Πώς η Ρουμανία και η Πολωνία μπορούν να ενισχύσουν το ΝΑΤΟ και την ΕΕ

Οι πρόσφατες ενέργειες της Ρωσίας στην Κριμαία [8] και στη νοτιοανατολική Ουκρανία ώθησαν το ΝΑΤΟ να ενδυναμώσει την αλληλεγγύη στο πλαίσιο της συμμαχίας και να ενισχύσει τις συνολικές δυνατότητές του. Επίσης, έχουν αναγκάσει την Ρουμανία και την Πολωνία, τις δύο μεγαλύτερες νέες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ που προσχώρησαν στην συμμαχία μετά το 1999, να προσπαθήσουν να επαναπροσδιορίσουν τις θέσεις τους τόσο μέσα στο ΝΑΤΟ [9] όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, και ο Ρουμάνος πρόεδρος, Klaus Iohannis, προσέρχονται στην 63η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, τον Οκτώβριο του 2017. GEORGE CALIN / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Μέχρι πρόσφατα, το Βουκουρέστι και η Βαρσοβία δεν είχαν καμιά μεγάλη ευκαιρία να διακριθούν μέσα στο ΝΑΤΟ. Αλλά με την Ρουμανία να μοιράζεται σύνορα με την Ουκρανία, και την Πολωνία να μοιράζεται με την Ουκρανία και την Ρωσία (δηλ. με τον θύλακα του Καλίνινγκραντ), οι δύο χώρες έχουν επινοήσει δύο καινοτόμα σχέδια περιφερειακής συνεργασίας που στοχεύουν στην ενίσχυση των θέσεών τους τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ: Την Πρωτοβουλία των Εννέα του Βουκουρεστίου (Bucharest Nine, Β9) και την Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών (Three Seas Initiative, 3SI).

Η B9 είναι μια ελάχιστα γνωστή πρωτοβουλία συνεργασίας μεταξύ των περισσότερων νέων μελών του ΝΑΤΟ. Προτάθηκε από τον πρόεδρο της Ρουμανίας, Klaus Iohannis, και τον Πολωνό ομόλογό του, Andrzej Duda, κατά την διάσκεψη κορυφής στο Βουκουρέστι των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης τον Νοέμβριο του 2015. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, η Βουλγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία συμφώνησαν να αναπτύξουν ειδική ομάδα περιφερειακής συνεργασίας για την υποστήριξη των στόχων του ΝΑΤΟ που αποσκοπούσαν ειδικά στην βελτίωση της ασφάλειας και της σταθερότητας μεταξύ Βαλτικής και Μαύρης Θάλασσας. Η πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών (αναφερόμενη στην Αδριατική, τη Μαύρη Θάλασσα και την Βαλτική) γεννήθηκε ένα χρόνο αργότερα στο Φόρουμ του Ντουμπρόβνικ τον Αύγουστο του 2016, όπου η πρόεδρος της Κροατίας Kolinda Grabar-Kitarovic μαζί με τον Ντούντα πρότειναν την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού άξονα βορρά-νότου μέσα στην ΕΕ με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας της Ανατολικής και της Κεντρικής Ευρώπης στο πλαίσιο της Ένωσης. Περιλαμβάνει τις χώρες B9 συν την Αυστρία, την Κροατία και την Σλοβενία.

Και οι δύο πρωτοβουλίες σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με μια νέα αντίληψη για την αύξηση των απειλών κατά της περιφερειακής ασφάλειας, δηλαδή την αυξανόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας υπό τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Παρόλα αυτά, οι δύο πρωτοβουλίες έχουν μέχρι στιγμής μικρή γεωπολιτική σημασία. Με την παρούσα μορφή τους, δεν αλλάζουν κατ’ αρχήν την θεσμική δομή της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης ούτε κάποια από τις δύο έχει ακόμη απολαύσει πολύ ενδιαφέρον ή συμπάθεια από τους Δυτικοευρωπαίους πολιτικούς ηγέτες. Μόνο η Ουάσιγκτον έχει μέχρι στιγμής δείξει κάποια υποστήριξη και για τις δύο πρωτοβουλίες. Τον Νοέμβριο του 2016, η αναπληρώτρια γενική γραμματέας του ΝΑΤΟ, Rose Gottemoeller, μια Αμερικανίδα, συμμετείχε στην σύνοδο κορυφής των Β9 στο Βουκουρέστι [10] κατά την πρώτη επίσημη επίσκεψή της σε συμμαχικό κράτος. Τον Ιούλιο του 2017, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, παρακολούθησε την σύνοδο κορυφής των 3SI στην Βαρσοβία και κάλεσε την εκδήλωση «απίστευτα επιτυχημένη» [11].

Η συμμετοχή του Trump στην σύνοδο της Βαρσοβίας κατάφερε να φέρει την 3SI σε γνώση του διεθνούς κοινού. Έχει επίσης εγείρει υποψίες στις Βρυξέλλες ότι η πρωτοβουλία ενδέχεται να εξυπηρετήσει τελικά τα συμφέροντα των ΗΠΑ περισσότερο από εκείνα της ΕΕ. Πολλοί Γερμανοί αξιωματούχοι, όπως η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, πιστεύουν [12] ότι η [Πρωτοβουλία] 3SI είναι μια προσπάθεια διαίρεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εξισορρόπησης απέναντι στην Γερμανία και την Γαλλία εντός της ΕΕ. Ο Κροάτης ευρωβουλευτής Ivan Jakovcic μέχρι που ισχυρίστηκε [13] ότι η πρωτοβουλία εξυπηρετεί το υποτιθέμενο ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον να αποδυναμώσει την Ευρώπη και να μειώσει το παγκόσμιο βάρος της ΕΕ. Η 3SI δημιουργήθηκε πράγματι αφενός εν μέσω της αντίστασης ορισμένων χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης στην αυξημένη πίεση της Γαλλίας και της Γερμανίας για βαθύτερη ολοκλήρωση εντός της ΕΕ, αφετέρου εξαιτίας της προώθησης της πολιτικής των ΗΠΑ «Πρώτα η Αμερική».

Παρόλο που ο πληθυσμός της Πολωνίας είναι έντονα φιλοευρωπαϊκός, η σημερινή εξαιρετικά συντηρητική κυβέρνησή της προτιμά τους δεσμούς με την Ουάσινγκτον αντί με τις Βρυξέλλες. Έχει συγκρουστεί με την ΕΕ σε βασικά ζητήματα, μεταξύ των οποίων είναι η ευρωπαϊκή κατανομή των προσφύγων καθώς και η ανεξαρτησία των πολωνικών δικαστηρίων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Το Βουκουρέστι, αντιθέτως, είναι τόσο ισχυρός υποστηρικτής της ΕΕ όσο και του ΝΑΤΟ, και διεξάγει μια εξωτερική πολιτική που ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τα παρομοίως φιλοευρωπαϊκά αισθήματα του πληθυσμού της Ρουμανίας. (Μια δημοσκόπηση του Parlemeter τον Οκτώβριο του 2017 έδειξε ότι το 61% των Ρουμάνων θεωρούν ότι η χώρα τους έχει επωφεληθεί από την ένταξη στην ΕΕ). Έτσι, το Βουκουρέστι βλέπει τόσο την B9 όσο και την 3SI ως μέσα για την ενίσχυση των δεσμών της ΕΕ με το ΝΑΤΟ και της συνεργασίας Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, παρά σαν μια πλατφόρμα ενδο-Δυτικής φιλονικίας.