Η εκπληκτική κλίμακα της τουρκικής «παγκόσμιας κάθαρσης» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εκπληκτική κλίμακα της τουρκικής «παγκόσμιας κάθαρσης»

Πώς έγινε απειλή για το κράτος δικαίου παντού

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο ρόλος αυτών των σχολείων επεκτάθηκε δραματικά υπό διαδοχικές κυβερνήσεις του ΑΚΡ. Το 1999, ο Gulen έφυγε από την Τουρκία για τις Ηνωμένες Πολιτείες, φοβούμενος ότι θα συλλαμβανόταν από την στρατιωτική καταστολή εκείνων που συνδέοντο με την προηγούμενη κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Ισλαμιστικού Κόμματος Ευημερίας. Έμεινε εξόριστος ακόμη και όταν το ΑΚΡ κέρδισε την πλειοψηφία στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2002, και ακόμη περισσότερο καθώς η συμμαχία μεταξύ του κινήματος και του κυβερνώντος κόμματος έγινε στενότερη. Το ΑΚΡ ήταν σε εκείνη την φάση ένα μεγάλο κόμμα, το οποίο κάλυπτε διάφορες πτυχές του ισλαμισμού και των συντηρητικών επιχειρηματιών, καθώς και των φιλελεύθερων και των μειονοτήτων που υπέστησαν εθνικιστικές στρατιωτικές παρεμβάσεις. Το κίνημα αποτελούσε μόνο ένα μικρό μέρος της βάσης του κόμματος, αλλά διαδραμάτισε βασικούς ρόλους στην παροχή καλά μορφωμένων στελεχών για την δημόσια διοίκηση και τον στρατό, και στην προώθηση της κυβέρνησης τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέσω των κλάδων του των μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών.

Η συμμαχία όντως παρήγαγε μια «χρυσή γενιά» για το διεθνές προφίλ της Τουρκίας, τουλάχιστον. Με το κίνημα ως πληρεξούσιό του, το ΑΚΡ υιοθέτησε ένα όραμα «ήπιας ισχύος» για την Τουρκία, το οποίο χαρακτήριζε την χώρα ως μοντέρνα, καπιταλιστική και ισλαμική –ένα «μοντέλο» για τη Μέση Ανατολή, σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Δυτική Ευρώπη αναζητούσαν απεγνωσμένα καλά νέα από την περιοχή. Διεύρυνε τις διπλωματικές της προσπάθειες με νέες πρωτοβουλίες στην υποσαχάρια Αφρική και τη Νότια Ασία. Τα μέσα ενημέρωσης του κινήματος, ειδικά η αγγλόφωνη ημερήσια ναυαρχίδα [εφημερίδα] Today's Zaman, αποτέλεσαν το μεγαλύτερο μέρος της αναμόρφωσης της εικόνας της Τουρκίας κατά την περίοδο εκείνη. Και όπου πήγαινε το τουρκικό κράτος, ανεγείρονταν σχολεία Gulen.

ΕΝΑΣ ΒΙΑΙΟΣ ΧΩΡΙΣΜΟΣ

Στα τέλη του 2013, ωστόσο, το κίνημα και το AKP είχαν μια φιλονικία πάνω στις ολοένα και πιο αποκλίνουσες θέσεις σχετικά με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK), το Ισραήλ και την διαφθορά στην κυβέρνηση. Οι εντάσεις κορυφώθηκαν μεταξύ 17 Δεκεμβρίου και 25 Δεκεμβρίου 2013, όταν η αστυνομία συνέλαβε 52 άτομα, συμπεριλαμβανομένων των υιών τριών υπουργών, του επικεφαλής της κρατικής HalkBank και του εμπόρου χρυσού Ρεζά Ζαράμπ, με κατηγορίες ότι ενεπλάκησαν σε μεγάλη διαφθορά. Η κυβέρνηση καταδίκασε τις συλλήψεις, υποστηρίζοντας ότι ήταν μια προσπάθεια παράνομου σφετερισμού της εξουσίας, και συνέθλιψε το σκάνδαλο τους επόμενους μήνες μέσω μιας σειράς εκκαθαρίσεων στην αστυνομία και την δικαστική εξουσία. Στο επίσημο αφήγημα της τουρκικής κυβέρνησης, οι συλλήψεις της περιόδου 17 ως 25 Δεκεμβρίου ήταν μέρος μιας σειράς «ήπιων» προσπαθειών για την ανατροπή της κυβέρνησης σχεδιασμένων από τους εχθρούς της, που κορυφώθηκαν με την σκληρή απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016.

Από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος και μετά, η Τουρκία ασκεί διπλωματική πίεση σε διάφορες κυβερνήσεις για την σύλληψη ή την απέλαση εκατοντάδων ατόμων από όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, 15 χώρες έχουν συλλάβει ή απελάσει διάφορους εκπροσώπους του κινήματος, που κυμαίνονται από υποτιθέμενους χρηματοδότες μέχρι δασκάλους. Στις χώρες αυτές περιλαμβάνονται η Αγκόλα, το Αζερμπαϊτζάν, το Μπαχρέιν, η Βουλγαρία, η Γεωργία, η Ινδονησία, το Καζακστάν, η Μαλαισία, το Μαρόκο, η Μυανμάρ, το Πακιστάν, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, το Σουδάν και το Τουρκμενιστάν. Η ποικιλομορφία τους, δίνει μια αίσθηση του πώς διασκορπίστηκε το κίνημα Gulen και πόσο επιθετικά συμπεριφέρθηκε η τουρκική κυβέρνηση. Σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις -στο Καζακστάν, τη Μυανμάρ και το Σουδάν- φαίνεται ότι έχουν παραδοθεί στην Τουρκία χωρίς δικαστικές διαδικασίες [4], ίσως μέσω μιας επιχείρησης ειδικής μονάδας του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών, που το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Τουρκίας είπε ότι θεσμοθετήθηκε για να εντοπίσει «υψηλής αξίας» Γκιουλενιστές.

Υπήρξαν επίσης πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες εκείνοι που απελάθηκαν προφανώς αναζητούσαν άσυλο και κατά συνέπεια ήταν υπό καθεστώς προστασίας την ώρα που στέλνονταν στην Τουρκία: Σύμφωνα με αναφορές μέσων ενημέρωσης, αυτή ήταν η περίπτωση στο Αζερμπαϊτζάν [5], το Μπαχρέιν [6], τη Βουλγαρία [7], τη Μαλαισία και το Πακιστάν [8]. Ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Μπόικο Μπορίσοφ, παραδέχτηκε ότι η απέλαση ενός μηχανικού λογισμικού που ζήτησε άσυλο πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος τον Αύγουστο του 2016, ήταν «στα όρια του νόμου» [9]. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως στην Αγκόλα, το Πακιστάν και το Κατάρ [10], έγιναν μαζικές απελάσεις [11] μετά το κλείσιμο σχολείων Gulen.

Η παγκόσμια κάθαρση έχει επίσης αγγίξει την Interpol. Τον Δεκέμβριο, το [πρακτορείο ειδήσεων] Associated Press ανέφερε ότι εκπρόσωποι της Ιντερπόλ εξέτασαν έως και 40.000 αιτήσεις έκδοσης, μερικές ίσως και από την Τουρκία, για πιθανή πολιτική κατάχρηση. Η έκθεση ήρθε ύστερα από σειρά σημαντικών υποθέσεων που αφορούσαν Τούρκους στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου του Dogan Akhanli [12], ενός αριστερού συγγραφέα με διπλή, γερμανική και τουρκική, υπηκοότητα, ο οποίος συνελήφθη και αναγκάστηκε να παραμείνει στην Ισπανία για δύο μήνες, ενώ οι ισπανικές Αρχές μελετούσαν ένα τουρκικό αίτημα έκδοσης.