Τα προβληματικά νησιά της Αιγύπτου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα προβληματικά νησιά της Αιγύπτου

Η πολιτική της μεταβίβασης εδαφών στην Σαουδική Αραβία
Περίληψη: 

Στις 10 Απριλίου, η Αίγυπτος ανακοίνωσε ότι θα μεταφέρει τον έλεγχο του Tiran και του Sanafir, δύο μικρών νησιών της Ερυθράς Θάλασσας, των οποίων η κυριότητα αμφισβητείται επί δεκαετίες, στην Σαουδική Αραβία, προκαλώντας οργισμένη αντίδραση σε ολόκληρη την Αίγυπτο.

Ο MICHAEL WAHID HANNA είναι βασικός συνεργάτης στο Century Foundation και συνδεδεμένος βασικός συνεργάτης στο Κέντρο Νόμου και Ασφάλειας στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Στις 10 Απριλίου, η Αίγυπτος ανακοίνωσε ότι θα μεταφέρει τον έλεγχο του Tiran και του Sanafir, δύο μικρών νησιών της Ερυθράς Θάλασσας [1], των οποίων η κυριότητα αμφισβητείται επί δεκαετίες, στην Σαουδική Αραβία, προκαλώντας οργισμένη αντίδραση σε ολόκληρη την Αίγυπτο. Η εγχώρια αντίδραση έχει επισκιάσει τις περιφερειακές και εγχώριες πραγματικότητες που ήρθαν στο φως από την μεταβίβαση: Οι νομικές αξιώσεις της Σαουδικής Αραβίας στα νησιά δεν είναι παράλογες ή αβάσιμες και το αιγυπτιακό καθεστώς βρίσκεται σε επισφαλή κατάσταση, καθώς προσπαθεί να ισορροπήσει τα εγχώρια πάθη με τα διεθνή συμφέροντα. Δεν είναι λιγότερο σημαντικό το τι σημαίνει η συμφωνία για το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία.

Το 1906, η υπό βρετανικό έλεγχο Αίγυπτος κατέλαβε τα νησιά, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες στο έδαφος πριν οριοθετηθεί το ανατολικό σύνορό της με την Οθωμανική Αυτοκρατορία αργότερα εκείνο το έτος. Παρά το γεγονός ότι η Αίγυπτος κέρδισε την επίσημη ανεξαρτησία της το 1922, το Ηνωμένο Βασίλειο επιφυλάχθηκε του δικαιώματός του να διατηρήσει τον έλεγχο της ασφάλειας επί της πρώην αποικίας του, χρησιμοποιώντας την ως βάση κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Ηνωμένο Βασίλειο επίσης δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων της Αιγύπτου, η οποία περιελάμβανε τα νησιά. Υπό το φως αυτών των περιστάσεων, το νομικό καθεστώς των νησιών παρέμεινε ασαφές μέχρι το 1949.

28042016-3.jpg

Χάρτης των νήσων Tiran και Sanafir. Πηγή Google maps
--------------------------------------------------------------------------------

Μια αλληλουχία γεγονότων το 1949 και το 1950, ωστόσο, έθεσε μια σειρά από προηγούμενα που ενίσχυσαν την Σαουδική διεκδίκηση για την κυριαρχία των νησιών. Τον Μάρτιο του 1949 το Ισραήλ κατέλαβε την Umm al-Rashrash (αργότερα γνωστή ως Eilat [2]), μια πόλη σφηνωμένη ανάμεσα στην Αίγυπτο και την Σαουδική Αραβία, η οποία βλέπει τα δύο νησιά απέναντι από τον κόλπο της Άκαμπα. Μετά από αυτό το περιστατικό και φοβούμενη τις προθέσεις του Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία ζήτησε από τις αιγυπτιακές δυνάμεις να καταλάβουν τα νησιά, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τα ισραηλινά σκάφη να περνούν από τα Στενά του Tiran. Σtο έγκυρο βιβλίο του, Τα κράτη της Μέσης Ανατολής και το Δίκαιο της Θάλασσας (The Middle Eastern States and the Law of the Sea), ο μελετητής Ali A. el-Hakim σημειώνει ότι η συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Σαουδικής Αραβίας για τα νησιά κοινοποιήθηκε σε άλλες χώρες μέσω ενός αιγυπτιακού μνημονίου γραμμένου το 1950. Το έγγραφο σημείωνε ότι «η κυβέρνηση της Αιγύπτου ενεργώντας σε πλήρη συμφωνία με την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας έδωσε εντολή να καταληφθούν αποτελεσματικά αυτά τα δύο νησιά. Αυτή η κατοχή είναι τώρα ένα τετελεσμένο γεγονός».

Καθώς οι αιγυπτο-σαουδικές σχέσεις επιδεινώθηκαν κατά την διάρκεια της εποχής του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ [3], διαφωνίες προέκυψαν για μια ακόμη φορά για την κυριαρχία των νησιών, με την Σαουδική Αραβία να επιμένει ότι της ανήκει δικαιωματικά το έδαφος και την Αίγυπτο να επανέρχεται στις προηγούμενες αξιώσεις κυριαρχίας της. Κατά την διάρκεια μιας συνεδρίας του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 1954, η Αίγυπτος υποστήριξε ότι τα νησιά είναι δικά της, αλλά, το σημαντικότερο, αργότερα ήταν σιωπηλή όταν η Σαουδική Αραβία υποστήριξε την κυριαρχία επί του εδάφους το 1957. Αυτό το είδος της ασυνέπειας έχει υπονομεύσει το αίτημα της Αιγύπτου.

Μετά τη Πόλεμο των Έξι Ημερών τον Ιούνιο του 1967 το Ισραήλ κατέλαβε τα [νησιά] Tiran και Sanafir, αλλά τα επέστρεψε στην Αίγυπτο το 1982 ως μέρος της συνθήκης ειρήνης του 1979 [4]. Η συνθήκη ορίζει τα νησιά ως μέρος της Ζώνης του Σινά Γ [5], ένας προσδιορισμός που σημαίνει ότι μόνο οι Πολυεθνικές Δυνάμεις και Παρατηρητές (μια ειρηνευτική δύναμη που επιβλέπει την ειρηνευτική συμφωνία) και η αιγυπτιακή αστική αστυνομία μπορούν να σταθμεύουν εκεί. Σύμφωνα με την επίσημη αλληλογραφία μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας εκείνης της εποχής -Ahmed Asmat Abdel Meguid και Σαούντ αλ Φαϊζάλ- το Κάιρο ζήτησε από το Ριάντ να αναβάλει τις συζητήσεις της τελικής ιδιοκτησίας των νησιών για μετά την απόσυρση του Ισραήλ από όλα τα αιγυπτιακά εδάφη, σύμφωνα με την συνθήκη ειρήνης.

28042016-1.jpg

Αιγύπτιοι διαδηλωτές και μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο Κάιρο της Αιγύπτου, φωνάζουν συνθήματα εναντίον του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι και της κυβέρνησης κατά την διάρκεια διαδήλωσης διαμαρτυρόμενοι για την απόφαση της κυβέρνησης να μεταβιβάσει στην Σαουδική Αραβία δύο νησιά στην Ερυθρά Θάλασσα, στις 15 Απριλίου 2016. AMR ABDALLAH DALSH / REUTERS
-------------------------------------

Τα νομικά και ιστορικά ζητήματα πίσω από την μεταβίβαση επισκιάστηκαν από ένα συνδυασμό υπερ-εθνικισμού, που εξαπέλυσε το πραξικόπημα του Σίσι [6] τον Ιούλιο του 2013, και μακροχρόνιας αιγυπτιακής δυσαρέσκειας για τον πλούτο του Κόλπου. Η διαφορά, όμως, αποτελεί από καιρό ένα σημείο συζήτησης και διαπραγμάτευσης μεταξύ του Καΐρου και του Ριάντ. Για παράδειγμα, η δήλωση του Καΐρου τον Ιούλιο του 2015, ήτοι μια κοινή οικονομική και στρατιωτική συμφωνία για την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των δύο χωρών, σημείωσε ότι ο ορισμός των θαλάσσιων συνόρων ήταν ένας βασικός τομέας συνεργασίας.