Ο «τσαβισμός» σε κομμάτια

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Nicolas Maduro, δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να μετακομίσει στο επίσημο προεδρικό μέγαρο της χώρας του, το οποίο εξακολουθεί να κατοικείται από την κόρη του προκατόχου του [1], του εκλιπόντος Ούγκο Τσάβες. Και μετά την χθεσινή συντριπτική εκλογική ήττα [2], οι πιθανότητες είναι ότι ο Maduro ποτέ δεν θα χρειαστεί να καλέσει τους μεταφορείς. Οι προοπτικές του να ολοκληρώσει την θητεία του, η οποία λήγει το 2019, γίνονται ισχνότερες μέρα με τη μέρα.

«Δεν είμαι σίγουρος αν ο Μαδούρο μπορεί να επιβιώσει από αυτό», μου είπε η Vanessa Neumann, μια ανώτερη συνεργάτις στο Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής. «Αντιμετωπίζει απειλή από την αντιπολίτευση καθώς και [απειλή από] ένα ανακτορικό πραξικόπημα. Του δίνω λιγότερο από 50% πιθανότητες να ολοκληρώσει την θητεία του». Ένας Μαδούρο με το πρόσωπο σταχτί αναγνώρισε την ήττα νωρίς χθες το πρωί, λέγοντας ότι το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PSUV) θα αποδεχθεί τα αποτελέσματα, τα οποία είχαν προβλεφθεί από τις περισσότερες δημοσκοπήσεις.

Σύμφωνα με το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο, ο συνασπισμός της Δημοκρατικής Ενότητας (γνωστός από το ισπανικό αρκτικόλεξο MUD), κέρδισε τουλάχιστον 99 από τις 167 έδρες στην Εθνοσυνέλευση. Το PSUV κέρδισε 46, και 22 παραμένουν πολύ κοντά στο όριο. Το MUD κέρδισε περίπου το 58% των ψήφων που έχει καταμετρηθεί μέχρι σήμερα, με το PSUV να ακολουθεί με 42%.

Το Εκλογικό Συμβούλιο αναμένεται να ανακοινώσει τα πλήρη αποτελέσματα αργότερα. Εάν το MUD κερδίσει 112 έδρες, το κόμμα θα έχει μια ενισχυμένη πλειοψηφία, η οποία θα του επιτρέψει να αναθεωρήσει το σύνταγμα της Βενεζουέλας [3] και να αρχίσει τις διαδικασίες για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος ανάκλησης κατά του Maduro. Ακόμα και με 99 έδρες, το κόμμα θα είναι σε θέση να περάσει ένα νόμο αμνηστίας για να απελευθερώσει τους πολιτικούς κρατούμενους και να θέσει τη νομοθετική ατζέντα.

«Η χώρα θέλει να αλλάξει, και αυτή η αλλαγή αρχίζει σήμερα», είπε ο ηγέτης του MUD, Jesus Torrealba, στους επευφημούντες υποστηρικτές του αφότου ο Maduro παραδέχθηκε [την ήττα]. «Εμείς δεν θα διώξουμε [ποινικά] ούτε θα καταδικάζουμε εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά από ό, τι εμείς». Έξω από τα κεντρικά γραφεία του MUD, περιχαρείς υποστηρικτές άναβαν βεγγαλικά και πατούσαν τις κόρνες των αυτοκινήτων.

Ο Humberto Lopez, γνωστός ως «Ελ Τσε», αντιδρά καθώς ο πρόεδρος του Εθνικού Εκλογικού Συμβουλίου Tibisay Lucena ανακοινώνει τα επίσημα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στο Καράκας, στις 7 Δεκεμβρίου 2015. MARCO BELLO / REUTERS
--------------------------------

Η νίκη του MUD, η οποία είχε προβλεφθεί [4] από τις περισσότερες δημοσκοπήσεις, αν και με πολύ χαμηλότερα περιθώρια, κατάφερε ένα πλήγμα στον «τσαβισμό» [5], το κοινωνικό κίνημα που δημιουργήθηκε από τον Τσάβες. Ήταν επίσης το πιο πρόσφατο χτύπημα εναντίον αριστερών καθεστώτων στην περιοχή, μετά την εκλογή ενός συντηρητικού επιχειρηματικού ηγέτη στην Αργεντινή και τις κινήσεις για να καθαιρεθεί η πρόεδρος της Βραζιλίας [6].

Κατά κάποιο τρόπο, η δυνητική ήττα του Maduro είχε τεθεί σε κίνηση πολύ πριν από τις εκλογές. Διαλεγμένος από τον Τσάβες για να τον διαδεχθεί μετά τον θάνατό του, πάντα θεωρείτο ως μια επιλογή έκπληξη. Πρώην οδηγός λεωφορείου και ηγέτης σωματείου, ο Maduro ξεχώρισε ως εκπρόσωπος των φτωχών και της εργατικής τάξης της χώρας. Στην πραγματικότητα, μέρος της ελκυστικότητάς του ήταν ότι δεν αποτελούσε απειλή για τον Τσάβες όσο εκείνος ήταν ακόμη ζωντανός, σε αντίθεση με άλλους πιθανούς διαδόχους. Είχε επίσης την ευλογία των αδελφών Κάστρο της Κούβας, ένα άλλο σημαντικό θέμα, μου είπε η Susan Kaufman Purcell, διευθύντρια του Κέντρου για την Πολιτική του Ημισφαιρίου, του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι.

«Είναι πλήρως επαναστατικός, ένας άνθρωπος με μεγάλη εμπειρία παρά το νεαρόν της ηλικίας του, με μεγάλη αφοσίωση και ικανότητα για εργασία», δήλωσε ο Τσάβες όταν ονομάτισε τον Maduro ως διάδοχό του [7]. Ο Τσάβες κάλεσε επίσης τους υποστηρικτές του να υποστηρίξουν τον Maduro ώστε να συνεχίσει την επανάσταση.

Ο Maduro προσπάθησε να μιμηθεί τον μέντορά του, επικαλούμενος το όνομά του σε κάθε ευκαιρία. Αλλά συχνά έκανε λάθη και γκάφες, κάποτε ακόμα και λέγοντας ότι ο θανών Τσάβες είχε εμφανιστεί σ’ αυτόν με την μορφή ενός πουλιού, τιτιβίζοντάς του συμβουλές. Ο Maduro, ο οποίος εμφανιζόταν ως «γιος του Τσάβες», δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το ζωηρό ύφος ομιλίας και το επικοινωνιακό χάρισμα του προκατόχου του.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν τις τελευταίες εβδομάδες, όταν δύο συγγενείς της συζύγου του συνελήφθησαν στην Αϊτή υπό κατηγορίες ότι προσπαθούσαν να πουλήσουν κοκαΐνη σε μυστικούς πράκτορες των ΗΠΑ. Το ζευγάρι είναι τώρα στη Νέα Υόρκη, περιμένοντας να δικαστεί.

Αλλά η τιμωρία της Κυριακής ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό, τι θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί από την έλλειψη χαρίσματος και από το σκάνδαλο.

Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας Henrique Capriles χαμογελά καθώς προσέρχεται για μια συνέντευξη Τύπου στο Καράκας, στην Βενεζουέλα, στις 7 Δεκεμβρίου 2015. NACHO DOCE / REUTERS
-------------------------------

«Το κλειδί για την ανατροπή του ήταν η οικονομία», μου είπε η Purcell. «Η πάνω από 50% πτώση της τιμής του πετρελαίου έχει χτυπήσει σκληρά την οικονομία». Πράγματι, η Βενεζουέλα διαθέτει τα μεγαλύτερα παγκοσμίως αποθέματα πετρελαίου, αλλά παλεύει για να αυξήσει την παραγωγή της. Οι πωλούμενες ποσότητες πετρελαίου αντιπροσωπεύουν το 95% του σκληρού συναλλάγματος της χώρας, ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός σε μια χώρα που εισάγει το 70% των προϊόντων που καταναλώνει.

Η οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 10% φέτος, και ο πληθωρισμός οργιάζει σε πάνω από 150% σε ετήσια βάση. Ελλείψεις σε βασικά είδη διατροφής, φάρμακα, και ανταλλακτικά είναι συνήθεις, καθώς ο Maduro έχει πετσοκόψει τις εισαγωγές για να εξοικονομήσει δολάρια για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους της χώρας του και να αποφύγει την χρεοκοπία.

Ο Maduro και το κόμμα του ζήτησαν από τους ψηφοφόρους να τους δοθεί περισσότερος χρόνος για να κάνουν την οικονομία καλύτερα, αποδίδοντας την ύφεση στον λεγόμενο πόλεμο κατά των πολιτικών τους από την επιχειρηματική ελίτ της χώρας και τους ξένους όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κολομβία. Υποσχέθηκε επίσης να συνεχίσει τα κοινωνικά προγράμματα του Τσάβες, με την δέσμευση να αυξήσει τις συντάξεις, τις υποτροφίες και την δημόσια στέγαση.

Αλλά η αδυναμία του να πάρει ισχυρά μέτρα για να σταματήσει την οικονομική ύφεση οδήγησε σε σταθερή διάβρωση της υποστήριξης του από τους φτωχούς, το προπύργιο της εκλογικής του βάσης.

Η ΗΤΤΑ

Ο Guillermo Blanco ήταν μια χαρακτηριστική φιγούρα που αποστασιοποιήθηκε από τον Maduro. Ένας 65χρονος εργάτης αγροκτήματος στην κεντρική πολιτεία Aragua, ο Μπλάνκο είχε ψηφίσει υπέρ του Τσάβες, του Maduro και του PSUV σε κάθε μια από τις προηγούμενες 19 εκλογές από το 1998. Την Κυριακή, αποφάσισε να μείνει στο σπίτι του.

«Δεν μπορούσα να πάω να ψηφίσω για την αντιπολίτευση, αλλά ο Maduro δεν είναι ο Τσάβες», δήλωσε ο Μπλάνκο. «Η οικονομία είναι μια καταστροφή, και πρέπει να περιμένω ώρες στην ουρά απλώς για να αγοράσω τρόφιμα. Δεν υπάρχουν σπόροι να φυτέψω, ούτε λίπασμα ούτε εντομοκτόνα. Οι τιμές συνεχώς ανεβαίνουν και δεν μπορώ να επιβιώσω».

Παρότι ο Maduro δεσμεύτηκε σήμερα το πρωί ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται για την προστασία της επανάστασης [8], οι περισσότερες από τις ενέργειές του κατά πάσα πιθανότητα θα κατευθυνθούν στο να αποκρούσει τις πιθανές προκλήσεις για την εξουσία του. Παρά το γεγονός ότι το κόμμα του έχασε τον έλεγχο της Εθνοσυνέλευσης, ο Maduro εξακολουθεί να ασκεί τεράστια δύναμη και απολαμβάνει την υποστήριξη των ενόπλων δυνάμεων, για την ώρα.

«Ο Maduro εξακολουθεί να έχει έναν μήνα που απομένει από έναν νόμο που του έδωσε ειδικές εξουσίες για να κυβερνά με διατάγματα», μου είπε η Neumann. «Θα μπορούσε να δημιουργήσει μια νέα, παράλληλη συνέλευση που θα έχει περισσότερες εξουσίες». Υπάρχει προηγούμενο: Ο Τσάβες και ο Maduro είχαν δημιουργήσει παράλληλες κυβερνήσεις σε μερικές πολιτείες και πόλεις, όπου το PSUV έχανε τις εκλογές. Τα νέα [νομοθετικά] σώματα σφετερίζονταν πολλές από τις λειτουργίες των θεσμών που δημιουργήθηκαν για να τους αντικαταστήσουν.

Μια άλλη επιλογή είναι ότι η απερχόμενη Εθνοσυνέλευση, στην οποία το PSUV έχει μια μεγάλη πλειοψηφία, θα μπορούσε να ψηφίσει για την επέκταση των ειδικών εξουσιών του Maduro, υπονομεύοντας έτσι τις εξουσίες του εισερχόμενου σώματος. Η νέα Εθνοσυνέλευση αναλαμβάνει τα καθήκοντά της στις 5 Ιανουαρίου [Ένα τέτοιο βήμα δεν θα είναι εκτός γραμμής για τον Maduro και το PSUV, που έχουν λάβει παρόμοια μέτρα στο παρελθόν. Αλλά στο σημερινό περιβάλλον, μια τέτοια κίνηση θα ενείχε τον κίνδυνο διεθνούς, και το πιο σημαντικό Νοτιο-αμερικανικής, κατακραυγής.

Στρατιώτες κάθονται σε ένα εκλογικό κέντρο για να ψηφίσουν κατά την διάρκεια των βουλευτικών εκλογών, στο Καράκας, στις 6 Δεκεμβρίου 2015. CARLOS GARCIA RAWLINS / REUTERS
-----------------------------------

Αλλά ο Maduro μπορεί επίσης να αντιμετωπίσει προκλήσεις μέσα από τον κυβερνητικό κύκλο του, σύμφωνα με τους αναλυτές. Με την χθεσινή ήττα, ο Maduro θεωρείται όλο και περισσότερο ως ζημιά από τους επιχειρηματίες οι οποίοι έχουν πλουτίσει κατά την διάρκεια των τελευταίων 16 ετών της σοσιαλιστικής επανάστασης, καθώς και από τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς του στρατού της χώρας οι οποίοι έχουν επωφεληθεί παρόμοια.

Οι ακτιβιστές του PSUV, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τις κυβερνητικές εκλογές [στμ: δηλαδή εκλογές για την ανάδειξη κυβερνητών στις επαρχίες της χώρας] του επόμενου έτους και τις δημοτικές εκλογές το 2017, είναι θορυβημένοι από την κυριακάτικη ψηφοφορία. Το PSUV σήμερα ελέγχει το σύνολο των 20 κυβερνείων της Βενεζουέλας. Μπορεί να χαθούν έως και 15 αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, λέει ο Tarek Yorde, ένας πολιτικός σύμβουλος με έδρα στο Καράκας, ο οποίος στο παρελθόν συνεργάστηκε με το PSUV.

«Οι άνθρωποι -η νέα επιχειρηματική ελίτ, στρατιωτικοί, και μαχητές-ανησυχούσαν και πριν», λέει. «Τώρα πανικοβάλλονται. Ξέρουν ότι πρόκειται να ξεκινήσουν έρευνες, και φοβούνται θα μπορούσαν να χάσουν τις θέσεις τους, την δύναμή τους. Δεδομένου αυτού, ο Maduro θεωρείται αναλώσιμος». Και με τα ποσοστά αποδοχής του Maduro να κυμαίνονται γύρω στο 25%, θα μπορούσε να ανακληθεί [από πρόεδρος] αν οι νομοθέτες του MUD κινηθούν γρήγορα για να ξεκινήσουν ένα δημοψήφισμα.

Το ερώτημα είναι ποιος θα μπορούσε να τον αντικαταστήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο σημερινός αντιπρόεδρος, Jorge Arreaza, ο οποίος είναι παντρεμένος με την κόρη του Τσάβες, θεωρείται πάρα πολύ νέος και άπειρος. Ο πρόεδρος της απερχόμενης Εθνοσυνέλευσης, Diosadado Cabello, είναι ακόμη λιγότερο δημοφιλής από ό, τι ο Maduro. Ο Yorde είπε ότι το PSUV μπορεί να προσεγγίσει έναν από την παλιά φρουρά του Τσάβες ως πιθανό αντικαταστάτη.

Αλλά για τον Maduro, η διαδρομή ίσως να πλησιάζει στο τέλος της. «Ο Maduro είναι πάρα πολύ μεγάλη απειλή όχι μόνο για τις θέσεις τους, αλλά και για τις τσέπες τους», λέει ο Yorde σχετικά με την επιχειρηματική ελίτ και τους στρατιωτικούς. «Δίνω λιγότερο από 30% πιθανότητες να ολοκληρώσει την θητεία του».

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2015-12-07/chavismo-pi...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.theatlantic.com/international/archive/2014/08/how-do-you-solv...
[2] http://www.cnn.com/2015/12/07/americas/venezuela-oelections/
[3] https://www.foreignaffairs.com/regions/venezuela
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2015-12-03/venezuelas-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2013-12-07/more-chavis...
[6] https://www.foreignaffairs.com/regions/brazil
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2013-03-12/maduro-moves
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2013-01-04/chavismo-af...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition