Η Κίνα θα υπονομεύσει την στρατηγική του Τραμπ για το Ιράν; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κίνα θα υπονομεύσει την στρατηγική του Τραμπ για το Ιράν;

Η Τεχεράνη αντισταθμίζει την διεθνή απομόνωση

Τον Μάιο, ο πρόεδρος Donald Trump ανακοίνωσε ότι απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν [2]. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, περιέγραψε [3] την επιθετική νέα πολιτική της διοίκησης σχετικά με το Ιράν, η οποία σχεδιάστηκε για να αποτρέψει την έξοδο της χώρας από την απομόνωση. Αυτή η στρατηγική, όπως πιστεύει η διοίκηση Trump, θα αναγκάσει το Ιράν να επιστρέψει στο τραπέζι [των διαπραγματεύσεων] και να συνάψει μια “ευρύτερη και καλύτερη” συμφωνία που θα αντιμετωπίζει τις ανησυχίες του προέδρου για την υπάρχουσα συμφωνία. Για την Τεχεράνη, η πλήρης οικονομική ανάκαμψη και οι ανανεωμένοι δεσμοί με τις Δυτικές χώρες φαίνονται τώρα να μην έχουν πιθανότητες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα σχέδια της κυβέρνησης Trump θα πετύχουν.

23072018-1.jpg

Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Wang Yi, και ο Ιρανός ομόλογός του, Mohammad Javad Zarif, στο Πεκίνο, τον Μάιο του 2018. THOMAS PETER / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Στο μεγαλύτερο μέρος των δύο δεκαετιών, η ηγεσία του Ιράν αντιμετώπισε την διεθνή απομόνωση αναπτύσσοντας βαθύτερους δεσμούς με την Κίνα και την Ρωσία. Σήμερα, καθώς η Ουάσινγκτον επιδιώκει και πάλι να σφίξει τα λουριά, η Τεχεράνη βλέπει την σχέση της με το Πεκίνο ως βασικό στοιχείο για να παραμείνει στην επιφάνεια. Η Κίνα ανακοίνωσε ότι πιθανότατα θα συνεχίσει να εισάγει πετρέλαιο [4] από το Ιράν, ακόμη και μετά από τις κινήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών για να μειώσουν τις πωλήσεις ιρανικού πετρελαίου στο μηδέν μέχρι τον Νοέμβριο. Και η εμπλοκή των Κινέζων με το Ιράν θα μπορούσε να ανοίξει το έδαφος για άλλους να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα, γεγονός που θα υπονόμευε τη νέα εκστρατεία πίεσης των ΗΠΑ.

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΣΧΕΣΗ

Οι Κινέζοι αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν συχνά την σχέση τους με το Ιράν ως "20 αιώνες συνεργασίας", αλλά η σύγχρονη συνεργασία των δύο χωρών ξεκίνησε στις τελευταίες ημέρες της μοναρχικής διακυβέρνησης στο Ιράν. Τον Αύγουστο του 1978, ο πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ), Hua Guofeng, ταξίδεψε στο Ιράν -η πρώτη φορά που ένας Κινέζος κομμουνιστής ηγέτης επισκέφθηκε μια μη κομμουνιστική χώρα. Παρόλο που η ισλαμική επανάσταση ανέτρεψε τον σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί μόλις λίγους μήνες αργότερα, ο Χούα δημιούργησε μια βάση συνεργασίας που θα διαρκούσε περισσότερο από τον σάχη. Μετά την επανάσταση, ο Χούα γρήγορα αποζημίωσε το νέο καθεστώς ζητώντας συγνώμη για την προηγούμενη επίσκεψή του και εκφράζοντας την επιθυμία του για μεγαλύτερους δεσμούς με την Ισλαμική Δημοκρατία. Μετά την κρίση των ομήρων του Ιράν και την επακόλουθη διεθνή απομόνωση της χώρας, η Κίνα έγινε ζωτικός εταίρος. Κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, ο οποίος διήρκεσε από το 1980 έως το 1988, η Κίνα ήταν βασικός προμηθευτής όπλων των Ιρανών. Και στις δεκαετίες που ακολούθησαν, σιγά-σιγά αλλά σταθερά καθιερώθηκε ως σημαντικός παράγοντας στην οικονομία του Ιράν, στις εμπορικές σχέσεις, στην εξωτερική πολιτική και στις στρατιωτικές υποθέσεις.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους άρχισαν να επιβάλλουν κυρώσεις σε μια προσπάθεια να περιορίσουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το Πεκίνο υπονόμευσε τις προσπάθειες των ΗΠΑ παρέχοντας στην ταλαιπωρούμενη χώρα οικονομική βοήθεια,ένα ανοιχτό κανάλι με το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, και στρατιωτική υποστήριξη. Αυτή η σχέση ήταν αμοιβαία επωφελής. Η Κίνα είδε το Ιράν ως κύρια πηγή ενέργειας και σημαντική αγορά. Η θέση του Ιράν στο σταυροδρόμι της Μέσης Ανατολής, της Νότιας και Κεντρικής Ασίας και της Ευρώπης, καθώς και η πρόσβασή του στον Περσικό Κόλπο και στα Στενό του Ορμούζ, το κατέστησαν σημαντικό στο όραμα της Κίνας για την ενσωμάτωση αυτών των βασικών περιφερειών μέσω έργων υποδομής και μεταφοράς που είναι σχεδιασμένα να επεκτείνουν την κινεζική πολιτική και οικονομική επιρροή.

Αν και η Κίνα υποστήριξε τις κυρώσεις των Ηνωμένων Εθνών κατά του Ιράν το 2010, συνέχισε να εμπλέκεται με την Ισλαμική Δημοκρατία και, με τον τρόπο αυτό, κεφαλαιοποίησε την απομόνωση της μεσανατολικής χώρας. Καθώς άλλοι διεθνείς προμηθευτές και εταιρείες αποσύρονταν, κινεζικά αγαθά και υπηρεσίες πλημμύρισαν την αγορά του Ιράν. Οι Ιρανοί εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την συνεχιζόμενη συνεργασία της Κίνας σε μια εποχή που κανένα άλλο έθνος (εκτός από την Ρωσία) δεν ήταν πρόθυμο να εμπλακεί. Η διμερής σχέση ενισχύθηκε περαιτέρω με την ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας One Belt, One Road [5], στην οποία το Ιράν διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Παρόλα αυτά, οι δεσμοί αυτοί σταματούσαν πολύ πριν από το να μπορούν να θεωρηθούν ως μια στρατηγική συμμαχία. Αμφότερα τα κράτη θέλησαν να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τους δεσμούς τους με άλλους σχετικούς παίκτες. Ειδικότερα, η Κίνα δεν επιθυμούσε η στήριξή της στο Ιράν να βλάψει την σχέση της με τις Δυτικές δυνάμεις.

Παρόλο που οι δύο χώρες διατήρησαν μια πραγματιστική συνεργασία, με την πάροδο του χρόνου η σχέση άρχισε να χαλάει. Μέχρι την στιγμή που οι πυρηνικές συνομιλίες ξανάρχισαν το 2012, οι Ιρανοί καταναλωτές είχαν φτάσει να βλέπουν τα κινεζικά προϊόντα ως δεύτερης ποιότητας και η πολιτική ελίτ έκρινε ότι το Πεκίνο ήταν αναξιόπιστο. Κατά την περίοδο των διεθνών κυρώσεων, το Ιράν αγωνίστηκε [6] για να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού του και συχνά δεν είχε άλλη επιλογή παρά να στραφεί στην Κίνα, η οποία δεν αντιμετώπιζε ανταγωνισμό στην ιρανική αγορά. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν πλημμύρισε με κινεζικά προϊόντα χαμηλής ποιότητας. Αλλά η ποιότητα των προϊόντων δεν ήταν το μόνο ιρανικό παράπονο για την Κίνα. Η εμπλοκή της Κίνας στο Ιράν δεν δημιούργησε θέσεις εργασίας. Αντίθετα, οι Ιρανοί παρακολουθούσαν καθώς οι Κινέζοι εργάτες τούς αντικατέστησαν σε διάφορα έργα που είχαν ανατεθεί στην Κίνα, ακόμα και όταν τα ποσοστά ανεργίας συνέχισαν να ανεβαίνουν στο Ιράν. Οι Ιρανοί ήταν επίσης απογοητευμένοι με τους όρους και τον ρυθμό των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, διαμαρτυρήθηκαν για την βραδεία πρόοδο στην κατασκευή του μετρό της Τεχεράνης και ακύρωσαν μια σύμβαση με την εθνική πετρελαϊκή εταιρεία της Κίνας το 2014 λόγω επαναλαμβανόμενων καθυστερήσεων. Οι πυρηνικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες άρχισαν το 2012, προσέφεραν στο Ιράν μια ακαταμάχητη ευκαιρία διαφοροποίησης των προμηθευτών του και αποκατάστασης των εμπορικών και των πολιτικών δεσμών με άλλες χώρες, ιδίως με εκείνες της Ευρώπης.

Το ιρανικό κοινό και η ηγεσία επιθυμούσαν ομοίως να ανοίξουν την χώρα τους στην Δύση. Ωστόσο, πολλοί Ιρανοί ζήτησαν προσοχή και έκαναν έκκληση στην κυβέρνηση να διατηρήσει καλούς δεσμούς με την Κίνα σε περίπτωση που τα πράγματα δεν λειτουργήσουν. Τα γεγονότα που ακολούθησαν έδειξαν ότι είχαν δίκιο. Η εκλογή του Τραμπ κατέστησε σαφές στο Ιράν ότι δεν θα μπορούσε να απομακρυνθεί από την Κίνα. Ο Trump είχε κάνει γνωστή την περιφρόνησή του προς την πυρηνική συμφωνία καθ’ όλη την προεκλογική εκστρατεία. Και μετά από αρκετούς μήνες θερμής ρητορικής και μπρος-πίσω μέσα στην διοίκηση, έβαλε την συμφωνία στην εντατική ανακοινώνοντας την απόσυρση των ΗΠΑ.

Ο ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Σήμερα, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες πιέζουν άλλες χώρες και επιχειρήσεις να εγκαταλείψουν την ιρανική αγορά και να σταματήσουν να εισάγουν ιρανικό πετρέλαιο, η Τεχεράνη ελπίζει ότι το Πεκίνο θα την προστατεύσει από μεγαλύτερες οικονομικές ζημίες. Προς το παρόν, η Κίνα αξιολογεί τις επιλογές της. Αφενός, οι κινεζικές επιχειρήσεις δεν θέλουν να βρεθούν σε εμφανή μη συμμόρφωση με τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Έχουν γίνει όλο και πιο παγκόσμιες, πράγμα που σημαίνει ότι είναι πιο ευάλωτες στις πιέσεις των ΗΠΑ από ό, τι στο παρελθόν. Και η Ουάσιγκτον δεν έχει διστάσει να διερευνήσει και να επιβάλει κυρώσεις σε κινεζικές εταιρείες όπως οι γίγαντες των τηλεπικοινωνιών Huawei και ZTE για την επιχειρηματική τους δραστηριότητα με την Τεχεράνη. Ωστόσο, το Ιράν έχει λόγο [7] να παραμείνει αισιόδοξο. Σημαντικές κινεζικές εταιρείες εξακολουθούν να συμμετέχουν ενεργά στο Ιράν και πολλές από αυτές είναι έτοιμες να αναλάβουν καθώς οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αποσύρονται. Για παράδειγμα, η Κίνα εξακολουθεί να επενδύει σε μεγάλο βαθμό στους ιρανικούς τομείς των σιδηροδρόμων και της ενέργειας. Τον Ιούλιο του 2017, η Κίνα συμφώνησε να επενδύσει [8] 1,5 δισ. δολάρια για την ηλεκτροδότηση του σιδηροδρόμου Τεχεράνης-Μασχάντ. Η Κίνα είναι πιο ευέλικτη στις διαδικασίες πληρωμής, έχοντας χρησιμοποιήσει την ανταλλαγή προϊόντων στο παρελθόν, και οι προσπάθειές της εξαρτώνται λιγότερο από το αμερικανικό δολάριο καθώς χρησιμοποιεί το εθνικό της νόμισμα για να πληρώνει για τις εισαγωγές πετρελαίου αποσκοπώντας στην δημιουργία ενός φράγματος έναντι της οικονομικής πίεσης των ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι οι οικονομικοί δεσμοί και το εμπόριο μεταξύ Κίνας και Ιράν πιθανότατα θα συνεχίσουν, ακόμα και όταν η διοίκηση Trump επιβάλλει νέες κυρώσεις.

Η Κίνα θα διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της συνέχισης της εφαρμογής των πυρηνικών διατάξεων της συμφωνίας. Με την Ουάσινγκτον έξω από την εξίσωση, το Πεκίνο βρίσκεται τώρα στην θέση του οδηγού για τον επανασχεδιασμό μιας βασικής πυρηνικής εγκατάστασης, του αντιδραστήρα βαρέος ύδατος του Arak. Είναι επίσης έτοιμο να ολοκληρώσει δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες στο Ιράν τα επόμενα χρόνια. Αυτό κάνει το Πεκίνο έναν ακόμη μεγαλύτερο παίκτη στον πυρηνικό τομέα του Ιράν, ο οποίος κυριαρχείτο εδώ και πολύ καιρό από τη Μόσχα. Από τη μια πλευρά, η αυξημένη ξένη εμπλοκή στον πυρηνικό τομέα του Ιράν είναι θετική, καθώς θα συμβάλει στον έλεγχο των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν. Από την άλλη πλευρά, με την Κίνα να εμπλέκεται σοβαρά σε μια ακόμη ιρανική βιομηχανία, θα είναι ακόμη πιο δύσκολο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να απομονώσουν αποτελεσματικά την χώρα.

Η Κίνα έχει ήδη μεγάλη επιρροή στο Ιράν και αυτή μόνο θα αυξηθεί καθώς η πυρηνική συμφωνία συνεχίζει να παραπαίει. Αυτή την στιγμή, οι Ευρωπαίοι διαπραγματεύονται μεταξύ τους για να αναπτύξουν μια δέσμη κινήτρων που θα ενθαρρύνουν το Ιράν να συνεχίσει να συμμορφώνεται με τους όρους της συμφωνίας. Αλλά η Ευρώπη έχει περιορισμένη ικανότητα να ανθίσταται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ στερούνται τελικά την πολιτική βούληση να υπονομεύσουν τις προσπάθειες της Ουάσινγκτον να απομονώσει το Ιράν, καθώς πρέπει να εξισορροπήσουν το συμφέρον τους για την διατήρηση της συμφωνίας με άλλες προτεραιότητες που απαιτούν την συνεργασία των ΗΠΑ. Ακόμη κι όταν επιδιώκει συνομιλίες με τους Ευρωπαίους, η Τεχεράνη υπολογίζει στο Πεκίνο για να λειτουργήσει ως φράγμα κατά της απομόνωσης που επιβάλλεται από τις ΗΠΑ. Η προθυμία της Κίνας να συνεχίσει τις συναλλαγές της με το Ιράν θα εμποδίσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να απομονώσουν την χώρα και θα καταστήσει τις κυρώσεις λιγότερο αποτελεσματικές από ό, τι στο παρελθόν. Επιπλέον, επειδή ο Trump επαναλαμβάνει μονομερώς τις κυρώσεις παρόλο που το Ιράν δεν έχει παραβιάσει την συμφωνία, άλλες χώρες δεν συμμετέχουν στην εκστρατεία πίεσης των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, έχουν αρχίσει να αναζητούν σοβαρά τρόπους ανοσοποίησης των επιχειρήσεων τους από τις μονομερείς κυρώσεις των ΗΠΑ. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μειώσει σημαντικά τις προσπάθειες των ΗΠΑ για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc. 
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-07-20/will-china-undermine-trumps-iran-strategy

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Triple-Axis-Politics-Library-International-Relati...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2018-05-10/strategic-disast...
[3] https://www.state.gov/secretary/remarks/2018/05/282301.htm
[4] https://www.wsj.com/articles/u-s-expects-china-to-buy-even-more-iranian-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-02-16/backlash-belt-a...
[6] https://www.theguardian.com/world/iran-blog/2013/feb/20/china-floods-ira...
[7] https://www.icis.com/resources/news/2018/05/17/10222902/market-intellige...
[8] https://en.mehrnews.com/news/126722/Iran-China-ink-contract-to-electrify...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition