Μην ακολουθείτε τα χρήματα

Όσο κι αν είναι σημαντικές οι μέθοδοι συγκέντρωσης χρημάτων από τρομοκράτες, ωστόσο, μόνο ένα πράγμα μπορεί πραγματικά να φέρει επανάσταση στα οικονομικά μιας τρομοκρατικής ομάδας: Η κατάληψη εδάφους. Μέχρι το 2013, το ISIS έκανε τα περισσότερα από τα χρήματά του πουλώντας προστασία, από την παράνομη οικονομία του Ιράκ και, σε πολύ μικρότερο βαθμό, από ξένες δωρεές. Ωστόσο, το 2013 και το 2014, η ομάδα κατέλαβε τεράστιες εκτάσεις εδάφους στην ανατολική Συρία και στο βόρειο Ιράκ. Μέχρι τα μέσα του 2014, όταν το ISIS ανακήρυξε το χαλιφάτο του, περίπου έξι έως οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν υπό την διακυβέρνησή του.

Τα οικονομικά της οργάνωσης εκτοξεύθηκαν. Το 2014, σύμφωνα με τη μελέτη του King's College London και της Ernst & Young, ο προϋπολογισμός της έφθασε τα 1,9 δισ. δολάρια, από λιγότερο από 500 εκατ. δολάρια το προηγούμενο έτος, από τα οποία το 90% προέκυψε από το πρόσφατα αποκτηθέν έδαφος. Καθώς κατέλαβε έδαφος, το ISIS λεηλατούσε τράπεζες και καταστήματα και κατάσχεσε την περιουσία των μειονοτήτων και των ανθρώπων που είχαν φύγει. Από μόνη της η κατάληψη της Μοσούλης, της εμπορικής πρωτεύουσας του χαλιφάτου, πιθανώς απέφερε 500 εκατομμύρια με 1 δισεκατομμύριο δολάρια –κάνοντας την λεηλασία την σημαντικότερη πηγή εσόδων της οργάνωσης.
Όπως και οι κυβερνήσεις του Ιράκ και της Συρίας, το ISIS εισπράττει φόρους, επιβάλλει τέλη και δασμούς στο εμπόριο˙ τα έσοδα της οργάνωσης το 2014 από τέτοια μέτρα ξεπέρασαν τα 300 εκατομμύρια δολάρια. Επιβάλλει επίσης πρόστιμα, συνήθως για ό, τι θεωρεί «μη ισλαμική» συμπεριφορά, και εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους, ιδίως τα κοιτάσματα πετρελαίου στην επαρχία Deir ez-Zor της ανατολικής Συρίας και σε εδάφη στο βόρειο Ιράκ που ελέγχονταν από τους Κούρδους. Παρόλο που το ISIS χρησιμοποιεί για εγχώρια κατανάλωση το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που κατάσχει, μεταφέρει και κάποιες ποσότητες σε γειτονικά εδάφη προς πώληση. Στο αποκορύφωμά της στα τέλη του 2014 και στις αρχές του 2015, η οργάνωση εισέπραττε μεταξύ 1 και 3 εκατομμυρίων δολαρίων την ημέρα από το πετρέλαιο.

Αλλά οι εδαφικές κατακτήσεις του ISIS έχουν έρθει με κάποιο τίμημα. Η οργάνωση έχει μετατραπεί σε οιονεί κράτος -με όλο το κόστος που συνεπάγεται. Από την ώρα που έχει τόσα πολλά εδάφη και ελέγχει τόσους πολλούς ανθρώπους, η οργάνωση πρέπει να διατηρεί μια γραφειοκρατία. Και πρέπει να δημιουργήσει την ουτοπία που έχει υποσχεθεί. Μη ούσα πλέον σε θέση να περιορίσει τα έξοδά της στην χρηματοδότηση μαχητών και την αγορά όπλων, η οργάνωση πρέπει να πληρώσει για σχολεία, νοσοκομεία και υποδομές και να απασχολήσει δικαστές, δασκάλους και καθαριστές δρόμων. Καθώς το ISIS έχει γίνει περισσότερο σαν το κράτος που ισχυρίστηκε ότι είναι, τα πρόσθετα έσοδά του έχουν αντιστοιχιστεί με νέα έξοδα.

Για τις διεθνείς ρυθμιστικές Αρχές, η άνοδος του ISIS παρουσίασε μια πρόκληση, επειδή καμία από τις κυριότερες πηγές εισοδήματος του ομίλου δεν μπορεί εύκολα να παρεμποδιστεί με οικονομικά μέσα όπως η τοποθέτηση ατόμων σε μαύρη λίστα ή η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών. Σε ένα σημαντικό έγγραφο πολιτικής που δημοσιεύθηκε στις αρχές του 2016, η FATF αναγνώρισε ότι «η στρατηγική του ISIS ήταν να βασίζεται σε κεφάλαια που παράγονται στο έδαφος που ελέγχει». Ωστόσο, όλες οι προτάσεις του εγγράφου εστιάστηκαν στην παρεμπόδιση της ομάδας από το «να εκμεταλλευτεί τον επίσημο χρηματοπιστωτικό τομέα». Δεδομένου ότι το ISIS δεν είχε ανάγκη να χρησιμοποιήσει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι συστάσεις αυτές δεν είχαν νόημα.

Το ότι τα οικονομικά του ISIS παρά ταύτα μειώθηκαν -από περίπου 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014 σε λιγότερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 2016- οφείλεται περισσότερο σε στρατιωτικές ενέργειες παρά σε δράσεις της FATF. Από τον Οκτώβριο του 2015, ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στόχευσε την πετρελαϊκή υποδομή της οργάνωσης, τα συστήματα μεταφοράς και τις αποθήκες μετρητών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του συνασπισμού, μέχρι τον Νοέμβριο του 2016, το ISIS είχε χάσει το 62% της επικράτειάς του στο Ιράκ και το 30% της επικράτειάς του στην Συρία. Παράλληλα με την συρρίκνωση της φορολογικής βάσης, το ISIS έχασε τον έλεγχο σε πάνω από το 90% των πετρελαιοπηγών του. Με την παρεμπόδιση της εδαφικής επέκτασης του ομίλου, ο συνασπισμός εξάλειψε επίσης την ικανότητα του ISIS να επωφελείται από λεηλασίες. Η προκύπτουσα έλλειψη μετρητών όχι μόνο αποδυνάμωσε την στρατιωτική ισχύ του ISIS, αλλά και άμβλυνε την ιδεολογική του ελκυστικότητα.

ΦΘΗΝΕΣ ΣΥΓΚΙΝΗΣΕΙΣ

Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες δεν εμπόδισαν την ικανότητα οργανώσεων όπως το ISIS ή η Αλ Κάιντα να ξεκινήσουν ή να εμπνεύσουν τρομοκρατικές επιθέσεις στην Δύση. Οι τρομοκρατικές ενέργειες είναι φθηνές και, σύμφωνα με μια μελέτη του Νορβηγικού Οργανισμού για την Έρευνα στην Άμυνα (Norwegian Defense Research Establishment) [8], το 90% των τζιχαντιστικών κυττάρων στην Ευρώπη μεταξύ 1994 και 2013 ήταν «αυτοχρηματοδοτούμενα», συνήθως μέσω αποταμιεύσεων, πληρωμών της πρόνοιας, προσωπικών δανείων ή εσόδων από μικρο-εγκλήματα. Για παράδειγμα, οι τρομοκράτες που πραγματοποίησαν την επίθεση του Ιανουαρίου 2015 στο γαλλικό περιοδικό Charlie Hebdo ήταν εγκληματίες χαμηλού επιπέδου που είχαν συναντηθεί στην φυλακή και μοιράζονταν μεταξύ τους δώδεκα καταδίκες. Ένας από αυτούς, ο Σερίφ Κουασί, φέρεται να είχε λάβει περίπου 20.000 δολάρια από έναν ριζοσπάστη ιερέα στην Υεμένη επτά χρόνια νωρίτερα, αλλά ο Κουασί πιθανώς είχε δαπανήσει τα χρήματα μέχρι την στιγμή που αυτός και οι συνεργάτες του άρχισαν να σχεδιάζουν την επιχείρηση. Αντ’ αυτού, οι άνδρες χρηματοδότησαν την επίθεση παίρνοντας δόλια δάνεια, πουλώντας παπούτσια-«μαϊμού» και ασχολούμενοι με ναρκωτικά. Αυτά τα εγκλήματα παρήγαγαν πολύ περισσότερα χρήματα από ό, τι χρειάζονταν -μόνο τα δάνεια είχαν αξία περίπου 40.000 δολαρίων.