Η Τουρκία, η συριακή κρίση και ο πόλεμος στην Λιβύη

Η δεύτερη τουρκική εισβολή, η επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», πραγματοποιήθηκε κατά τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2018 και οι τουρκικές δυνάμεις απώθησαν Κούρδους μαχητές του YPG και κατέλαβαν την περιοχή του Αφρίν, βορειοδυτικά του Χαλεπιού [10]. Η τρίτη στρατιωτική εισβολή, η επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης», πραγματοποιήθηκε στις αρχές Οκτωβρίου του 2019 με αποτέλεσμα την κατάληψη μιας κουρδικής περιοχής στην βορειοανατολική Συρία ανατολικά του Ευφράτη, από το Ταλ Αμπιάντ έως το Ρας αλ Άιν, και τον εκτοπισμό χιλιάδων Κούρδων μαχητών και πολιτών [11]. Αυτή η τρίτη τουρκική εισβολή στη βορειοανατολική Συρία, η οποία πραγματοποιήθηκε με το «πράσινο φως» της διακυβέρνησης Τραμπ, είχε ως αποτέλεσμα μια νέα ρωσο-τουρκική συμφωνία που μετέτρεψε ολόκληρη την βόρεια Συρία, από την βορειοδυτική επαρχία του Ιντλίμπ έως τα σύνορα με το Ιράκ, σε ένα εξαιρετικά σύνθετο πεδίο, όπου πλέον βρίσκονται ένοπλες δυνάμεις της Συρίας, της Ρωσίας, της Τουρκίας, οι κουρδικές δυνάμεις (Syrian Defense Forces), η αντικαθεστωτική παραστρατιωτική οργάνωση Syrian National Army και οι ακραίοι ισλαμιστές της Hayat Tahrir al-Sham.

Η επαρχία του Ιντλίμπ, η οποία κατά τον Φεβρουάριο του 2020 έγινε πεδίο ευθείας στρατιωτικής σύγκρουσης ανάμεσα στις τουρκικές και τις συριακές δυνάμεις με δεκάδες νεκρούς και από τις δύο πλευρές, ενώ έθεσε και σε προσωρινή αμφισβήτηση την ρωσο-τουρκική προσέγγιση, παραμένει μια περιοχή υψηλής στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία. Η Άγκυρα εκτιμά πως η παρουσία της εκεί προστατεύει την τουρκική κατοχή των άλλων τριών περιοχών ανατολικότερα, ειδικά υπό την πίεση που ασκεί το συριακό καθεστώς για την πλήρη ανακατάληψη του αυτοκινητοδρόμου Μ4, που μαζί με τον αυτοκινητόδρομο Μ5 αποτελούν τις δύο βασικές οδικές αρτηρίες της Συρίας και ενώνουν την Λατάκια και την Δαμασκό με το Χαλέπι [12]. Σε κάθε περίπτωση, η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας κατά μήκος της βόρειας Συρίας αποτελεί σαφή ένδειξη των προθέσεων της Άγκυρας για την διατήρηση της εμπλοκής της στις εξελίξεις στην Συρία, ασφαλώς όσον αφορά το ζήτημα των Κούρδων και πιθανώς και την όποια πολιτική μετάβαση στη Δαμασκό.

Η ΑΓΚΥΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

H εμβάθυνση, όμως, της τουρκικής εμπλοκής και της στρατιωτικής παρουσίας στην βόρεια Συρία αποτελεί, επίσης, ένδειξη του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση Ερντογάν αντιλαμβάνεται την Τουρκία και τον ρόλο της στη νέα Μέση Ανατολή. Η κλιμάκωση του συριακού πολέμου, η αποσταθεροποίηση της Συρίας, η υποχώρηση της αμερικανικής επιρροής και η επαναφορά της ρωσικής ισχύος στη Μέση Ανατολή συνέθεσαν ένα νέο και εξαιρετικά ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον. Στην αρχή της διαμόρφωσης αυτού του νέου γεωπολιτικού περιβάλλοντος, από το 2011, η Άγκυρα έσπευσε να εκμεταλλευτεί αυτό που η ίδια αντιλαμβανόταν ως μια μεγάλη ευκαιρία να απλώσει την επιρροή της στον σουνιτικό κόσμο, με αποτέλεσμα να ασκήσει μια υπερεντατική πολιτική που την ώθησε σε λάθη, αδιέξοδα και κρίσεις με δυνάμεις όπως το Ιράν, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία.

Από το 2016, η στρατηγική προσέγγιση με τη Μόσχα έδωσε στην Άγκυρα περιθώριο ελιγμών, την δυνατότητα να κινηθεί στην βόρεια Συρία και να επαναπροσδιορίσει την θέση της έναντι της Ρωσίας, του Ιράν και της Δύσης. Από το 2017, παράλληλα με την σταδιακή ανάπτυξη των τουρκικών και φιλο-τουρκικών δυνάμεων κατά μήκος της βόρειας Συρίας, η Τουρκία συμμετείχε μαζί με την Ρωσία και την Συρία στην «Διαδικασία της Αστάνα». Πρόκειται για ένα τριμερές σχήμα με αντικείμενο τη διευθέτηση ζητημάτων που αφορούν την συριακή κρίση και του οποίου τα μέλη έχουν σημείο επαφής την κοινή επιδίωξη για τη διατήρηση της αμερικανικής επιρροής εκτός των μελλοντικών εξελίξεων στην Συρία.

Ο διεθνώς αναγνωρισμένος πρωθυπουργός της Λιβύης, Fayez al-Sarraj, φοράει προστατευτική μάσκα καθώς συναντά τον Τούρκο υπουργό Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, στην Τρίπολη της Λιβύης, στις 3 Ιουλίου 2020. The Media Office of the Prime Minister/Handout via REUTERS
----------------------------------------------------------------------------------

Σε περιφερειακό επίπεδο, η δυνατότητα που απέκτησε η Άγκυρα να εφαρμόσει μια στρατιωτική λύση στην βορειοανατολική Συρία, προσέδωσε μεγάλη αυτοπεποίθηση στην κυβέρνηση Ερντογάν και αποτέλεσε εφαλτήριο για την προώθηση της αναθεωρητικής της πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο. Μετά τον Οκτώβριο του 2019 και την στρατιωτική επίλυση του κουρδικού ζητήματος νοτίως των συνόρων της, η Άγκυρα προχώρησε στην σύναψη μνημονίου με την κυβέρνηση Σαράτζ στην Λιβύη για την στρατιωτική στήριξη της Τρίπολης και τις θαλάσσιες ζώνες. Δύο μήνες μετά την επωφελή για την Τουρκία εξέλιξη στο συριακό μέτωπο, η κυβέρνηση Ερντογάν άρχισε την εμβάθυνση της εμπλοκής της και στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, με στόχους την στρατιωτική στήριξη της Τρίπολης, την εδραίωση της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στο λιβυκό έδαφος και την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Υπό αυτό το πρίσμα, η Άγκυρα έχει ενώσει τις δύο κρίσεις: στην Συρία και την Λιβύη. Όχι μόνο γιατί η εξέλιξη στο συριακό μέτωπο έχει λειτουργήσει ως προωθητική δυναμική για τις τουρκικές περιφερειακές επιδιώξεις, αλλά και γιατί η Άγκυρα έχει μεταφέρει στην Λιβύη, σύμφωνα με αναλύσεις έγκυρων μέσων, Σύρους μισθοφόρους από την βόρεια Συρία προκειμένου να στηρίξει την κυβέρνηση της Τρίπολης [13].