504
[7] http://www.aljazeera.net/reportslibrary/pages/06d31087-bf39-40fa-91a1-84...
[8] http://www.longwarjournal.org/archives/2015/03/al-qaeda-and-allies-form-...
[9] http://www.thenational.ae/world/middle-east/syrias-southern-rebels-draw-...
[10] http://www.alaraby.co.uk/politics/2015/6/28/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%...
[11] http://all4syria.info/Archive/227717
[12] http://www.presstv.com/Detail/2015/05/18/411719/Syria-Jordan-terrorist-t...
[13] http://www.albawaba.com/news/shelling-syria-kills-one-injures-four-other...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition