Τα μεταναστευτικά διλήμματα της Ευρώπης

Η Τουρκία, για παράδειγμα, απηύθυνε επιτυχημένα σημαντικές απαιτήσεις προς την ΕΕ ως προϋπόθεση για την συνεργασία της στην ρύθμιση της μετανάστευσης. Τον Μάρτιο, απείλησε να τερματίσει την συμφωνία του 2016, αφού αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εμπόδισαν τους Τούρκους πολιτικούς να κάνουν προεκλογικές συγκεντρώσεις στις χώρες τους για τις ψήφους των Τούρκων υπηκόων στο δημοψήφισμα του Απριλίου που επέκτεινε την εξουσία του Ερντογάν. Οι διαπραγματεύσεις της ΕΕ για την μετανάστευση με το Μαρόκο και τον Νίγηρα οδήγησαν τις χώρες αυτές να ζητήσουν παραχωρήσεις όπως καλύτερη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές για τις γεωργικές τους εξαγωγές. (Το Μαρόκο επιδίωξε επίσης να συνδέσει την συνεργασία του στα μεταναστευτικά θέματα με την αναγνώριση από την ΕΕ της μαροκινής κυριαρχίας στο αμφισβητούμενο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας). Άλλες τέτοιες περιπτώσεις πιθανόν να εμφανιστούν στο μέλλον, και χώρες που έχουν παροτρύνει άλλες να δεχθούν περισσότερους πρόσφυγες και μετανάστες, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, θα πρέπει να κάνουν σχέδια για το μέλλον. Η πολιτικός επιστήμονας Kelly Greenhill [6] έχει εντοπίσει περισσότερες από 50 περιπτώσεις στις οποίες αναπτύχθηκε αυτή η προσέγγιση κατά την διάρκεια του περασμένου μισού αιώνα.

Ωστόσο, συνολικά, η υπεράκτια διεκπεραίωση έχει νόημα. Η στήριξη της Ευρώπης για την προστασία των προσφύγων στις λεγόμενες τρίτες χώρες δεν πρέπει να θεωρείται ως επιβάρυνση, αλλά ως επένδυση. Από ανθρωπιστικής απόψεως, μια τέτοια βοήθεια μπορεί να μεγιστοποιήσει τον αριθμό των ατόμων που λαμβάνουν προστασία και υποστήριξη, ενώ ταυτόχρονα ελαχιστοποιεί τον αριθμό εκείνων που πεθαίνουν στα χέρια των λαθροδιακινητών. Από στρατηγικής απόψεως, μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη ευάλωτων κρατών τα οποία διαφορετικά θα μπορούσαν να αποσταθεροποιηθούν από μεγάλο αριθμό προσφύγων, περιορίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη των καρτέλ λαθροδιακινητών και την επίσημη διαφθορά που συχνά τους συνοδεύει. Εντός της Ευρώπης, μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό της ελκυστικότητας των λαϊκιστικών και ξενοφοβικών πολιτικών κινημάτων.

Θα ήταν λάθος οι διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις να περιορίσουν τώρα την βοήθειά τους για τους πρόσφυγες σε τρίτες χώρες. Αυτό συνέβη και παλαιότερα, στα μέσα του 2015, καθώς η ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση επεκτεινόταν. Η ανεπαρκής συνεισφορά των ευρωπαϊκών και άλλων πλούσιων χωρών υποχρέωσε τους ανθρωπιστικούς οργανισμούς του ΟΗΕ να μειώσουν δραστικά την επισιτιστική βοήθεια και να κλείσουν κλινικές υγείας για εκατομμύρια εκτοπισθέντες. (Εκείνη την εποχή, ο António Guterres, τότε επικεφαλής της Υπηρεσίας Προσφύγων των Ηνωμένων Εθνών και τώρα Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, χαρακτήρισε το παγκόσμιο ανθρωπιστικό σύστημα ως «οικονομικά πτωχευμένο» [7]). Μια προσανατολισμένη προς την λιτότητα προσέγγιση στις βασικές ανθρωπιστικές ανάγκες των προσφύγων θα προκαλέσει περαιτέρω βλάβη σε αυτούς, θα ενισχύσει και θα εμπλουτίσει τα λαθρεμπορικά δίκτυα και θα οδηγήσει σε περισσότερες παράτυπες αφίξεις στο έδαφος της ΕΕ. Αυτό θα είχε το διεστραμμένο αποτέλεσμα να υπονομεύσει τις προσπάθειες της ΕΕ για εξοικονόμηση χρημάτων εξαιτίας του μεγαλύτερου κόστους ανά άτομο για τις δημόσιες υπηρεσίες στις οποίες έχουν δικαίωμα πρόσβασης οι πρόσφυγες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Υπάρχουν μερικά άλλα διδάγματα που οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα πρέπει να μάθουν από την πρόσφατη εμπειρία. Το πρώτο είναι ότι οι φαινομενικά ασήμαντες πολιτικές αποφάσεις και δηλώσεις μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές αλλαγές στις μεταναστευτικές ροές, χάρη στην εξάπλωση των καλά οργανωμένων δικτύων λαθρεμπορίου και της τεχνολογίας των ψηφιακών επικοινωνιών. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να πλαισιώσουν προσεκτικά τις επιλογές τους και θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η υποδοχή αιτήσεων ασύλου από συγκεκριμένες ομάδες θα ενισχύσει πιθανώς τα δίκτυα των λαθροδιακινητών και θα αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων που πεθαίνουν στην πορεία τους προς την Ευρώπη. Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν τους κινδύνους που συνδέονται με μονομερείς αποφάσεις σχετικά με την μετανάστευση ή τους πρόσφυγες. Τα ακόμη ανοικτά σύνορα σε μεγάλο μέρος της ΕΕ σημαίνουν ότι τέτοιες ενέργειες μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις για άλλες κυβερνήσεις. Τα κράτη δεν μπορούν να υποθέσουν ότι οι αποφάσεις τους θα υποστηριχθούν από άλλους -ένα καλοπροαίρετο λάθος που φαίνεται ότι έκαναν η Γερμανία και η Σουηδία το 2015.

Στην συνέχεια, οι καθιερωμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να αποδείξουν στο ολοένα και πιο σκεπτικιστικό κοινό τους ότι μπορούν να ρυθμίζουν τις μεταναστευτικές κινήσεις και να επιβάλλουν την επιστροφή των αιτούντων άσυλο των οποίων οι αξιώσεις απορρίπτονται μετά από δίκαιους ελέγχους. Οι αποτυχίες τους να πράξουν κατ’ αυτόν τον τρόπο φαίνεται να είναι σημαντικοί παράγοντες στην αυξημένη υποστήριξη των αντι-κατεστημένων πολιτικών κινημάτων που ισχυρίζονται ότι είναι τα μόνα κόμματα που επιθυμούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά τη μετανάστευση. Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλές Δυτικές κυβερνήσεις έχουν μπερδευτεί από απροσδόκητα μεγάλες μεταναστεύσεις που οι ψηφοφόροι πίστευαν είτε ότι [οι κυβερνήσεις τους] τις βοήθησαν να διογκωθούν είτε ότι απέτυχαν να τις ελέγξουν. Η πολιτική αποδυνάμωση του κυβερνώντος συνασπισμού της Γερμανίας είναι πιο εμφανής αυτή την στιγμή, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα παραδείγματα: Δείτε τις ζημίες που προκάλεσε η [μεταναστευτική] νηοπομπή Mariel το 1980 στον Αμερικανό πρόεδρο Jimmy Carter ή τις απροσδόκητα μεγάλες μεταναστευτικές ροές [8] υπό τους νόμους της ΕΕ που υπονόμευσαν τους πρωθυπουργούς Τόνι Μπλερ και Γκόρντον Μπράουν και αργότερα συνεισέφεραν στην ψήφο υπέρ του Brexit το 2016, που ανάγκασε τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον να παραιτηθεί.