Η μετα-αμερικανική παγκόσμια οικονομία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μετα-αμερικανική παγκόσμια οικονομία

Η παγκοσμιοποίηση στην εποχή του Trump
Περίληψη: 

Σήμερα, ένα μικρότερο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού παρά ποτέ ζει σε συνθήκες φτώχειας και ένα μεγαλύτερο μερίδιο παρά ποτέ ζει την ύπαρξη της μεσαίας τάξης. Η οικονομική ανάπτυξη έχει φέρει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους έξω από αυτά που ισοδυναμούσαν με την απλή επιβίωση ή λίγο καλύτερα. Η φιλελεύθερη τάξη που κατασκεύασαν και καθοδήγησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν την πρόοδο αυτή δυνατή, δίνοντας σε χώρες, επιχειρήσεις και ιδιώτες την ευκαιρία να οικοδομήσουν την οικονομική τους ζωή χωρίς φόβο ότι μια ξένη δύναμη θα τους πάρει ό, τι είχαν κάνει.

O ADAM S. POSEN είναι πρόεδρος του Peterson Institute for International Economics. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @AdamPosen [1].

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έθεσαν ως στόχο την οικοδόμηση μιας παγκόσμιας οικονομικής τάξης βασισμένης σε κανόνες [2]. Στο επίκεντρο αυτής της τάξης, έθεσαν τις φιλελεύθερες αξίες του ελεύθερου εμπορίου και του κράτους δικαίου. Κατά τις επόμενες επτά δεκαετίες, η τάξη, υποστηριζόμενη από την δύναμη των ΗΠΑ και ενισχυμένη από την αυξανόμενη νομιμοποίησή της σε άλλες χώρες, εμπόδισε τις περισσότερες οικονομικές διαμάχες να κλιμακωθούν σε αμοιβαία καταστροφικούς εμπορικούς πολέμους, πόσω μάλλον σε στρατιωτικές συγκρούσεις. Αυτό επέτρεψε ακόμη και στις μικρότερες και φτωχότερες χώρες να αναπτύξουν το κοινωνικό και οικονομικό τους δυναμικό χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για το να γίνουν βορά ισχυρότερων γειτόνων. Απαλείφοντας μεγάλο μέρος του φόβου από την παγκόσμια οικονομία, η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ τάξη επέτρεψε στις αποφάσεις της αγοράς να καθοδηγούνται από τις επιχειρήσεις και όχι από τον εκφοβισμό.

17082018-3.jpg

Απολαύστε το όσο υπάρχει: Στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, Δεκέμβριος 2017. ANDREW KELLY / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Σήμερα, η τάξη αυτή απειλείται [3]. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, απέρριψε την ιδέα ότι όλες οι οικονομίες του κόσμου ωφελούνται όταν παίζουν σύμφωνα με τους κανόνες. Αντιθέτως, αποφάσισε ότι το να μπει «Πρώτα η Αμερική» σημαίνει απόσυρση από υποτιθέμενες κακές συμφωνίες, στις οποίες πιστεύει ότι βασίζεται το σύστημα. Μέχρι στιγμής, ο Trump δεν κατάφερε να ακολουθήσει τις πιο καταστροφικές ιδέες του. Αλλά η ζημιά έχει ήδη αρχίσει να φαίνεται. Η κυβέρνησή του έχει κάνει ζημιά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ενθάρρυνε την Κίνα και άλλα αυταρχικά καθεστώτα να στραφούν στους μικρότερους γείτονές τους για οικονομική αφοσίωση, περιέκοψε συμφωνίες για την φοροδιαφυγή και την κλιματική αλλαγή και ώθησε ακόμη και σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ να διαπραγματευτούν συμφωνίες για ελεύθερες συναλλαγές και για διασυνοριακές επενδύσεις χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίσουν την υποχώρησή τους από την οικονομική ηγεσία, θα προκαλέσουν σοβαρό πόνο στον υπόλοιπο κόσμο -και στον εαυτό τους. Εκτός αν η διοίκηση του Trump επιλέξει να ξεκινήσει έναν ολομέτωπο εμπορικό πόλεμο, οι συνέπειες δεν θα έρθουν αμέσως. Ωστόσο, μια συνεχιζόμενη απόσυρση των ΗΠΑ θα καταστήσει αναπόφευκτα την οικονομική ανάπτυξη πιο αργή και λιγότερο σίγουρη. Η προκύπτουσα αταξία θα καταστήσει την οικονομική ευημερία των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο πιο ευάλωτη στην πολιτική αρπάγη και στην σύγκρουση απ’ όσο ήταν επί δεκαετίες.

ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΕΣ ΣΤΟ ΚΛΑΜΠ

Ένα από τα σπουδαία μαθήματα της οικονομικής ιστορίας είναι ότι ο εκφοβισμός είναι κακός για την ευημερία. Οι καλοί θεσμοί -το κράτος δικαίου, τα ξεκάθαρα δικαιώματα ιδιοκτησίας, τα σταθερά μέσα ανταλλαγής, η αποτελεσματική είσπραξη των φόρων, η παροχή δημόσιων αγαθών, οι έλεγχοι στην διαφθορά αξιωματούχων- είναι οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις για σταθερή οικονομική ανάπτυξη. Τα οφέλη αυτών των θεσμών δεν θα πρέπει να υποτιμούνται. Δεν οδηγούν αναπόφευκτα στην ευημερία ή την δημοκρατική ελευθερία. Αλλά χωρίς αυτούς, η μακροπρόθεσμη αποταμίευση και οι επενδύσεις, που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ανάπτυξης, δεν μπορούν να διατηρηθούν.

Η μεταπολεμική τάξη των ΗΠΑ επεκτείνει αυτά τα είδη θεσμών στην διεθνή οικονομική σφαίρα, τουλάχιστον εν μέρει. Ο καλύτερος τρόπος για να σκεφτεί κανείς την τάξη που βασίζεται σε κανόνες είναι ως μια λέσχη που προωθεί ένα κοινό σύνολο πεποιθήσεων τις οποίες τηρούν τα μέλη του: Η δυνατότητα εξαγωγών, εισαγωγών και επενδύσεων σε αγορές ανά τον κόσμο δεν πρέπει να καθορίζεται από την στρατιωτική ισχύ ή από συμμαχικές δομές˙ η οικονομική ανάπτυξη των άλλων χωρών πρέπει να καλωσορίζεται και όχι να αντιμετωπίζεται ως απειλή˙ τα δικαιώματα ιδιοκτησίας πρέπει να είναι ασφαλή από εισβολή, απαλλοτρίωση ή κλοπή˙ και οι τεχνικές γνώσεις πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα, με την επιφύλαξη της επιβολής των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας και των εμπορικών σημάτων. Μαζί, αυτές οι αξίες αποτελούν την βάση για διατηρήσιμες επενδύσεις και επιχειρηματικές σχέσεις, καθώς και για την αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών.

Το κλαμπ προσφέρει μερικές κοινές δομές, για τις οποίες εισπράττονται τέλη. Αυτές ξεκινούν με τους θεσμούς που ιδρύθηκαν κατά την διάσκεψη του Bretton Woods [4] το 1944 -το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Παγκόσμια Τράπεζα και αυτό που έγινε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ)- αλλά πηγαίνουν πολύ πέρα από αυτούς. Η τάξη διατηρεί κοινά συστήματα για τον διακανονισμό συναλλαγών, τη μετατροπή νομισμάτων, την τιμολόγηση ευρέως αποδεκτών μονάδων, και την εφαρμογή δασμών και τελωνειακών κανόνων. Καθιερώνει επίσης φόρουμ όπου οι ειδικοί μπορούν να συναντηθούν για να συζητήσουν εξειδικευμένα θέματα, και ομάδες που καθορίζουν διεθνή πρότυπα, όπως η ICANN (η Διαδικτυακή Εταιρεία Διανομής Ονομάτων και Αριθμών, Internet Corporation for Assigned Names and Numbers). Με κρίσιμο τρόπο, οι δομές του συλλόγου περιλαμβάνουν πλέον πλαίσια για την διευθέτηση διεθνών εμπορικών διαφορών.

Το κλαμπ περιλαμβάνει κάποια αμοιβαία ασφάλιση κατά ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών. Εν μέρει, αυτό λαμβάνει τη μορφή αναπτυξιακής βοήθειας και βοήθειας έκτακτης ανάγκης, η οποία ρέει δυσανάλογα προς τα φτωχότερα μέλη. Αλλά συνεπάγεται επίσης συνεργασία ενόψει οικονομικών κρίσεων ή οικονομικής ύφεσης, οι οποίες αμφότερες μπορούν να εξαπλωθούν εάν ολόκληρη η κοινότητα δεν συνεργαστεί για την επίλυση των προβλημάτων, ακόμα κι αν αρχικά επηρεάζουν μόνο ένα μέλος. Η ρευστότητα που παρέχεται από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης είναι απαραίτητη για τέτοιες οικονομικές πυροσβέσεις.