Η διολίσθηση της Πολωνίας προς την ομοφοβική πολιτική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η διολίσθηση της Πολωνίας προς την ομοφοβική πολιτική

Όταν η ρητορική του Πούτιν συναντά τον λαϊκισμό του Τραμπ

Ο καταπολεμούμενος πρόεδρος της Πολωνίας, Andrzej Duda, αγωνίζεται σκληρά για να διατηρήσει την θέση του και την λαβή του δεξιού λαϊκιστικού κόμματός του στην εξουσία. Αφού κέρδισε μόνο το 43% των ψήφων στον πρώτο γύρο των εκλογών, βρίσκεται σε μια θερμή αναμέτρηση στις 12 Ιουλίου με τον δήμαρχο της Βαρσοβίας, Rafal Trzaskowski, ο οποίος ελπίζει να κάνει την έκπληξη και να αντιστρέψει την πορεία της Πολωνίας στον λαϊκισμό.

Τον περασμένο μήνα, αντιμετωπίζοντας αυξανόμενη κριτική και ένα σκάνδαλο διαφθοράς [1] σχετικά με την αντίδραση της κυβέρνησης στην πανδημία της [ασθένειας] COVID-19, ο Ντούντα ενέτεινε τις προηγούμενες ομοφοβικές του δηλώσεις και εξέδωσε δήλωση υπογραμμίζοντας την δέσμευσή του να καταπολεμήσει τα δικαιώματα του ΛΟΑΤΚ. Σε έναν σταθμό της [προεκλογικής] εκστρατείας στα νότια του πρώην σοβιετικού δορυφορικού κράτους που έγινε μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, είπε ότι το κίνημα για τα δικαιώματα των LGBTQ ήταν «ακόμη πιο καταστροφικό για τον άνθρωπο» από όσο ο κομμουνισμός [2] και χαρακτήρισε τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚ ως «ξένη ιδεολογία» που στοχεύει να «διεισδύσει στην πραγματικότητά μας, μερικές φορές με την βία» [3].

12072020-1.jpg

Ένας συντηρητικός διαδηλωτής σε πορεία για την ισότητα των LGBTQ στο Plock της Πολωνίας, τον Οκτώβριο του 2019. Wiktor Dabkowski / eyevine/Redux
-------------------------------------------------------------

Ο εναγκαλισμός του Duda με την ομοφοβία δεν αποτελεί έκπληξη: σημαντικές μερίδες του πληθυσμού σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες -ιδίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη- συνεχίζουν να έχουν αρνητικές απόψεις για τους ΛΟΑΤΚ και για τις προσπάθειες προστασίας των δικαιωμάτων τους μέσω του νόμου. Η Πολωνία κατατάσσεται τελευταία στα μέλη της ΕΕ [4] στις προστασίες της για τους ΛΟΑΤΚ, σύμφωνα με την International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans και Intersex Association, μια μη κυβερνητική οργάνωση. Και ενώ στην τελευταία έκδοση της εξαμηνιαίας Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας (European Social Survey) [5], μια μικρή πλειοψηφία Πολωνών (53%) συμφώνησε με την δήλωση ότι «οι ομοφυλόφιλοι και οι λεσβίες πρέπει να είναι ελεύθεροι να ζήσουν την ζωή τους όπως επιθυμούν», τέσσερις στους πέντε Πολωνούς που ερωτήθηκαν (και περισσότεροι από εννέα στους δέκα από αυτούς που συνδέονται με το κόμμα του Ντούντα) δήλωσαν ότι στους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες πρέπει να απαγορεύεται να υιοθετούν παιδιά.

Παρόλα αυτά, ενώ οι διακρίσεις και η κοινωνική εχθρότητα υφίστανται σε πολλές χώρες, το αντι-ΛΟΑΤΚ αίσθημα δεν εγγυάται την εμφάνιση αυτού που μπορεί να οριστεί ως μια «ομοφοβική (και τρανσφοβική) πολιτική», στην οποία τα αντι-ΛΟΑΤΚ αισθήματα θα αποτελούν κεντρικό άξονα των κυριότερων πολιτικών παραγόντων.

Η μετακίνηση του Ντούντα προς την ομοφοβική πολιτική είναι εντυπωσιακή για τον ηγέτη ενός μεγάλου κράτους-μέλους της ΕΕ που, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, θεωρείτο ως μια υγιής δημοκρατία. Παρά το γεγονός ότι μια από τις λίγες θέσεις που είναι κοινή στο πολωνικό πολιτικό φάσμα είναι ο σκεπτικισμός προς τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, με μια πρώτη ματιά οι αντι-ΛΟΑΤΚ ρητορικές του Duda ακούγονται σαν να είναι εμπνευσμένες από τη Μόσχα. Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιεί τα είδη ομοφοβικών μηνυμάτων που προώθησε ο Πούτιν για την εξυπηρέτηση του ίδιου είδους λαϊκιστικής πολιτικής που έχει προκύψει σε άλλες δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών: ο Ντούντα επιτίθεται σε έναν εκλαμβανόμενο «άλλον» προκειμένου να κρύψει τις αποτυχίες του ίδιου και του κόμματός του και να οδηγήσει την πολιτική του βάση στις κάλπες. Οι Αμερικανοί παρατηρητές που παρακολουθούν το πολιτικό δράμα της Πολωνίας δεν βλέπουν τόσο μέσα από ένα τηλεσκόπιο όσο μέσα από έναν καθρέφτη.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Για τον Πούτιν, η πολιτική κατά των ΛΟΑΤΚ ήταν μια τακτική που αποσκοπούσε τόσο στην απόσπαση τις προσοχής από τις εσωτερικές αποτυχίες όσο και στην προώθηση των γεωπολιτικών στόχων. Εσωτερικά, η στροφή του Πούτιν στην πολιτική κατά των ΛΟΑΤΚ ήρθε στην δεύτερη δεκαετία της κυβέρνησής του, μετά από διαμαρτυρίες που ακολούθησαν τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2011 οι οποίες αμαυρώθηκαν από νοθεία και τις προεδρικές εκλογές του 2012 που δεν ήταν ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες. Μέχρι το 2014, καθώς το κύμα των υψηλών τιμών του πετρελαίου στο οποίο σέρφαρε ο Πούτιν (και η οικονομία της Ρωσίας) κατέρρευσε, οι αποτυχίες του να διαφοροποιήσει την οικονομία της Ρωσίας και να επενδύσει σε κοινωνικές υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, γινόταν περισσότερο φανερές.

Δεν ήταν τυχαίο ότι περίπου την ίδια στιγμή, ο Πούτιν επέκτεινε τις προσπάθειές του για να δημιουργήσει ένα νέο και πιο ανθεκτικό σκεπτικό για την συνεχιζόμενη λαβή του στην εξουσία. Το δημόσιο μέρισμα που υποσχέθηκε το Πουτινικό κοινωνικό συμβόλαιο ήταν κάποτε η τάξη και η οικονομική ανάπτυξη. Τώρα προσπάθησε να στραφεί στον εθνικισμό και την υπερηφάνεια. Αναζωογόνησε την εστίαση στην (επιλεκτική) ιστορία του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος)˙ αγκάλιασε την Ορθόδοξη Εκκλησία˙ εισέβαλε στην Ουκρανία και υποτίθεται ότι προσάρτησε την Κριμαία, μια ενέργεια που πούλησε εγχωρίως ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την αποκατάσταση του ρωσικού μεγαλείου˙ και, ως μέρος μιας φαινομενικής δέσμευσης για τις «οικογενειακές αξίες» και την προστασία των παιδιών, το 2013 προώθησε εθνική νομοθεσία μέσω της υποταγμένης Δούμας που απαγόρευσε την «προπαγάνδα» LGBTQ -καθιστώντας εγκληματικές τυχόν δημόσιες εκφράσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι συγχωρούν τις «μη παραδοσιακές σεξουαλικές σχέσεις». Καθώς βάθαινε ο αυταρχισμός του, ο Πούτιν προσπάθησε να κάνει τους Ρώσους να επικεντρωθούν λιγότερο στα οικονομικά τους και περισσότερο στην συλλογική τους ταυτότητα, και ειδικά στην σοβινιστική εκδοχή της.

Ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε και διόγκωσε τις ομοφοβικές κοινωνικές στάσεις όχι τόσο για να κερδίσει ψήφους Ρώσων, αλλά μάλλον για να κάνει τους Ρώσους να πάνε να ψηφίσουν στις κρατικά χειραγωγημένες εικονικές εκλογές του. Το 2018, ανησυχώντας για την χαμηλή προσέλευση, το Κρεμλίνο συμπεριέλαβε ένα σποτ στην διαφημιστική εκστρατεία του που υπονοούσε ότι εάν οι Ρώσοι δεν ψηφίσουν στις εκλογές, ενδέχεται να υποβληθούν σε αναγκαστικές «ομοφυλόφιλες συγκατοικήσεις» [6]. Και φέτος, πριν από το δημοψήφισμα της 1ης Ιουλίου στο οποίο ο Πούτιν εξασφάλισε τις συνταγματικές αλλαγές που του επιτρέπουν να παραμείνει στην εξουσία για δύο επιπλέον θητείες, πακετάρισε την λαβή του στην εξουσία με μια συνταγματική απαγόρευση του γάμου ατόμων του ιδίου φύλου και προσπάθησε για άλλη μια φορά να ενθαρρύνει την προσέλευση με μια διαφημιστική καμπάνια που τροφοδοτούσε την ομοφοβία [7].

Ο Πούτιν εξήγαγε επίσης τους αντι-ομοφυλοφιλικούς νόμους και προπαγάνδα της Ρωσίας προκειμένου να επιτύχει τους γεωπολιτικούς του στόχους. Δεδομένου ότι η διεφθαρμένη πετρελαϊκή οικονομία της Ρωσίας δεν είναι ένα συναρπαστικό μοντέλο για να το μιμηθεί κανείς, κατέφυγε στην χρήση κοινωνικών ζητημάτων για την ενίσχυση των ολιγαρχικών συμμάχων του σε πρώην σοβιετικά κράτη και για να διαταράξει τις πολιτικές κινήσεις προς την Ευρώπη. Ως εκ τούτου, σε χώρες όπως η Γεωργία και η Ουκρανία, τα πολιτικά κόμματα, οι ολιγάρχες και τα μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με την Ρωσία έχουν προωθήσει την ιδέα ότι η σύνδεση με την ΕΕ θα αναγκάσει την υιοθέτηση των δικαιωμάτων των LGBTQ. Και στο Κιργιστάν, τη Μολδαβία και το Καζακστάν έχουν γίνει προσπάθειες αντιγραφής του νόμου της κατά των ΛΟΑΤΚ «προπαγάνδας» [8] που υιοθετήθηκε από την Κρατική Δούμα. Με το να διαδίδει μια τέτοια ομοφοβική πολιτική στο «εγγύς εξωτερικό» της Ρωσίας, ο Πούτιν ελπίζει να χρησιμοποιήσει το φάντασμα των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚ για να πείσει τους ανθρώπους να μην αμφισβητήσουν το μη δημοκρατικό καθεστώς.

ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ «ΑΛΛΟΝ»

Η πρόσφατη πολιτική ιστορία της Πολωνίας είναι έμφορτη. Αφού κινήθηκε πιο γρήγορα από ό, τι άλλα μετακομμουνιστικά κράτη για να εφαρμόσει δύσκολες πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις στην δεκαετία του 1990, στα μέσα της πρώτης δεκαετίας αυτού του αιώνα η Πολωνία ανακηρύχθηκε ως παράδειγμα προς μίμηση για τις μεταρρυθμίσεις: η οικονομική της ανάπτυξη και η υγιής δημοκρατία που χαρακτηρίστηκαν από διαδοχικές κυβερνήσεις συνασπισμού -μαζί με την επίτευξη ένταξης στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ- παρείχαν εύκολες αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα των μεταρρυθμίσεων και τις δυνατότητες των μετακομμουνιστικών κοινωνιών. Μετά την οικονομική κρίση και την επακόλουθη ευρωπαϊκή και παγκόσμια ύφεση, ωστόσο, το όλο και πιο δεξιό και λαϊκιστικό κόμμα «Νόμου και Δικαιοσύνης» (PiS) κέρδισε την κεντροδεξιά, οικονομικά φιλελεύθερη «Πολιτική Πλατφόρμα» για να πάρει την εξουσία στο κοινοβούλιο το 2015 με απόλυτη πλειοψηφία -η πρώτη τέτοια κυβέρνηση στην μετακομμουνιστική ιστορία της Πολωνίας. Έκτοτε, οι ηγέτες του PiS επιτέθηκαν στην ανεξαρτησία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, εξέδωσαν νόμους που περιορίζουν την ελευθερία της έκφρασης, και πολιτικοποίησαν τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό. Πριν από λιγότερο από μια δεκαετία, η Πολωνία φαινόταν να είναι μια ενοποιημένη ευρωπαϊκή δημοκρατία˙ τα τελευταία χρόνια, αυτή η εικόνα έχει αρχίσει να παρουσιάζει ρωγμές.

Παρ’ όλους τους παραλληλισμούς μεταξύ της ομοφοβικής πολιτικής του Πούτιν και του Ντούντα, ο Ντούντα δεν είναι απλώς το πιο πρόσφατο παράδειγμα ενός ηγέτη που μιμείται το μοντέλο του Πούτιν σε μια χώρα που συνορεύει με την Ρωσία. Τόσο η εγχώρια πολιτική κατάσταση όσο και το γεωπολιτικό πλαίσιο είναι διαφορετικά. Οι πολιτικές δομές και οι εκλογές της Πολωνίας είναι αυτές μιας συνταγματικής δημοκρατίας και όχι ενός αυταρχικού πετρο-κράτους. Σε αντίθεση με τον Πούτιν, ο Ντούντα επιδιώκει πραγματικά να κερδίσει τις εκλογές. Και σε αντίθεση με, για παράδειγμα, την Ουκρανία ή την Γεωργία, η Πολωνία δεν αγωνίζεται να ορίσει τις πολιτικές της σχέσεις και τις σχέσεις ασφαλείας της (και ο Πούτιν δεν μπορεί να εμποδίσει την ενσωμάτωσή της με την Δύση). Η Πολωνία είναι ήδη μέρος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Η ομοφοβική πολιτική του Duda, όπως και η υπόλοιπη λαϊκιστική ατζέντα του κόμματος του, βασίζεται πολύ περισσότερο στις παγκόσμιες μετατοπίσεις στην πολιτική οικονομία που έχουν προκαλέσει την ανάδυση του δεξιού λαϊκισμού σε πολλές δημοκρατικές χώρες. Έτσι, ενώ έχει υιοθετήσει το περιεχόμενο της ομοφοβικής πολιτικής του Πούτιν, η λειτουργία της αντι-ΛΟΑΤΚ ρητορικής του Ντούντα είναι πιο κοντά στην αντι-μουσουλμανική ή αντι-μεταναστευτική ρητορική του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Επιδιώκοντας να κερδίσει ένα πλεονέκτημα στις δημοκρατικές εκλογές, ο Ντούντα και το κόμμα του προσπάθησαν, απέναντι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την παγκοσμιοποίηση, να επιβεβαιώσουν μια πιο στενή εθνική ταυτότητα, αποκαθαρμένη μέσω της νοσταλγίας.

Η Πολωνία δεν έχει μεγάλες εθνοτικές, φυλετικές ή θρησκευτικές μειονότητες: το μεγαλύτερο μέρος του εβραϊκού πληθυσμού της Πολωνίας χάθηκε στο Ολοκαύτωμα, και αυτό, σε συνδυασμό με τον επανασχεδιασμό των συνόρων και το γεγονός ότι κατά την κομμουνιστική εποχή υπήρχε λίγη μετανάστευση, έκανε την Πολωνία σχετικά ομοιογενή κοινωνία. Έτσι σε μια εποχή που ο οικονομικός λαϊκισμός που έφερε σαρωτικά το PiS στην εξουσία -όπως οι πληρωμές σε μετρητά που έγιναν σε πολωνικές οικογένειες για κάθε παιδί- έχει παλιώσει ως είδηση, η επίθεση στους ΛΟΑΤΚ ως τον απειλητικό «άλλο» είναι ένας τρόπος να προσελκυσθεί η βάση του PiS και να γίνει βέβαιο ότι θα εμφανιστεί στην κάλπη.

Στον βαθμό που η ομοφοβική πολιτική του Duda μπορεί να θεωρηθεί ως μια έκφραση του σκεπτικισμού του PiS για την ΕΕ, εδώ, επίσης, μοιάζει λιγότερο με την αντι-ΕΕ πολιτική του Πούτιν από όσο με την αντι-Ουάσιγκτον πολιτική του Trump. Η Πολωνία είναι, κατά το διπλάσιο, ο μοναδικός μεγαλύτερος καθαρός δικαιούχος [9] πόρων της ΕΕ μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, όπως ακριβώς οι πολιτείες που υποστήριξαν τον Τραμπ το 2016 λαμβάνουν κατά μέσο όρο πολύ περισσότερα ομοσπονδιακά κεφάλαια από όσα πληρώνουν στα ομοσπονδιακά ταμεία [10] ] σε φόρους.

Στην πραγματικότητα, η στρατηγική του Duda μπορεί να μην είναι μόνο η ηχώ του Trump, αλλά και προάγγελος για το τι θα έρθει καθώς πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ και ο Trump επικεντρώνεται στο παιχνίδι της [εκλογικής] βάσης του. Πράγματι, σε δύο ομιλίες κατά την διάρκεια του Σαββατοκύριακου της 4ης Ιουλίου, η ρατσιστική γλώσσα του Τραμπ προμήνυε μια εκλογική σεζόν στην οποία, όπως ο Ντούντα, θα προσπαθήσει να αυξήσει την [ηχητική] ένταση του (λευκού) εθνικιστικού λαϊκισμού για να καταφέρει μια εκλογική νίκη.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/poland/2020-07-10/polands-slide-...

Σύνδεσμοι:

[1] https://www.theweek.co.uk/107151/poland-coronavirus-response-political-c...
[2] https://time.com/5853277/andrzej-duda-lgbt-ideology-communism/
[3] https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-06-10/polish-leader-casts-g...
[4] https://notesfrompoland.com/2020/05/14/poland-ranked-as-worst-country-in...
[5] http://nesstar.ess.nsd.uib.no/webview/index.jsp?v=2&submode=abstract&stu...
[6] https://www.themoscowtimes.com/2018/02/19/russians-threatened-with-consc...
[7] https://www.themoscowtimes.com/2020/06/02/russian-political-ad-bashes-ga...
[8] https://eurasianet.org/kyrgyzstans-anti-gay-bill-to-outlaw-homosexuality...
[9] https://www.statista.com/chart/18794/net-contributors-to-eu-budget/#:~:text=Germany%2C%20topping%20the%20ranking%2C%20put,Greece%20(3.2%20billion%20Euros).
[10] https://rockinst.org/wp-content/uploads/2020/01/1-22-20-Balance-of-Payme...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition