Secure Connection

Οι απειλές του Παναμά

Πώς τα Panama Papers θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον David Cameron σε παραίτηση

Andrew Hammond

12/04/2016

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Ο Κάμερον μπαίνει ίσως στον μεγαλύτερο αγώνα της πολιτικής του σταδιοδρομίας, έναν αγώνα που μπορεί να του στοιχίσει ήδη από τον Ιούνιο όσα έχει πετύχει, δεδομένου ότι πιθανότατα θα αναγκαστεί να παραιτηθεί εάν η Βρετανία ψηφίσει για να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αντίθετα από τις επιθυμίες του.

Ο ANDREW HAMMOND είναι εταίρος στο LSE IDEAS (το Κέντρο για Διεθνείς Υποθέσεις, Διπλωματία και Στρατηγική [International Affairs, Diplomacy and Strategy]) στο London School of Economics.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Η δημοσιοποίηση των διαρρευσάντων υπεράκτιων τραπεζικών εγγράφων την περασμένη εβδομάδα, γνωστών ως Panama Papers (έγγραφα του Παναμά) [1], κατάφεραν ένα πλήγμα στον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον [2]. Την περασμένη Πέμπτη, τελικά παραδέχτηκε ότι είχε επωφεληθεί προσωπικά από ένα υπεράκτιο τραστ [3] που συστάθηκε από τον πλέον τεθνεώτα πατέρα του, Ian Cameron [4], στην δεκαετία του 1980. Μετά από αρκετές ημέρες καθυστέρησης, ο πρωθυπουργός αναγνώρισε ότι κατείχε μετοχές σε έναν επενδυτικό λογαριασμό στο Blairmore Investment Trust [5] από το 1997 έως τον Ιανουάριο του 2010, λίγο πριν από την είσοδό του στην Downing Street.

Η δήλωση του Κάμερον την Πέμπτη σηματοδότησε την πέμπτη χωριστή εξήγηση επί των οικονομικών υποθέσεών του μέσα σε μόλις τέσσερις ημέρες. Ελπίζει ότι η τελευταία δήλωσή του, μαζί με την πρωτοφανή απόφαση για πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου να δημοσιοποιήσει ουσιώδη στοιχεία των φορολογικών δηλώσεών του το Σάββατο, θα ικανοποιήσουν την δημόσια περιέργεια για τις οικονομικές υποθέσεις του. Ο Cameron θα κάνει επίσης μια ανακοίνωση μπροστά από το Κοινοβούλιο σήμερα, με την οποία αναμένεται να ανακοινώσει μια νέα ομάδα εργασίας η οποία θα ερευνήσει τις οικονομικές υποθέσεις των εταιρειών του Ηνωμένου Βασιλείου που εμπλέκονται στα έγγραφα του Παναμά [6], και η οποία θα καθοδηγείται από την Υπηρεσία Εισοδήματος και Τελωνείων της Αυτής Μεγαλειότητας και την Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος.

Αλλά ακόμα κι αν ο Κάμερον φαίνεται να μην έχει κάνει τίποτα παράνομο, ο έλεγχος σχετικά με την εμπλοκή του ίσως να ενταθεί. Μπορεί να μην είναι μόνος του, επίσης: Έρευνες για τις φορολογικές υποθέσεις των άλλων μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, ιδίως του υπουργού Οικονομικών George Osborne [7], θα μπορούσαν να είναι οι επόμενες. Και με το βρετανικό κοινοβούλιο να επιστρέφει από τις διακοπές του Πάσχα αυτή την εβδομάδα, ο Cameron οφείλει να διαχειριστεί το ζήτημα αυτό ενώ παράλληλα θα καλύπτει μια σειρά από ευρύτερες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του δημοψηφίσματος για την ΕΕ της 23ης Ιουνίου [8] και μια κρίση στον τομέα της χαλυβουργίας του Ηνωμένου Βασιλείου [9]. Με άλλα λόγια, ο Κάμερον μπαίνει ίσως στον μεγαλύτερο αγώνα της πολιτικής του σταδιοδρομίας –έναν αγώνα που μπορεί να του στοιχίσει ήδη από τον Ιούνιο όσα έχει πετύχει, δεδομένου ότι πιθανότατα θα αναγκαστεί να παραιτηθεί εάν η Βρετανία ψηφίσει για να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση [10] ενάντια στις επιθυμίες του.

ΚΑΚΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ

Η δημοσιοποίηση των Panama Papers [11] έρχεται κατά την διάρκεια μερικών από τις πιο δύσκολες εβδομάδες στην εξαετή θητεία του Κάμερον στην εξουσία. Η ταραγμένη εποχή άρχισε όταν η συντηρητική κυβέρνηση κυκλοφόρησε τον ετήσιο προϋπολογισμό της τον Μάρτιο, μόνο για να παραιτηθεί ο Βρετανός υφυπουργός Εργασίας και Συντάξεων, Iain Duncan Smith, [12] λίγες ημέρες αργότερα. Ο Duncan Smith, ένας πρώην ηγέτης του βρετανικού Συντηρητικού Κόμματος, στην επιστολή της παραίτησής του κατέκρινε την κυβέρνηση. Υποστήριξε ότι οι ανακοινωθείσες περικοπές στην κοινωνική πρόνοια και την χρηματοδότηση για τα άτομα με αναπηρία «[...] δεν ευσταθούσαν με τον τρόπο που τοποθετήθηκαν μέσα σε έναν προϋπολογισμό που ωφελεί τους φορολογούμενους με υψηλότερο εισόδημα». Η παραίτηση ήταν απροσδόκητη, με αποτέλεσμα την αντιστροφή στις περικοπές αναπηρίας από την κυβέρνηση, και οδήγησε σε πηχυαίους τίτλους επί ημέρες που άφηναν να εννοηθεί ότι υπήρχε ένας εμφύλιος πόλεμος μέσα στο κόμμα [13] που τροφοδοτείτο, τουλάχιστον εν μέρει, από τις διαιρέσεις του σχετικά με το επερχόμενο δημοψήφισμα περί Brexit [14].

Ο Κάμερον αντιμετωπίζει ακόμα μια πρόκληση από την απόφαση της χαλυβουργίας Tata να πουλήσει τις μονάδες της [15] σε όλη την Αγγλία και την Ουαλία. Η εταιρεία που έχει έδρα την Ινδία, απασχολεί περίπου 15.000 εργαζόμενους στο Ηνωμένο Βασίλειο, και παραμένει ασαφές αν μπορούν να βρεθούν αγοραστές για τις όλες τις περιοχές, ιδιαίτερα το Port Talbot στην Ουαλία. Εάν δεν φανεί ένας αγοραστής, αναμένεται ότι πολλοί από τους εργαζόμενους εκεί θα μπορούσαν σύντομα να είναι χωρίς δουλειά.

Η κυβέρνηση έχει βρεθεί κάτω από πίεση για τον χειρισμό του πιο πρόσφατου πλήγματος για την βρετανική βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα [16], η οποία έχει δει το μερίδιο αγοράς της να διαβρώνεται από την παγκόσμια υπερπροσφορά, τις φθηνές κινεζικές εισαγωγές, την πτώση των τιμών, και το σχετικά υψηλό εγχώριο κόστος ενέργειας. Ο υπουργός Επιχειρήσεων Sajid Javid [17], για παράδειγμα, παραδέχθηκε ότι πιάστηκε να αγνοεί την ανακοίνωση της Tata [18], η οποία έγινε ενώ εκείνος βρισκόταν σε ένα ταξίδι στην Αυστραλία. Ο Javid έχει αναγνωρίσει ότι η απόφαση της Tata να κλείσει τα εργοστάσιά της [19] είχε προχωρήσει «πολύ περισσότερο από ό, τι περιμέναμε».

Η κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να ξαναπάρει την πρωτοβουλία στο θέμα αυτό τις τελευταίες ημέρες. Ο Javid συναντήθηκε με στελέχη της Tata [20] την περασμένη εβδομάδα στην Βομβάη, και αξιωματούχοι του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ουαλίας έχουν ερευνήσει για τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τυχόν επίδοξους αγοραστές των εργοστασίων. Ωστόσο, η ομάδα του Κάμερον παραμένει ευάλωτη σε αυτό το θέμα, ειδικά καθώς ο ίδιος πιέζει την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπονομεύσει τα δασμολογικά μέτρα που θα συνέβαλαν στο να αποτρέψουν τον κινεζικό χάλυβα [21] να πλημμυρίσει την ευρωπαϊκή αγορά.

Διαδηλωτές κρατούν πλακάτ κατά την διάρκεια μιας διαδήλωσης έξω από την Downing Street στο Whitehall, στο κεντρικό Λονδίνο, στις 9 Απριλίου 2016. NEIL HALL / REUTERS
--------------------------------------------------

Αλλά η μεγαλύτερη επικείμενη πρόκληση για τον Κάμερον είναι το δημοψήφισμα του Ιουνίου για το Brexit [22], το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει το πολιτικό ξήλωμά του. Μια έρευνα που έγινε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, έδωσε στο στρατόπεδο του Brexit ένα προβάδισμα 43% [23] έναντι της εκστρατείας υπέρ της παραμονής (η οποία έλαβε το 39% στην έρευνα). Μια άλλη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε λίγες μόνο μέρες αργότερα, διαπίστωνε ότι η εκστρατεία υπέρ του Brexit [24] υπερτερούσε έναντι των φιλοευρωπαϊκών αντιπάλων της [25] κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες. Δεδομένου ότι η μάχη αυτή θα μπορούσε να πάει προς την μια ή την άλλη πλευρά, οποιαδήποτε σημαντική πολιτική αναταραχή θα μπορούσαν να γείρει την πλάστιγγα της συζήτησης. Ένας βασικός κίνδυνος για τον πρωθυπουργό είναι ότι τα Έγγραφα του Παναμά [26] θα συνεχίσουν να δημιουργούν αρνητικά πρωτοσέλιδα για αρκετό από το σημαντικό επερχόμενο διάστημα.

Ο Cameron έχει στοιχηματίσει την προσωπική φήμη του στο να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης [8], και κάνοντάς το αυτό έχει επιδεινώσει τις υπάρχουσες ρωγμές στο εσωτερικό του Συντηρητικού Κόμματος σχετικά με την Ευρώπη. Ο δήμαρχος του Λονδίνου, Μπόρις Τζόνσον, και περίπου το ένα τέταρτο του υπουργικού συμβουλίου του πρωθυπουργού αντιτάχθηκαν στην στάση του, και υπάρχει αυξανόμενη δυσαρέσκεια με την ηγεσία του Κάμερον [27] στο κόμμα. Ο πρωθυπουργός ίσως να αντιμετωπίσει μια επίσημη εσωκομματική πρόκληση στην ηγεσία του [28] μετά το δημοψήφισμα, ακόμη και αν η Βρετανία ψηφίσει για να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση [8].

Περαιτέρω, μια δημοσκόπηση μετά την δημοσιοποίηση των Panama Papers [29] που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα έδειξε ότι το ποσοστό αποδοχής του Κάμερον [30] έχει πέσει στο χαμηλότερο σημείο από τον Ιούλιο του 2013, και μπορεί να μειωθεί περαιτέρω. Πριν από την διαρροή, ο Κάμερον ήταν ο πολιτικός με την μεγαλύτερη επιρροή στο Ηνωμένο Βασίλειο [31], σύμφωνα με την κοινή γνώμη. Τα χτυπήματα στην προσωπική αξιοπιστία του θα μπορούσαν, επομένως, να υπονομεύσουν σημαντικά την εκστρατεία του για να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

ΕΝΑ ΠΑΛΑΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Ο ρόλος των φορολογικών παραδείσων στην βρετανική οικονομία [32] δεν αποτελεί ένα νέο θέμα. Το Λονδίνο διατηρούσε ένα παγκόσμιο δίκτυο νησιών μετά την απο-αποικιοποίηση, κάτι που οδήγησε σε 14 υπερπόντια εδάφη (καθώς και τρεις κτήσεις) που παραμένουν εντός του Ηνωμένου Βασιλείου. Ένας αριθμός από αυτά τα εδάφη κατέχουν εξέχουσα θέση στα έγγραφα του Παναμά [33], συμπεριλαμβανομένων των Βρετανικών Παρθένων Νήσων που αναφέρονται τουλάχιστον 113.000 φορές στα έγγραφα που διέρρευσαν.

Η βρετανική κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να βελτιώσει τα φορολογικά συστήματα των υπερπόντιων εδαφών της [34], αλλά αυτό ήταν ένα έργο σε εξέλιξη. Το Λονδίνο έχει, στο παρελθόν, ακόμη και επιβάλλει άμεση εξουσία για να πατάξει για την διαφθορά κατά το παρελθόν. Το 2009, για παράδειγμα, τοπικοί αξιωματούχοι στα νησιά Τερκς και Κάικος είχαν κατηγορηθεί για την πώληση κρατικής γης για προσωπικό κέρδος, οδηγώντας σε άμεση διοίκηση από το Λονδίνο για τρία χρόνια, ενώ το Westminster ανάγκασε την τοπική κυβέρνηση να περάσει μέτρα φορολογικής μεταρρύθμισης. Ο αρχηγός του κόμματος Εργασίας, Jeremy Corbyn, έχει προτείνει, επίσης, ότι η Βρετανία πρέπει να επιβάλει άμεση διοίκηση [35] στα εδάφη που εμπλέκονται στα Panama papers.

Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας David Cameron μιλά έξω από το 10 της Downing Street στο Λονδίνο, στις 20 Φεβρουαρίου του 2016. TOBY MELVILLE/REUTERS
----------------------------------

Προς το παρόν, όμως, από τα βρετανικά εδάφη έχει ζητηθεί να τηρήσουν τρεις βασικές απαιτήσεις [36]: Την αυτόματη ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών, τα κοινά πρότυπα υποβολής εκθέσεων για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, και τα κεντρικά μητρώα για να παρέχουν μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με το ποιος κατέχει εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες σε αυτές τις χώρες. Κάθε ένα από τα εδάφη έχει προχωρήσει στις δύο πρώτες απαιτήσεις, αλλά όχι στην τρίτη. Ο Κάμερον πιέζει για όσο το δυνατόν περισσότερη πρόοδο των κεντρικών μητρώων πριν από την σύνοδο κορυφής για την καταπολέμηση της διαφθοράς [37] τον επόμενο μήνα στο Λονδίνο, στην διάρκεια της οποίας θα είναι στο προσκήνιο η φορολογική διαφάνεια.

Είναι ασαφές σε αυτό το στάδιο αν η βρετανική κυβέρνηση θα κάνει το βήμα να επιβάλει τους κεντρικούς [εθνικούς] κανόνες στα εδάφη που εμπλέκονται στην διαρροή, αλλά η διεθνής και η εγχώρια πίεση εντείνονται. Σχεδόν 200.000 άνθρωποι έχουν υπογράψει μια online αίτηση [38] απαιτώντας από την κυβέρνηση να «κλείσει τους βρετανικούς φορολογικούς παραδείσους» [39], από τότε που διέρρευσαν τα έγγραφα του Παναμά. Η επιβολή άμεσης διοίκησης είναι μια σχετικά έντιμη διαδικασία, αλλά οι επικριτές έχουν προτείνει ότι αυτό μπορεί να αναγκάσει απλώς τους φοροφυγάδες να μετακινηθούν από την μια χώρα στην άλλη, χωρίς να τερματιστούν οριστικά οι πρακτικές αυτές. Στην πραγματικότητα, ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να κάνει τις επιχειρήσεις να μετακινηθούν σε χώρες με ακόμη λιγότερες φορολογικές ρυθμίσεις και λιγότερη διαφάνεια. Αντ’ αυτού, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να υπάρξει μια ευρύτερη διεθνής προσπάθεια για την βελτίωση της φορολογικής διαφάνειας. Και εδώ, η κυβέρνηση του Κάμερον ήταν στην πρώτη γραμμή της συζήτησης. Κατά την διάρκεια της συνόδου κορυφής του G-8 στην Βόρεια Ιρλανδία το 2013, ο Κάμερον [40] σχολίασε σχετικά με τις προσπάθειες της συνόδου για τον τερματισμό της φοροδιαφυγής. Είπε, «Πρέπει να συλλέγεις τους φόρους που οφείλονται. Αυτό είναι δίκαιο για τις επιχειρήσεις και για τους ανθρώπους που παίζουν σύμφωνα με τους κανόνες». Η συνάντηση είχε ως αποτέλεσμα την Διακήρυξη του Lough Erne [41], η οποία κάλεσε τις χώρες να «καταπολεμήσουν την μάστιγα της φοροδιαφυγής». Οι ηγέτες συμφώνησαν σε μέτρα που θα καταπολεμήσουν την παράνομη φοροδιαφυγή, καθώς και την χρήση των φορολογικών παραδείσων και τα [φορολογικά] κενά. Την ίδια χρονιά, ωστόσο, ο Cameron πίεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξαιρέσει τα υπεράκτια τραστ (offshore trusts) από το να περιλαμβάνονται σε μια πανευρωπαϊκή καταστολή [42] των χρηματοοικονομικών εργαλείων παράκαμψης των φόρων, υποστηρίζοντας ότι οι εταιρείες ήταν το πραγματικό ζήτημα και ότι τα τραστ δεν θα πρέπει να υπόκεινται στους ίδιους κανόνες [42].

Τα έγγραφα του Παναμά είναι απίθανο να προκαλέσουν την παραίτηση του Κάμερον, αλλά οι διαρροές αυτές έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα που μαστίζουν την βρετανική κυβέρνηση σε μια εποχή που έχει ελάχιστα περιθώρια για κακές ειδήσεις. Ο πρωθυπουργός αντιμετωπίζει τώρα αυτό που θα μπορούσε να είναι η πιο δύσκολη περίοδος της πολιτικής του σταδιοδρομίας: Οι έρευνες για τα δικά του οικονομικά αποδεικνύουν την υποκρισία που θα μπορούσε να υπονομεύσει την πολιτική αξιοπιστία του σε άλλα θέματα -το πιο σημαντικό από τα οποία είναι η επερχόμενη ψηφοφορία περί Brexit. Όσο κι αν ο Κάμερον ελπίζει ότι οι διαρροές των Panama Papers θα σβήσουν σταδιακά από τον κύκλο των ειδήσεων, ο λεπτομερής έλεγχος επί της ηγεσίας του πιθανώς μόνο θα ενταθεί. Και αν δεν το κάνουν, η θητεία του Κάμερον στο 10 της Downing Street μπορεί να τελειώσει πριν από το τέλος του καλοκαιριού.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2016-04-11/panama...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Οι απειλές του Παναμά

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών