Πώς η Ρωσία και η Κίνα υπονομεύουν την δημοκρατία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η Ρωσία και η Κίνα υπονομεύουν την δημοκρατία

Μπορεί η Δύση να αντιμετωπίσει την απειλή;

Οι κινήσεις της Ρωσίας και της Κίνας συγκλίνουν για να αμφισβητήσουν την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια τάξη. Τον περασμένο μήνα η Κίνα έλαβε μέρος με την Ρωσία [1] στην διεξαγωγή των μεγαλύτερων ρωσικών στρατιωτικών ασκήσεών της από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Καθώς ξεκινούσαν τα πολεμικά παιχνίδια, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, μοιράστηκαν τηγανίτες και βότκα στο Βλαδιβοστόκ σε μια ακόμη δημόσια έκθεση της σχέσης τους. Εκτός από την ενισχυμένη στρατιωτική συνεργασία, η σύμπραξη των δύο εθνών σε διεθνείς οργανισμούς και οι αξιοσημείωτα συχνές υψηλού επιπέδου δεσμεύσεις τους αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη συμφωνία τους για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να τακτοποιηθεί ο κόσμος. Κεντρική σε αυτή την κοινή άποψη είναι η πεποίθηση ότι η αποδυνάμωση της δημοκρατίας [2] μπορεί να επιταχύνει την παρακμή της Δυτικής επιρροής και να προωθήσει τους γεωπολιτικούς στόχους και της Ρωσίας και της Κίνας.

03102018-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, παρακολουθούν μια παράσταση στο Ρωσικό Παιδικό Κέντρο «Ocean», στο Βλαδιβοστόκ, τον Σεπτέμβριο του 2018. MIKHAIL METZEL / POOL VIA REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

Η Ρωσία και η Κίνα βλέπουν τις προσπάθειες για την στήριξη της δημοκρατίας -ιδιαίτερα τις προσπάθειες των ΗΠΑ- ως ελάχιστα συγκεκαλυμμένες προσπάθειες να επεκταθεί η επιρροή των ΗΠΑ και να υπονομευθούν τα καθεστώτα τους, και έχουν με συνέπεια επιδιώξει την αντιστάθμιση της προαγωγής της δημοκρατίας από την Δύση. Αυτές οι προσπάθειες δεν είναι καινούργιες, αλλά αλλάζουν πεδίο δράσης και ένταση. Από το 2014, ειδικά η Ρωσία έχει πάει την μάχη στις Δυτικές δημοκρατίες. Επειδή η Μόσχα και το Πεκίνο μετράνε την δύναμή τους συγκρινόμενες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, βλέπουν την αποδυνάμωση της Δυτικής δημοκρατίας ως μέσο ενίσχυσης της δικής τους θέσης. Η παρέμβαση του Κρεμλίνου στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 είχε ως στόχο, τουλάχιστον εν μέρει, να αμαυρώσει την δημοκρατία των ΗΠΑ και να επιτρέψει στη Μόσχα να ισχυριστεί ότι η Ουάσινγκτον δεν έχει κανένα δικαίωμα να λέει σε άλλα έθνη πώς να διεξάγουν τις εκλογές τους. Από την πλευρά τους, οι Κινέζοι ηγέτες επεδίωξαν να εξασθενίσουν σταδιακά τα δημοκρατικά πρότυπα ως έναν τρόπο για να ενισχύσουν την διεθνή νομιμοποίηση της κινεζικού είδους λενινιστικής-καπιταλιστικής διακυβέρνησης.

ΕΝΑΣ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ

Αν και αυτές οι προσπάθειες είναι μακρόπνοες, δύο παράγοντες αυξάνουν την απειλή τους για την δημοκρατία. Πρώτον, οι τακτικές της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας και της Κίνας συγκλίνουν με νέους και συνεργατικούς τρόπους. Η ρωσική εξωτερική πολιτική είναι συγκρουσιακή και θρασεία. Η Κίνα, μέχρι στιγμής, έχει χρησιμοποιήσει μια λεπτότερη στρατηγική, αποστρεφόμενη το ρίσκο, προτιμώντας την σταθερότητα που ευνοεί την οικοδόμηση οικονομικών δεσμών και επιρροής. Παρόλο που αυτές οι δύο προσεγγίσεις είναι διαφορετικές και φαινομενικά ασυντόνιστες, αν εκληφθούν μαζί, έχουν μια πιο διαβρωτική επίδραση στην δημοκρατία απ’ ό, τι θα είχαν από μόνες τους. Η επίθεση της Ρωσίας στους δημοκρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένης της εκλογικής παρέμβασης, της διάδοσης της διαφθοράς και των εκστρατειών παραπληροφόρησης, αποδυναμώνει την δέσμευση ορισμένων δρώντων στην δημοκρατία. Αλλά είναι το εναλλακτικό μοντέλο επιτυχίας που παρέχει η Κίνα και, πιο σημαντικό, τα έσοδα που φέρνει στις κυβερνήσεις που [έχουν προβλήματα και] αγωνίζονται, που δίνει στις αδύναμες δημοκρατίες την ικανότητα να απομακρυνθούν από την Δύση. Με παρόμοιο τρόπο, η εμπλοκή της Κίνας θα ήταν πιθανώς λιγότερο ισχυρή χωρίς τις ρωσικές προσπάθειες να αποδυναμωθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί και να χαλαρώσει η προσήλωση στην δημοκρατία.

Αυτή η δυναμική είναι πιο εμφανής στην Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, όπου οι μακρόχρονες προσπάθειες της Ρωσίας για την ανατροπή της δημοκρατίας και της ΕΕ υπάρχουν παράλληλα με σημαντικές επενδύσεις στις υποδομές από την Κίνα. Σκεφτείτε την Σερβία, όπου η Ρωσία έχει από καιρό προβάλει επιρροή για να υπονομεύσει την δημοκρατική πρόοδο. Η χώρα έχει πλέον κεντρικό ρόλο στα σχέδια της Κίνας να χρηματοδοτήσει έργα στον τομέα των μεταφορών στην Ευρώπη, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας One Belt, One Road. Οι Σέρβοι ηγέτες βλέπουν την κινεζική χρηματοδότηση ως ευκαιρία να προωθήσουν τον εαυτό τους εγχωρίως με το να παρέχουν βελτιωμένες υποδομές χωρίς να τηρούν τους αυστηρούς κανονισμούς που συνοδεύουν τους ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτό έχει δημιουργήσει την εσφαλμένη λαϊκή αντίληψη ότι η Κίνα επενδύει τώρα περισσότερο στην Σερβία από όσο οι μεγάλες χώρες της ΕΕ. Όταν η οικονομική αυτή μόχλευση συνδυάζεται με το διαρκές σφυροκόπημα των ρωσικών μηνυμάτων σχετικά με τις αποτυχίες της ΕΕ, μετριάζει αποτελεσματικά την βούληση της Σερβίας να συνεχίσει μεταρρυθμίσεις όπως η ενίσχυση του κράτους δικαίου, που απαιτούνται για την ένταξή της στην ΕΕ. Παρά τα διαφορετικά συμφέροντα στην Σερβία και την έλλειψη συντονισμού, οι προσπάθειες της Ρωσίας και της Κίνας αλληλοενισχύονται.

Η Κίνα και η Ρωσία αξιοποιούν επίσης την αυξανόμενη παλίρροια του εθνικισμού και την συζήτηση για την εθνική κυριαρχία, για να απεικονίσουν την Δυτική υποστήριξη στους δημοκρατικούς θεσμούς ως ξένη επιρροή που πρέπει να τύχει αντίστασης. Η Κίνα έχει εδώ και καιρό προσπαθήσει να πουλήσει αυτό το αφήγημα στη Νοτιοανατολική Ασία, ιδιαίτερα ανάμεσα σε κυβερνήσεις που κλίνουν προς τον αυταρχισμό σαν της Καμπότζης, όπως έχει κάνει και η Ρωσία στη Μέση Ανατολή. Σήμερα, μια τέτοια εκπομπή μηνυμάτων έχει αυξανόμενη απήχηση στην Ευρώπη, όπου η Μόσχα επιδιώκει να ενισχύσει τα αφηγήματα των αντιφιλελεύθερων λαϊκιστών και των αντι-ΕΕ δυνάμεων και να τους απεικονίσει ως πατριωτικούς υπερασπιστές της εθνικής κυριαρχίας. Η Ρωσία προληπτικά τροφοδότησε τα εθνικιστικά αισθήματα κατά της ένταξης στην ΕΕ, μεταξύ άλλων με παρέμβαση για την υποστήριξη του Brexit και της ανεξαρτησίας της Καταλανίας. Οι εκστρατείες αυτές προωθούν τους στόχους του Κρεμλίνου [οι οποίοι είναι] να μεγεθύνει τις ευρωπαϊκές διαιρέσεις και να κάνει την ΕΕ έναν λιγότερο συνεκτικό και καθοριστικό δρώντα.

Οι σημερινές μετατοπίσεις της γεωπολιτικής ισχύος είναι ένας δεύτερος παράγοντας που αυξάνει την ισχύ της απειλής που θέτουν η Ρωσία και η Κίνα στην δημοκρατία. Η ιστορία (και η έρευνα των πολιτικών επιστημόνων Carles Boix [3] και Seva Gunitsky [4]) δείχνει ότι όταν ο κόσμος καθοδηγείται από μια ή περισσότερες αυταρχικές δυνάμεις, περισσότερες χώρες γίνονται αυταρχικές. Για παράδειγμα, όταν η ισχύς της Σοβιετικής Ένωσης αυξήθηκε στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου, ο αυταρχισμός εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Η ήττα του κομμουνισμού και ο θρίαμβος των Ηνωμένων Πολιτειών, αντίθετα, προκάλεσε την διεύρυνση των δημοκρατιών και τον περιορισμό του αριθμού των χωρών με αυταρχική διακυβέρνηση. Η μετατόπιση της γεωπολιτικής παλίρροιας σημαίνει ότι σήμερα, οι παράγοντες που έχουν αποδειχθεί ότι ενισχύουν την δημοκρατία λειτουργούν πλέον αντίστροφα, δημιουργώντας συνθήκες που ευνοούν περισσότερο την εξάπλωση της αυταρχικής διακυβέρνησης.

Η Κίνα και η Ρωσία έχουν από καιρό επιδιώξει μια σειρά άμεσων δράσεων για την προώθηση φιλικών δικτατοριών, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα αυτών των καθεστώτων. Πιο εμφανώς, χρησιμοποιούν δάνεια και επενδύσεις για να ενισχύσουν τις πολιορκούμενες αυταρχικές κυβερνήσεις, όπως έκανε η Ρωσία στην Βενεζουέλα και η Κίνα στην Καμπότζη. Προσφέρουν επίσης χωρίς όρους οικονομική βοήθεια και όπλα, αμβλύνοντας την Δυτική μόχλευση που πιέζει για μεταρρυθμίσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Και προληπτικά μεταδίδουν τις στρατηγικές επιβίωσής τους στις κυβερνήσεις και τους ηγέτες που προσπαθούν να επιτύχουν εγχώριο έλεγχο. Αμφότερες οι χώρες είναι πεπεισμένες για την απειλή μιας υποστηριζόμενης από την Δύση επανάστασης και έχουν αντιδράσει όχι μόνο με την «διάχυση-μόνωση» [5] των δικών τους καθεστώτων αλλά και με το να πείσουν άλλες κυβερνήσεις για τους κινδύνους της Δυτικής δέσμευσης και με το να διδάσκουν βέλτιστες πρακτικές για τον έλεγχο των πολιτών τους ενάντια σε αυτές τις δημοκρατικές επιδρομές. Ειδικότερα, η Κίνα έχει γίνει εξαγωγέας παρακολουθήσεων και αστυνομικών τακτικών, με κινεζικές εταιρείες που πωλούν συστήματα αναγνώρισης προσώπου και εκπαιδεύουν αυταρχικές κυβερνήσεις για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο της δραστηριότητας στην τηλεφωνία και το διαδίκτυο.

Οι γεωπολιτικές αλλαγές, ωστόσο, ενισχύουν αυτές τις άμεσες προσπάθειες, καθώς η Ρωσία και η Κίνα εμπλέκονται με ένα ευρύτερο φάσμα κρατών. Η αυξανόμενη ισχύς της Κίνας και η θεληματικότητα της Ρωσίας σημαίνουν ότι επεκτείνουν τα εμπορικά και πατροναριστικά δίκτυά τους σε πολλά κράτη ταυτόχρονα -όπως έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον Ψυχρό Πόλεμο- δημιουργώντας μεγαλύτερες ευκαιρίες για να ενθαρρύνουν τις αυταρχικές τάσεις. Όμως, πέρα από την στήριξη ομοϊδεατών αυταρχικών, ο διεθνής ακτιβισμός της Ρωσίας και της Κίνας μπορεί επίσης να λειτουργήσει για να αποδυναμώσει τις δημοκρατίες. Η έρευνα δείχνει [6] ότι οι εκτεταμένοι δεσμοί με την Δύση (μέσω της βοήθειας, του εμπορίου και των κοινωνικών δικτύων) ενθάρρυναν την δημοκρατία και την εδραίωσή της μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι αυξανόμενοι δεσμοί της Ρωσίας και ιδιαίτερα της Κίνας αυξάνουν τώρα τον κίνδυνο μιας αυξανόμενης παγκόσμιας παλίρροιας αυταρχισμού.

Οι μεταβολές στην γεωπολιτική σημαίνουν επίσης ότι η Ρωσία και η Κίνα δεν χρειάζεται να εμπλακούν εκουσίως στην προώθηση του αυταρχισμού για να αποδυναμώσουν την δημοκρατία. Ακόμα και χωρίς μια εσκεμμένη στρατηγική για την εξαγωγή των δικών τους μοντέλων διακυβέρνησης, η άνοδος της Κίνας και η θεληματικότητα της Ρωσίας στέλνουν ένα ισχυρό μήνυμα σε άλλους ηγέτες σχετικά με την επιτυχία των μοντέλων τους και μεταβάλλουν τις αντιλήψεις για το τι συνιστά νομιμοποιημένο καθεστώς. Ο Πούτιν έχει προσφέρει ένα μοντέλο διακυβέρνησης που άλλοι επιδιώκουν να μιμηθούν. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, και ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για παράδειγμα, φαίνεται να θαυμάζουν τις τακτικές του Πούτιν και να έχουν υιοθετήσει στοιχεία του ρεπερτορίου του για να ενισχύσουν τον έλεγχό τους. Καθώς ο Xi έχει εδραιώσει την προσωπική του δύναμη, το κινεζικό σύστημα μοιάζει περισσότερο με το ρωσικό. Παρόλο που υπάρχουν σημαντικές διαφορές, ο Σι και ο Πούτιν στέλνουν μαζί ένα ισχυρό μήνυμα τους ηγέτες που παρακολουθούν [τα συμβάντα] για την επιτυχία και την ελκυστικότητα της διακυβέρνησης από έναν ισχυρό άνδρα.

ΕΝΙΣΧΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Για πολύ καιρό, οι Δυτικοί ηγέτες έχουν υποθέσει ότι η βαθιά δυσπιστία και ο ανταγωνισμός θα βάλουν μια σφήνα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Αλλά αυτή η πρόβλεψη δεν έχει επιβεβαιωθεί. Αντ’ αυτού, οι στρατηγικές των χωρών έχουν ενισχυθεί αμοιβαία με ισχυρούς, αν και ίσως ακούσιους, τρόπους. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ρωσία και η Κίνα ενισχύουν τις αυταρχικές τάσεις σε όλο τον κόσμο, διευκολύνοντας την απομάκρυνση των ηγετών από την δημοκρατία και κάνοντας πιο εύκολο στους υπάρχοντες αυταρχικούς να παραμείνουν στην εξουσία.

Οι προσπάθειες άμεσης αντιμετώπισης της Κίνας και της Ρωσίας για τις αντιδημοκρατικές τους ενέργειες είναι απίθανο να αποδώσουν αποτελέσματα, και μπορεί να ενισχύσουν περαιτέρω την συνεργασία τους. Υπάρχουν, ωστόσο, εργαλεία που η Δύση μπορεί να αναπτύξει για να αντιμετωπίσει αυτήν την τάση. Εκτός από την υποστήριξη των θετικών μοντέλων δημοκρατικής διακυβέρνησης, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους πρέπει να διπλασιάσουν την ενίσχυση της δημοκρατικής ευελιξίας των χωρών που κινδυνεύουν περισσότερο, μεταξύ άλλων υποστηρίζοντας την ανάπτυξη ανεξάρτητης, εγχώριας εξειδίκευσης για την Κίνα και την Ρωσία και ενισχύοντας την ερευνητική δημοσιογραφία και την κοινωνία των πολιτών, η οποία μπορεί να φωτίσει την αυταρχική επιρροή και τους εθνικούς ηγέτες που αναδύονται από αυτήν. Όσο ισχυρότερο είναι το κανονιστικό περιβάλλον μιας χώρας, η κοινωνία των πολιτών της, τα πολιτικά κόμματα και τα ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τόσο οι λιγότερο αποτελεσματικές θα γίνονται οι επιθέσεις των αυταρχικών δυνάμεων στους δημοκρατικούς θεσμούς και τόσο λιγότερο ελκυστικά θα είναι το αυταρχικό αφήγημα και μοντέλο. Η συνεργασία με τους συμμάχους και τους εταίρους των ΗΠΑ για την ενδυνάμωση των εγχώριων εκλογικών σωμάτων ώστε να αντισταθούν στην υπονόμευση των δικών τους δημοκρατιών από το εξωτερικό θα είναι το αποτελεσματικότερο όπλο ενάντια στην κινεζική και ρωσική επιρροή.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-10-02/how-russia-and-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-09-24/why-russia-and-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-04-16/democracy-dying
[3] http://pscourses.ucsd.edu/ps200b/Boix%20Democracy,%20Development,%20and%...
[4] https://www.researchgate.net/profile/Seva_Gunitsky/publication/271898842...
[5] https://www.researchgate.net/profile/Valerie_Bunce/publication/259436561...
[6] https://muse.jhu.edu/article/185273/summary

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition