Γιατί η Ρωσία και η Τουρκία συγκρούονται

Με λιγότερα να διακυβεύονται στρατηγικά, οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας άνθισαν. Μέχρι το 2008, η Ρωσία είχε γίνει ο μεγαλύτερος ενιαίος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Η ενέργεια ήταν το πιο σημαντικό στοιχείο της οικονομικής τους σχέσης. Η Τουρκία, η οποία έχει λίγους υδρογονάνθρακες, εισήγαγε πάνω από το 40% του πετρελαίου της από την Ρωσία το 2009 (αν και ο αριθμός αυτός έκτοτε έπεσε κατακόρυφα). Η Ρωσία εξακολουθεί να προμηθεύει την χώρα με περίπου το 57% του φυσικού αερίου της [18]. Οι οικονομικοί δεσμοί επεκτάθηκαν στην πυρηνική ενέργεια, τις κατασκευές, τον τουρισμό και σε άλλους τομείς, επίσης.

Στα νότια σύνορα της επαρχίας της Μόσχας, από τον Σεργκέι Βασίλιεβιτς Ιβανόφ, 1907
----------------------------------

Υποβοηθητική της ρωσο-τουρκικής προσέγγισης ήταν η αυξανόμενη αποξένωση από την Δύση και η επικοινωνία μεταξύ του Πούτιν και του Ερντογάν. Και οι δύο αντιτάχθηκαν στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Εν τω μεταξύ, από την ρωσική πλευρά, η ανανεωμένη επέκταση του ΝΑΤΟ και οι λεγόμενες έγχρωμες επαναστάσεις στην Γεωργία και την Ουκρανία αναβίωσαν τους φόβους ότι η Δύση προσπαθεί να μειώσει την ρωσική επιρροή. Από την τουρκική πλευρά, οι άκαρπες συνομιλίες ένταξης στην ΕΕ [19], σε συνδυασμό με την εισδοχή της ελεύθερης Κύπρου [στμ: ελληνικής Κύπρου στο πρωτότυπο] στην Ένωση παρά την απόρριψη από αυτήν του ειρηνευτικού σχεδίου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ βάθυνε την απογοήτευση της Άγκυρας. Οι δύο χώρες προσπάθησαν να τοποθετηθούν ως μεσολαβητές [20] μεταξύ της Δύσης και της Τεχεράνης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, και η Άγκυρα μέχρι που πήρε μια σχετικά ελαστική στάση για την εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008.

Παρά την εν λόγω συνεργασία, όμως, η ρωσο-τουρκική συνεννόηση βασιζόταν σε ρηχά γεωπολιτικά θεμέλια, τα οποία έχουν κλονιστεί κατ’ επανάληψη τα τελευταία χρόνια καθώς οι περιφερειακές συγκρούσεις πολλαπλασιάστηκαν. Πριν την κατάρριψη του ρωσικού τζετ από την Τουρκία, η Άγκυρα και η Μόσχα είχαν επιδιώξει να απομονώσουν τις διαφωνίες τους σχετικά με την Συρία, ενώ θα συνέχιζαν να συνεργάζονται αλλού. Αλλά οι κρίσεις στον Καύκασο, την Ουκρανία [21] και την Μέση Ανατολή έχουν όλες αφήσει την Ρωσία και την Τουρκία σε αντίθεση, μειώνοντας το περιθώριο ασφαλείας της Άγκυρας και τοποθετώντας εντάσεις στην ρωσοτουρκική σχέση που η κατάρριψη του τζετ απλώς έφερε στο προσκήνιο.

Κατ’ αρχήν, η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία άλλαξε ριζικά την ισορροπία δυνάμεων γύρω από την Μαύρη Θάλασσα, με την Μόσχα να ενισχύει τις ναυτικές δυνατότητες «αντι-πρόσβασης / άρνησης περιοχής» (anti-access/area denial, Α2/AD) [22] γύρω από την χερσόνησο, ακόμη και καθώς επεκτείνει την στρατιωτική παρουσία της στην Συρία. Η Τουρκία αντιμετωπίζει τώρα την προοπτική [5] της περικύκλωσής από την ρωσική ναυτική δύναμη.

Επιπλέον, η αυξανόμενη βία [23] κατά μήκος της γραμμή επαφής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και των συνόρων Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν απειλεί να σύρει την Ρωσία και την Τουρκία σε μια σύγκρουση δι’ αντιπροσώπων. Οι προσπάθειες της Μόσχας να σύρει το Μπακού μακριά από την ευθυγράμμισή του με την Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει γίνει με γνώμονα την ενέργεια, δεν έχουν βοηθήσει.

Περαιτέρω, η Συρία έχει ήδη μετατραπεί σε μια σύγκρουση δι’ αντιπροσώπων, με την Άγκυρα όχι μόνο να ζητά την αποπομπή του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ, αλλά και να υποστηρίζει τις σουνιτικές ομάδες ανταρτών που η Μόσχα θεωρεί τρομοκρατικές. Η Ρωσία (μαζί με το Ιράν) έχει παράσχει στο συριακό καθεστώς αμέριστη στήριξη, μεταξύ άλλων μέσω της άμεσης στρατιωτικής επέμβασης που επέτρεψε στον Άσαντ να ανακτήσει ορμή στο έδαφος τις τελευταίες εβδομάδες, ναυαγώντας τις διεθνείς ειρηνευτικές συνομιλίες στην Γενεύη. Αλλά ο πόλεμος ήταν μια καταστροφή για την Τουρκία. Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν εισέλθει στην χώρα, και το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) που συνδέεται με το ΡΚΚ έχει καθιερώσει ένα κουρδικό πρωτο-κράτος ακριβώς πάνω στα σύνορα με την Τουρκία, ακόμη και καθώς ο πόλεμος της Άγκυρας με το PKK [24] στο εσωτερικό της Τουρκίας έχει αναζωπυρωθεί και πάλι.

Η Άγκυρα έχει προσπάθησε να περιορίσει την κρίση, αλλά η Μόσχα την χρησιμοποίησε για να αυξήσει τα εθνικιστικά αισθήματα εναντίον της Τουρκίας, ενώ επέβαλε κυρώσεις που μπορεί να κοστίσουν στην τουρκική οικονομία [25] 0,5% του ΑΕΠ φέτος. Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν επίσης αυξήσει τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τουρκικών πληρεξουσίων στην Συρία και αύξησαν την υποστήριξή τους [26] στο PYD. Η Ρωσία κατανοεί ότι η Τουρκία είναι υπό τεράστια πίεση από την κρίση των προσφύγων, τις τρομοκρατικές επιθέσεις που συνδέονται με το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος (ISIS) [27], και τον ανανεωμένο πόλεμο με το PKK, και επιδιώκει να εκμεταλλευθεί το πλεονέκτημά της.

Όπως και σε προηγούμενες εποχές, η Τουρκία βλέπει την επέκταση της ρωσικής δύναμης ως απειλή τόσο για την ίδια όσο και για την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Σε απάντηση, η Τουρκία δεν είχε πολλές άλλες επιλογές από το να προσπαθήσει να μπαλώσει τους δεσμούς της με την Δύση. Η Άγκυρα κάλεσε αμέσως για διαβουλεύσεις στο ΝΑΤΟ μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου. Πιο πρόσφατα, υπέγραψε [28] μια συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προσέφερε στην Τουρκία οικονομική βοήθεια και ανανέωσε τις συζητήσεις της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και η Τουρκία προσέφερε περισσότερη βοήθεια στο να μειωθεί η ροή των προσφύγων προς την Ευρώπη.