Ο θρύλος του μουλά Ομάρ

Δεν υπάρχει καμία διαφωνία ότι ο Ομάρ υπηρέτησε ως ένας ενοποιητικός θρύλος και ως πηγή νομιμοποίησης –όχι και μικρό κατόρθωμα για μια ομάδα που είναι γνωστή ως μια συμμαχία παρατάξεων. Όπως σχολίασε ο James Dobbins, ειδικός εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, δεν είχε τόσο σημασία αν ο Ομάρ ήταν «ζωντανός ή όχι, οι Ταλιμπάν λειτουργούσαν με έναν συνεκτικό, ενιαίο τρόπο στο όνομά του». Η φίρμα και ο θρύλος του Ομάρ ήταν στρατηγικής σημασίας. Ο ίδιος βασιζόταν σε σύμβολα για να κυβερνά, περιλαμβανομένων δημόσιων λιθοβολισμών και εκτελέσεων, της απαίτησης οι άνδρες να έχουν γένια και οι γυναίκες να φορούν burka, και επιτρέποντας την καταστροφή των αγαλμάτων του Βούδα στο Bamiyan. Στην εξορία, μετά το 2002, έγινε αυτός ο ίδιος ένα ισχυρό σύμβολο των Ταλιμπάν.

Με την διατήρηση της ιδιότητας του μύθου, ο Ομάρ προσπάθησε να παραμείνει κρυμμένος και ανέγγιχτος, διοικητής των δικαίων. Καθώς οι Ταλιμπάν άρχισαν να χρησιμοποιούν ως στρατηγικό όπλο τις βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας εναντίον αμάχων, ο Ομάρ (ή όποιος υπέγραφε με το όνομά του) εξέδιδε τακτικά δηλώσεις συμβουλεύοντας ενάντια σε κάθε βία που ενέπλεκε αμάχους, και κατηγορούσε την Καμπούλ και την Ουάσινγκτον για την αιματοχυσία. Αν και οι μεσαίου επιπέδου διοικητές των Ταλιμπάν λέρωναν τα χέρια τους στην τακτική βία, ο Ομάρ στόχευε σταθερά στο να διατηρείται ως φωνή της ευσέβειας και της αυτοσυγκράτησης.

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Στα τέλη Ιουλίου, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν ότι ο αντικαταστάτης του Ομάρ θα είναι (και κατά πάσα πιθανότητα ήταν για κάποιο χρονικό διάστημα) ο μουλάς Μοχάμεντ Μανσούρ. Ο Mansour έχει ταχθεί υπέρ της αλληλεγγύης μεταξύ των μαχητών Ταλιμπάν. «Ο εχθρός δεν μπορεί να μας νικήσει», είπε στο πρώτο δημόσιο μήνυμά του ως διοικητής, «αν δείξουμε ενότητα». Οι εκκλήσεις του ήταν κάτι λιγότερο από πειστικές, όμως, ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων οι οποίοι αμφισβητούν την διαδικασία της διαδοχής.

Παρότι ο Mansour αναμένεται να διατηρήσει τον έλεγχο πάνω στα μεγαλύτερα τμήματα της οργάνωσης των Ταλιμπάν, οι διάφοροι αξιωματούχοι των Ταλιμπάν που έχουν επιρροή εκφράζουν την δυσαρέσκειά τους δημόσια, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Ομάρ, Γιακούμπ, του αδελφού του, μουλά Αμπντούλ Μανάν Χοτάκ, και του στρατιωτικού διοικητή και αντίπαλου του Mansour, μουλά Adbul Qayoum Zakir. Οι Πακιστανοί Ταλιμπάν (TTP), μια ομάδα που είναι εχθρική προς την Ισλαμαμπάντ, φέρονται να είναι δυσαρεστημένοι που δεν ζητήθηκε η γνώμη τους σχετικά με την αντικατάσταση του Ομάρ, και ο Ταγιέμπ Αγάς, ο βασικός αξιωματούχος των Ταλιμπάν στο Κατάρ ο οποίος μεσολάβησε για την ανταλλαγή κρατουμένων που έληξε με την απελευθέρωση του Αμερικανού λοχία Bowe Bergdahl, έχει πλέον παραιτηθεί, επικαλούμενος υπερβολική χειραγώγηση στην διαδικασία της διαδοχής από την πακιστανική δομή ασφαλείας.

Ένας κατακερματισμένος εχθρός θα έπρεπε να είναι πιο εύκολο να κατακτηθεί. Η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της στην Καμπούλ θα μπορούσαν να προσπαθήσουν ένα «διαίρει και βασίλευε», ίσως προσελκύοντας ορισμένες μετριοπαθείς φατρίες στην διαδικασία. Αλλά αυτό είναι απίθανο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στο δρόμο της εξόδου, και η αμερικανική κοινή γνώμη έχει εκφράσει ελάχιστο ενδιαφέρον για την επέκταση των στρατιωτικών επεμβάσεων σε εχθρικά εδάφη. Δυστυχώς, μετά την καθιέρωση μιας καλά βασισμένης φήμης για διαφθορά και αναποτελεσματικότητα, το καθεστώς στην Καμπούλ είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να επωφεληθεί από μια πτώση των Ταλιμπάν το 2015 από όσο ήταν [πιθανό] να ανατρέψει τους ηττημένους Ταλιμπάν την περίοδο 2002-05. Πιο πιθανό είναι ότι τα ένοπλα τμήματα θα αρχίσουν να πολεμούν μεταξύ τους και πάλι. Η εικόνα θα είναι συνήθης για τους Αφγανούς, οι οποίοι στην δεκαετία του 1990, είδαν τέτοιες μάχες να δίνουν ώθηση στους Ταλιμπάν. Πολλά τμήματα του πληθυσμού του Αφγανιστάν ήταν πρόθυμα να ανεχθούν την σκληρή κατοχή των Ταλιμπάν προκειμένου να τερματιστεί το βίαιο χάος μεταξύ των ομάδων των μουτζαχεντίν. Οι Ταλιμπάν του Ομάρ γρήγορα παγίωσαν τον έλεγχο χρησιμοποιώντας ένα βάναυσο στίγμα της σαρία και αναπτύσσοντας μια φήμη για την αντίθεσή τους στον συμβιβασμό και την διαφθορά.

Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, υπάρχουν λίγα πιθανά αποτελέσματα που μπορεί να προκύψουν από μια διάσπαση των Ταλιμπάν. Το πρώτο είναι ότι μια υποστηριζόμενη από το Πακιστάν σκληροπυρηνική ομάδα θα προκύψει για να επιβάλει την τάξη. Αυτή η εξέγερση θα μπορούσε να καθοδηγείται από ένα υπάρχον στοιχείο των Ταλιμπάν (ίσως τον Mansour), που είναι σε θέση να ενώσει διασπασμένες βασικές θυγατρικές, ενώ θα πολεμήσει και θα απομονώσει άλλες. Εναλλακτικά, εάν ο θάνατος του Ομάρ και οι διαιρέσεις που ακολουθούν, αποδομήσουν επαρκώς το σήμα Ταλιμπάν κάνοντας τον τίτλο «Ταλιμπάν» να γίνει ένας γενικός όρος για στρατιωτική αντίσταση, σε αντίθεση με την οργανωτική συνάφεια (παρόμοιος ίσως με τον τίτλο «μουτζαχεντίν» μετά την απόσυρση των Σοβιετικών), το Αφγανιστάν θα μπορούσε να βιώσει την άνοδο μιας νέας φίρμας ανταρτών δημιουργημένης από διάφορες ένοπλες φυλετικές και πολιτικές οργανώσεις οι οποίες ασκούν τοπική διοίκηση. Ακριβώς όπως το Ισλαμικό Κράτος (ονομάζεται επίσης ISIS) γεννήθηκε από τον κατακερματισμό της αλ Κάιντα στο Ιράκ, αποσχισθέντα ανταρτικά στοιχεία μπορούν να αναβαπτιστούν με στόχο την ενίσχυση της νομιμοποίησής τους και την διάκρισή τους από τα παλιά στοιχεία. Τέλος, μια ιδιαίτερα προβληματική εξέλιξη θα ήταν αν μια οντότητα ευθυγραμμισμένη με μια ξένη ομάδα εξτρεμιστών, όπως το ISIS, εχθρική προς το Ισλαμαμπάντ καθώς και προς την Ουάσιγκτον και την Καμπούλ, προέκυπτε για να καλύψει το κενό.