Η γεωπολιτική των συνομιλιών στο Παρίσι | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η γεωπολιτική των συνομιλιών στο Παρίσι

Το δίκτυο των συμμαχιών πίσω από την συμφωνία για το κλίμα
Περίληψη: 

Το πολιτικό φινάλε στο Παρίσι δείχνει ότι υπάρχει τώρα ένας πλειοψηφικός πυρήνας χωρών στο πλαίσιο της UNFCCC που βλέπουν το εθνικό τους συμφέρον ως την μεγιστοποίηση των παγκόσμιων προσπαθειών για τον έλεγχο της κλιματικής αλλαγής, ακόμη και σε βάρος της χρηματοδότησης της βοήθειας ή της αυστηρής «ισότητας» στην συμφωνία.

Ο NICK MABEY είναι γενικός διευθυντής και ιδρυτικός διευθυντής της E3G (Third Generation Environmentalism)

Τα πρωτοσέλιδα παγκοσμίως σάλπισαν την είδηση ότι οι διαπραγματευτές στο Παρίσι έχουν καταλήξει σε συνολική συμφωνία για την αλλαγή του κλίματος [1]. Ωστόσο, κάτω από την διογκούμενη ρητορική υπήρχαν σκληρές πολιτικές που μπορούν να πουν πολλά για την μακροβιότητα της συμφωνίας.

Καθώς οι διαπραγματεύσεις για το κλίμα στο Παρίσι κινούντο προς τις τελικές τους μέρες, η εστίαση των αντιπροσώπων μετατοπίστηκε από τα τεχνικά [θέματα] στην πολιτική. Το κείμενο των διαπραγματεύσεων είχε απογυμνωθεί από τις πιο μπαρόκ περικοκλάδες του, και ό, τι είχε απομείνει αντανακλούσε βασικές διαφορές μεταξύ των χωρών.

Η πλοήγηση σε αυτή την φάση των συνομιλιών απαιτεί την κατανόηση των μεταβαλλόμενων συμμαχιών μεταξύ των σχεδόν 200 χωρών, δραματοποιημένων μέσα από τις σκληρές δημόσιες μάχες μέχρι και για το πώς να χαρακτηριστούν οι συνομιλίες στο Παρίσι. Η Ινδία [2] και η Νότια Αφρική [3] προσπάθησαν να σταθεροποιήσουν τις συμμαχίες των αναπτυσσομένων χωρών, κατηγορώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες [4] για υπονόμευσης της θεμελιώδους αρχής της ισότητας των διαπραγματεύσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση [5] συνομίλησαν για την ανάδυση ενός άτυπου «Συνασπισμού Υψηλών Φιλοδοξιών» μεταξύ των χωρών που καλύπτουν το παραδοσιακό χάσμα πλουσίων-φτωχών.

Με τον καθορισμό της αφήγησης των διαπραγματεύσεων ως μια πάλη είτε για «κλιματική ισοτιμία» είτε για «κλιματική φιλοδοξία», οι χώρες ελπίζουν να εστιάσουν την πολιτική και την μηντιακή πίεση σε εκείνους που, όπως ισχυρίζονται, εμποδίζουν την πρόοδο. Αυτό είναι κατανοητό από πλευράς τακτικής, αλλά αποκρύπτει το τι πραγματικά συμβαίνει.

Οι διαπραγματεύσεις για την αλλαγή του κλίματος πολύ συχνά περιγράφονται ως ένα είδος περιβαλλοντικού [6] ψυχρού πολέμου μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών. Αλλά αυτή η δυναμική δεν έχει κρατήσει για πάνω από μια δεκαετία. Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος, και οι λύσεις τους, είναι πάρα πολύ κεντρικές στον πυρήνα των εθνικών συμφερόντων των χωρών για να βασίσουν τις διαπραγματευτικές θέσεις τους μόνο σε κάποια αφηρημένη έννοια της «ιστορικής ευθύνης». Τα συμφέροντα των χωρών είναι επίσης πολύ διαφορετικά για να κάνουν μόνιμες συμμαχίες απλώς και μόνο βάσει των επιπέδων του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Παραγωγοί πετρελαίου, έθνη με πολλά δάση, υψηλής τεχνολογίας εμπορικά κέντρα, και χώρες χαμηλού υψομέτρου ή χώρες με έρημο, έχουν όλοι διαφορετικά συμφέροντα να προστατεύσουν.

16122015-1.jpg

Περιβαλλοντολόγοι κρατούν πανό που γράφει «Δυναμώστε τη Δράση» σε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας κοντά στον Πύργο του Άιφελ στο Παρίσι, στις 12 Δεκεμβρίου 2015. MAL LANGSDON / REUTERS
---------------------------------

Μια καλύτερη αναλογία για το Παρίσι, είναι η δόμηση της συμμαχίας των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και οι περιοδικές συγκρούσεις στα τέλη του 19ου ένατου αιώνα. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις είχαν ένα κοινό συμφέρον για την διατήρηση της σταθερότητας, αλλά πάλευαν να συμβιβάσουν τους μακροπρόθεσμους στόχους τους με τον πειρασμό της εξασφάλισης τακτικών πλεονεκτημάτων ισχύος ή εδάφους. Η κακοδιαχείριση αυτών των εντάσεων οδήγησε -ακούσια- στους καταστροφικούς πολέμους του 20ου αιώνα. Ο κοινές στρατηγικές προθέσεις δεν οδηγούν αυτόματα σε επιτυχημένη τακτική διπλωματία.

Οι «μεγάλες δυνάμεις» στην περίπτωση αυτή είναι η Κίνα [7], η Ινδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ημέρα των εγκαινίων των συνομιλιών στο Παρίσι, ηγέτες από όλες αυτές τις χώρες δεσμεύθηκαν για την επίτευξη δεσμευτικής συμφωνίας ώστε να κρατηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη αρκετά κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να αμφιβάλλουμε την ειλικρίνειά τους. Με δεδομένη την ορμή των διμερών συνομιλιών μεταξύ των δυνάμεων αυτών που οδηγούσαν μέχρι την συνάντηση στο Παρίσι, το δημόσιο μπλοκάρισμα μιας συμφωνίας θα επέφερε σημαντικά γεωπολιτικά κόστη. Αλλά κάτω από την ευρεία στρατηγική βούληση βρίσκεται μια σειρά από τακτικές που βασίζονται σε εθνικά συμφέροντα και στο πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ από τα χρόνια του Μπους [8], όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονταν στα μαχαίρια, ενώ η Κίνα και η Ινδία συνεργάστηκαν στενά. Στην πορεία προς το Παρίσι, οι θέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ έχουν έρθει πιο κοντά. Και οι δύο έχουν μεγάλες φιλοδοξίες για μια ισχυρή και διατηρήσιμη συμφωνία για το κλίμα που φέρνει εντός της τις μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες σε (σχετικά) ισότιμη βάση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα [9] χρειάζεται μια τέτοια νίκη για να εξασφαλίσει την κληρονομιά του και να προστατεύσει την εγχώρια ενεργειακή πολιτική των Δημοκρατικών. Η ΕΕ την χρειάζεται για να δείξει στο κοινό της μια επιστροφή στα χρόνια της ηγεσίας για το κλίμα.

Η Κίνα, εν τω μεταξύ, ακολουθεί μια προσεκτική πορεία μεταξύ του να επωμιστεί τις ευθύνες μιας αναδυόμενης υπερδύναμης και του παραδοσιακού ρόλου της ως υπερασπιστή των αναπτυσσόμενων χωρών. Η Κίνα φοβάται μια υπερβολικά περιοριστική συμφωνία και μια διεισδυτική παρακολούθηση της εγχώριας προόδου της. Ακόμα περισσότερο, θέλει να αποφύγει την ευθύνη για οποιαδήποτε αποτυχία στο Παρίσι. Η Ινδία αισθάνθηκε ευάλωτη μήπως καταλήξει με μια συμφωνία που θα περιορίζει την μελλοντική [της] ανάπτυξη. Το Παρίσι υποχρεώνει τις χώρες να αναθεωρούν τις δράσεις για το κλίμα κάθε πέντε χρόνια, και η Ινδία γνωρίζει ότι θα είναι σύντομα κάτω από έντονη πίεση να ακολουθήσει την δέσμευση της Κίνας να θέσει ένα ανώτατο όριο στις εκπομπές [αερίων] [10].