Νοσταλγία για αυτοκρατορίες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Νοσταλγία για αυτοκρατορίες

Ποιος τις έκανε καλύτερα και γιατί αυτό έχει σημασία

ΟΙ ρεαλιστές θαυμαστές του ιμπεριαλισμού δεν χρειάζεται να κοιτάξουν μακρύτερα από την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια για να βρουν ένα παράδειγμα για τους κινδύνους της ασάφειας σχετικά με το ποιος είναι [δυνητικά] αποικιοκρατούμενος και ποιος δεν είναι. Εκτός από το ότι συνδέονται με τις χειρότερες υπερβολές του σύγχρονου εθνικισμού, οι περιοχές αυτές υπέστησαν βίαιες μορφές της Οθωμανικής, της Αυστρο-Ουγγρικής, της Γερμανικής και της σοβιετικής εξουσίας κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα. Κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου και μετά από αυτόν, η ώθηση του προέδρου των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον για μια αντι-ιμπεριαλιστική εθνική αυτοδιάθεση επικεντρώθηκε στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η γερμανική προπαγάνδα [10] φυσικά επικεντρώθηκε στις βρετανικές και τις γαλλικές υπερπόντιες αποικίες, η προπαγάνδα των ΗΠΑ υπογράμμισε τις «υποκείμενες εθνικότητες της γερμανικής Συμμαχίας» [11]. Η νίκη των συμμάχων στον πόλεμο, σε συνδυασμό με τις ανισότητες στην ισχύ και τον αναδυόμενο Δυτικό ρατσισμό, βοήθησαν να παγιωθεί η πεποίθηση, για λίγο τουλάχιστον, ότι η αυτοκρατορική εξουσία ήταν κατάλληλη για την Αφρική και την Ασία, αλλά όχι για αυτό που θεωρείτο ως το πιο οπισθοδρομικό κομμάτι της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η Κοινωνία των Εθνών αγωνίστηκε [12] απέναντι σε αυτή την ένταση [13] ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και τον διεθνισμό από την αρχή, αλλά τα πραγματικά προβλήματα ήρθαν όταν η ναζιστική Γερμανία αρνήθηκε να δεχθεί τη νέα συναίνεση στην Ευρώπη για το ποιος θα μπορούσε να αποικηθεί. Όπως αναφέρει λεπτομερώς ο καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Columbia, Mark Mazower, στο βιβλίο του «Η αυτοκρατορία του Χίτλερ» [14], οι Γερμανοί, οπλισμένοι με την δική τους ανασκευασμένη μορφή ρατσισμού, επιδίωξαν να επιβάλουν βίαια την δική τους αυτοκρατορική διακυβέρνηση στην Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και στην συνέχεια, τελικά σε όλη την Ευρώπη.

Η γερμανική κατοχή στα Βαλκάνια ήταν τόσο μια ηθική καταστροφή όσο και εξαιρετικά βραχύβια. Επιπλέον, η αναταραχή που προκλήθηκε από την αποτυχία της οδήγησε άμεσα στην δημιουργία μιας σοβιετικής αυτοκρατορίας στην περιοχή και στον Ψυχρό Πόλεμο. Η Μόσχα ήταν σε θέση να διατηρήσει κάποια εξουσία με την απειλή των όπλων, αλλά η αυτοκρατορία της κράτησε μόλις μισό αιώνα απέναντι στην λαϊκή αντίσταση. Συγκριτικά, οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες στον Τρίτο Κόσμο διήρκεσαν πάνω από έναν αιώνα σε ορισμένες περιπτώσεις, πριν οι Ευρωπαίοι χάσουν την υπερπληθώρα ισχύος που απαιτείτο για να τις συντηρήσουν. Στην Ευρώπη, οι Γερμανοί και οι Ρώσοι ποτέ δεν πέτυχαν, και οι αυτοκρατορίες τους, ανίκανες να επιβληθούν με συναίνεση ή με εξαναγκασμό, βρήκαν πολύ πιο γρήγορα το τέλος τους.

Η Αυστρο-ουγγρική Αυτοκρατορία δεν ήταν μια έκδοση της ΕΕ του 19ου αιώνα, ούτε ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία το πρότυπο της φιλελεύθερης ανοχής που οι θαυμαστές της μερικές φορές φαντάζονται. Αλλά, επίσης, δεν ήταν ο βάναυσος, αιμοδιψής δεσποτισμός, που υπενθυμίζεται σε θυμωμένες βαλκανικές ιστορίες ή σε ισλαμοφοβικές αφηγήσεις. Αυτές οι αυτοκρατορίες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, εξασφάλισαν ένα μέτρο σταθερότητας και περιφερειακής ολοκλήρωσης μέσω ενός συνδυασμού καταναγκασμού και συναίνεσης. Το να αποκλειστεί η βία έξω από την ιστορία της κάθε αυτοκρατορίας δεν είναι λιγότερο παράλογο από την υιοθέτηση της βίας ως το μονοπάτι για την μετα-εθνική σταθερότητα υπό το πρόσχημα του ρεαλισμού. Η πρόκληση της διασφάλισης της δικαιοσύνης και της τάξης σε ένα χαοτικό κόσμο είναι αρκετά δύσκολη χωρίς τον περισπασμό κάθε μιας από αυτές τις αυταπάτες.

Πιο σημαντικό είναι το εξής: Το μέρος του πλανήτη που μπορεί να κυριαρχηθεί μόνο με την βία έχει συρρικνωθεί κατά τον τελευταίο αιώνα. Είναι ένα μάθημα που οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν στο Ιράκ και την Λιβύη -και ένα [μάθημα] που η τουρκική κυβέρνηση, της οποίας η αυτοκρατορική νοσταλγία έχει βρει ένα πρωτόγνωρο ενδιαφέρον για την βία, κινδυνεύει να μάθει στην Συρία. Εκείνοι που επιδιώκουν να διατηρήσουν την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια τάξη, καλά θα κάνουν να κοιτάξουν προς τις στρατηγικές που την διατήρησαν σε περιοχές όπου οι Αμερικανοί πολιτικοί συνειδητοποιούσαν πάντα ότι ο καταναγκασμός δεν θα αρκούσε.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-08-19/imperial-nostalgia