Η εξισορρόπηση της Λευκορωσίας

Το 2010, ο λεγόμενος τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης [1], Αλεξάντερ Λουκασένκο, είχε επανεκλεγεί με νοθεία πρόεδρος της Λευκορωσίας, με σχεδόν το 80% των ψήφων. Χιλιάδες διαδήλωσαν στην πρωτεύουσα του Μινσκ, πάνω από 600 φυλακίστηκαν, και η ΕΕ και οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν αυστηρές κυρώσεις στην Λευκορωσία. Στις εκλογές του Οκτωβρίου 2015 [2], ωστόσο, ο Λουκασένκο ισχυρίστηκε ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ψήφων -83,5%- και μόνο 100 διαδηλωτές βγήκαν στον δρόμο για μια σύντομη διαδήλωση. Η ΕΕ ανακοίνωσε αμέσως ότι θα αναστείλει τις περισσότερες κυρώσεις για τέσσερις μήνες.

Λοιπόν, τι άλλαξε; Με μια λέξη: Ουκρανία. Η Ρωσία έχει αποξενώσει τους γείτονές της [3] από τότε που άρχισε η κρίση στην Ουκρανία το 2013. Η επιθετικότητα της Ρωσίας έχει θορυβήσει τον Λουκασένκο, έναν από τους στενότερους συμμάχους του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Λουκασένκο δεν θέλει να γίνει ένας άλλος Βίκτορ Γιανουκόβιτς (ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας) που τώρα ζει σε αναγκαστική συνταξιοδότηση στην Μόσχα, και δεν θέλει να δει ρωσικά «μικρά πράσινα ανθρωπάκια» να αναπτύσσονται εναντίον της Λευκορωσίας. Οι ενέργειες της Ρωσίας ενίσχυσαν την εγχώρια στήριξη στον Λουκασένκο, ακόμη και μεταξύ προσώπων εντός της αντιπολίτευσης στην Λευκορωσία, τα οποία θέλουν να συσπειρωθούν απέναντι σε μια ενδεχόμενη ρωσική απειλή. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία έχουν επίσης μειώσει την πίεση των Δυτικών στην Λευκορωσία για να εκδημοκρατιστεί.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν (δεξιά) μιλά με τον ομόλογό του της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο, κατά την συνάντησή τους στην Σύνοδο Κορυφής των BRICS στην Ούφα της Ρωσίας, τον Ιούλιο του 2015. SERGEI ILNITSKY / REUTERS
--------------------------

Την ίδια στιγμή, η ουκρανική κρίση και η πτώση των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου ώθησαν την Λευκορωσία σε ύφεση. Οι προσπάθειες του Λουκασένκο να προσεγγίσει την Κίνα είχαν περιορισμένο αντίκτυπο, και έχει μικρά περιθώρια ελιγμών στις σχέσεις του με την Δύση. Με απλά λόγια, η Λευκορωσία έχει εισέλθει σε μια νέα περίοδο αβεβαιότητας.

ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΑΜΦΙΠΛΕΥΡΑ

Για τον Λουκασένκο, οι προκλήσεις για την Λευκορωσία και την κυριαρχία της είναι επίσης προκλήσεις για την δική του διακυβέρνηση. Οι παραβιάσεις της Ρωσίας στην κυριαρχία της Ουκρανίας θέτουν έτσι ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τις εκλογές στην Λευκορωσία, ο Λουκασένκο πάταξε φιλο-ρωσικά κόμματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις, και η προεκλογική του εκστρατεία επικεντρώθηκε στην εθνική ασφάλεια. (Σύνθημα του τρέχοντος έτους ήταν «Για το μέλλον της ανεξάρτητης Λευκορωσίας», σε αντίθεση με το οικονομικό σύνθημα του 2010, «Για μια ευημερούσα και ισχυρή Λευκορωσία»).

Αλλά η κοινή γνώμη στην Λευκορωσία είναι παραδοσιακά ρεαλιστική και φιλορωσική. Το 90% των Λευκορώσων παρακολουθεί ακόμα ρωσική κρατική τηλεόραση. Μόνο το 15% από αυτούς λένε ότι θα ενταχθούν [4] σε διαδηλώσεις έστω και με καθαρά οικονομικό περιεχόμενο, ο φόβος της αναταραχής [5] είναι ευρέως διαδεδομένος, και το 62% υποστηρίζει [6] την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Όταν ρωτήθηκαν, τον Ιούνιο του 2015 [6], τι θα έκαναν «αν η Ρωσία προσπαθήσει να προσαρτήσει την Λευκορωσία» ή μέρος της Λευκορωσίας, μόνο το 18,7% των Λευκορώσων δήλωσαν ότι θα «αντισταθούν με τα όπλα». Λίγο πάνω από το 52% «θα προσπαθήσουν να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση» και περίπου το 12% θα «καλωσορίσουν τις αλλαγές».

Υποστηρικτές της αντιπολίτευσης φωνάζουν συνθήματα κατά την διάρκεια διαδήλωσης στο κέντρο του Μινσκ. Το πανό γράφει «Ελευθερία». Μάρτιος 2012. VASILY FEDOSENKO / REUTERS
--------------------------------

Οι εχέφρονες δικτάτορες πρέπει να ακούν την κοινή γνώμη, αν και οι απλοί Λευκορώσοι ήταν απόλυτα ευχαριστημένοι να βλέπουν τον Λουκασένκο να φιλοξενεί τις δύο βασικές συνόδους κορυφής για την Ουκρανία στο Μινσκ τον Σεπτέμβριο 2014 και τον Φεβρουάριο του 2015. Απέκτησε σημαντική διεθνή αναγνώριση για τις δύο καταπαύσεις του πυρός που προέκυψαν, όσο κι αν ήταν ατελείς, κάτι που του επέτρεψε να εμφανίζεται ως πάροχος περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας.

Για να καθαρίσει το έδαφος για μια πιθανή προσέγγιση με την Δύση, ο Λουκασένκο απελευθέρωσε τους έξι εναπομείναντες πολιτικούς κρατούμενους της Λευκορωσίας, τον Αύγουστο -μια ημέρα μετά τον αποκλεισμό όλων των ριζοσπαστών αντιπάλων του από την προεκλογική εκστρατεία. Ειρωνικά, ένας από τους λόγους της αύξησης των ποσοστών του Λουκασένκο αυτή την φορά ήταν η αξίωση εθνικής ενότητας όταν θα μιλά με την Δύση και για την περίπτωση οποιασδήποτε πίεσης από την Ρωσία.

Αλλά ο Λουκασένκο πρέπει να προχωρήσει προσεκτικά. Μια άνευ προηγουμένου φιλονικία σχετικά με μια νέα ρωσική αεροπορική βάση στο Bobruysk, στα νοτιοανατολικά του Μινσκ, προηγήθηκε των εκλογών. Η Ρωσία πίστευε ότι η συμφωνία είχε κλείσει, αλλά όταν 1.000 Λευκορώσοι διαδήλωσαν εναντίον της μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές, ο Λουκασένκο ισχυρίστηκε ότι καμία απόφαση δεν είχε ακόμη ληφθεί. Η βάση θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια λευκορωσική Κριμαία, αλλά η Ρωσία θέλει επίσης να την χρησιμοποιήσετε ως ένα σήμα ότι τυχόν ελπίδες για κανονικοποίηση με την Δύση ή έστω και για γνήσια λευκορωσική ουδετερότητα, δεν είναι ρεαλιστικές. Οι κόκκινες γραμμές της Ρωσίας είναι συνεπώς εντονότερες για την Λευκορωσία από ό, τι ακόμη και για την Ουκρανία, όπου η Ρωσία θα μπορούσε να ανεχθεί μια ουδετερότητα καλύτερα από όσο την τρέχουσα Δυτική πορεία του Κιέβου.

ΕΝΑ ΑΒΕΒΑΙΟ ΜΕΛΛΟΝ