Η αποτυχία της «στροφής» της Μόσχας προς την Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αποτυχία της «στροφής» της Μόσχας προς την Κίνα

Και πώς αυτό ωφελεί την Ευρώπη
Περίληψη: 

Η Ρωσία δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει πλήρως ότι είναι η πιο ευάλωτη και απομονωμένη γωνιά στο ευρασιατικό τρίγωνο. Όταν το κάνει, θα είναι όντως μια πολύ δυσάρεστη στιγμή. Μπορεί κάλλιστα να βρει ότι έχει μόνο μια επιλογή, η οποία είναι να λάβει μια πιο συνεργατική στάση ως προς την Ευρώπη.

Ο THOMAS S. EDER είναι συνεργάτης στο Ινστιτούτο Κινεζικών Μελετών Mercator στο Βερολίνο. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο China–Russia Relations in Central Asia. Energy Policy, Beijing’s New Assertiveness and 21st Century Geopolitics (Springer 2014).
Ο MIKKO HUOTARI είναι επικεφαλής του Προγράμματος «Γεωοικονομική και Διεθνής Ασφάλεια» στο Ινστιτούτο Κινεζικών Μελετών Mercator στο Βερολίνο.

Από τότε που η Ευρώπη επέβαλε κυρώσεις στην Ρωσία [1] για την εισβολή της στην Ουκρανία, η Μόσχα είχε μεγάλες ελπίδες να τις αντιμετωπίσει μέσω της ενίσχυσης της συμμαχίας της με την Κίνα στην ενέργεια, την άμυνα, το εμπόριο γεωργικών προϊόντων και τις επενδύσεις. Αυτές οι συνεργασίες θα αντιστάθμιζαν την απώλεια των ρωσικών ενεργειακών εξαγωγών και των εισαγωγών τροφίμων από βασικές ευρωπαϊκές χώρες, μειώνοντας τις επιπτώσεις των κυρώσεων, και θα είχαν επίσης δείξει στην Δύση πόσο εύκολα μπορεί να αντικατασταθεί.

Δυστυχώς για την Μόσχα, αυτή η στρατηγική έχει αποτύχει. Η Ρωσία, παρά τις προσπάθειές της, δεν ήταν σε θέση να ενισχύσει επαρκώς το εμπόριο και τις επενδύσεις με την Κίνα [2] μεταξύ άλλων στις βιομηχανίες των υδρογονανθράκων, των πυρηνικών και της άμυνας. Σίγουρα, η Ρωσία έχει κάνει πολλές συμφωνίες με την Κίνα, οι οποίες, όταν εφαρμοστούν, θα μπορούσαν να απογειώσουν το εμπόριο στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Αλλά η κατασκευή των δύο αγωγών φυσικού αερίου –του «Δύναμη της Σιβηρίας» και «Αλτάι»- προορισμένοι για να μεταφέρουν φυσικό αέριο από την Σιβηρία σε περιοχές της Κίνας, αναβλήθηκε για την δεκαετία του 2020. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα για την Μόσχα, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με την κερδοφορία αυτών των έργων, και οι ρωσικές ενεργειακές εταιρείες, περιορισμένες από το καθεστώς των Δυτικών κυρώσεων, επίσης παλεύουν να αναπτύξουν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στην ανατολική Σιβηρία.

Η Ρωσία λοιπόν βρίσκει έτσι τον εαυτό της ως μια από τους πολλούς παραγωγούς -συμπεριλαμβανομένης της Αγκόλα, της Ισημερινή Γουινέας, του Ιράκ, του Τουρκμενιστάν, και ίσως, σύντομα, του Ιράν- οι οποίοι βοηθούν την Κίνα να διαφοροποιήσει τις ενεργειακές της πηγές [3], ενώ το Πεκίνο συνεχίζει να διατηρεί τις συμφωνίες του με τους παραδοσιακούς προμηθευτές στην Αραβική χερσόνησο και στη Νοτιοανατολική Ασία. Στην ουσία, αντί να παίζει την Ευρώπη εμπλεκόμενη με την Κίνα, η Ρωσία όλο και περισσότερο παίζεται από την Κίνα. Όλο αυτό το διάστημα, το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας συνεχίζει να ρέει δυτικά και οι σινο-ρωσικοί ενεργειακοί δεσμοί, χωρίς δόντια όπως είναι, δεν αποτελούν απειλή για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ.

29042016-1.jpg

Ο Ρώσος πρωθυπουργός, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, και ο Κινέζος ομόλογός του, Λι Κετσιάνγκ, κατά την διάρκεια τελετής στην Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο, στις 17 Δεκεμβρίου 2015. KIM KYUNG-HOON / REUTERS
-------------------------------------

Η Ρωσία είχε επίσης ελπίσει να αυξήσει τις εξαγωγές όπλων και αμυντικής τεχνολογίας προς την Κίνα ή τουλάχιστον να διατηρήσει τις εξαγωγές στα επίπεδα των αρχών του 2000, που ήταν 2 έως 3 δισ. δολάρια ετησίως. Παρά το γεγονός ότι η Ρωσία παραμένει ο πιο σημαντικός προμηθευτής της Κίνας, η Ρωσία χάνει μερίδιο αγοράς καθώς το Πεκίνο έχει μειώσει κατά το ήμισυ τις δαπάνες του για εισαγωγές όπλων κατά την τελευταία δεκαετία υπέρ των εγχωρίως παραγομένων όπλων [4], σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (Stockholm International Peace Research Institute). Παρά το γεγονός ότι ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κινεζικού Λαού ακόμα αγοράζει στρατιωτικά εξαρτήματα-«κλειδιά» από την Ρωσία -κινητήρες jet, ραντάρ, ναυτικά όπλα και εξαρτήματα πυραύλων- οι εισαγωγές αντιπροσωπεύουν σήμερα λιγότερο από το 5% των στρατιωτικών προμηθειών της Κίνας, κάτω από τουλάχιστον το ένα πέμπτο από όσο ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Για να παραμείνει ανταγωνιστική, η Ρωσία απρόθυμα αποφάσισε το 2015 να προσφέρει στην Κίνα πιο σύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία: Τα μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-35 και τα αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα S-400. Η Ρωσία κωλυσιεργούσε όταν επρόκειτο να πωλήσει τέτοιες εξελιγμένες τεχνολογίες επειδή δεν ήθελε η Κίνα να είναι σε θέση να τα αντιγράψει και να επιταχύνει περαιτέρω την πτώση των εισαγωγών της από την Ρωσία.

Με την εστίασή της στον εγχώριο στρατιωτικό εξοπλισμό, εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει μετατραπεί σε έναν σημαντικό εξαγωγέα όπλων [5] από μόνη της. Είναι πλέον η τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγέας στον κόσμο, κάτι που την θέτει σε άμεσο ανταγωνισμό με την Ρωσία, η οποία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη. Αν και τα περισσότερα κινέζικα όπλα πάνε σε πελάτες στην Ασία -όπως στο Μπαγκλαντές, τη Μιανμάρ και το Πακιστάν- η Κίνα είναι επίσης ο υπ’ αριθμόν ένα προμηθευτής των αφρικανικών ναυτικών δυνάμεων, με πελάτες, για παράδειγμα, στην Αλγερία και τη Νιγηρία, και πωλεί με επιτυχία σε άλλους παραδοσιακούς πελάτες της Ρωσίας όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα.

Εκτός από μια αλληλοεπικαλυπτόμενη πελατειακή βάση, η Ρωσία και η Κίνα ανταγωνίζονται μέσα στο ίδιο εύρος τιμών -ως προμηθευτές αναπτυσσόμενων μέχρι μεσαίου εισοδήματος χωρών. Και η Κίνα θα μπορούσε να έχει περισσότερες από μια άκρες αφού φαίνεται πιο πρόθυμη να μοιραστεί την υψηλή της τεχνολογία˙ πούλησε πρόσφατα οπλισμένα drones στο Ιράκ και τη Νιγηρία. Επιπλέον, η Κίνα τείνει να ενσωματώνει τις συμφωνίες όπλων σε πιο ολοκληρωμένες διμερείς συμφωνίες που αφορούν επενδύσεις σε υποδομές και δάνεια με ευνοϊκούς όρους, καθιστώντας τις συμφωνίες ακόμη πιο ελκυστικές, κάτι που παρέχει σε κυβερνήσεις εν ανεπαρκεία ταμειακών διαθεσίμων επιπλέον λόγους για να επιλέξουν τους Κινέζους προμηθευτές.

ΕΥΣΕΒΕΙΣ ΠΟΘΟΙ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ