«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Δεν είμαι θεολόγος και δεν δουλεύω στο χώρο της δημόσιας υγείας. Είμαι πολιτική επιστήμονας, αλλά θα ήθελα να κάνω πέντε βασικές παρατηρήσεις, όσον αφορά στην ανταπόκριση της Εκκλησίας στην πανδημία. Οι παρατηρήσεις μου προέρχονται κυρίως από την εμπειρία μου στην τοπική Εκκλησία της κοινότητάς μου εδώ στην Αμερική, η οποία ανήκει στην Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή, αλλά πιστεύω ότι έχουν κάποια σημασία για την Εκκλησία σαν παγκόσμια οντότητα.

Διαβάζοντας το συλλογικό τόμο, και παρακολουθώντας της εξελίξεις στην Εκκλησία της Ελλάδος (π.χ. την πρόσφατη συνέντευξη του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως για την λανθασμένη ανταπόκριση της Εκκλησίας στην πανδημία, τους πρόσφατους θανάτους διαφόρων Σέρβων ιεραρχών από κορωνοϊό λόγω της άρνησης να φοράνε μάσκες, το πρόσφατο άρθρο των New York Times για τις κοινωνικές επιπτώσεις της στάσης των Ορθοδόξων Εκκλησιών στην πανδημία, κλπ.) είναι σαφέστατο ότι ο κορωνοϊός αναγκάζει την Εκκλησία να βρεθεί όχι μόνο αντιμέτωπη με μια τεράστια πρόκληση ζωτικής σημασίας, αλλά και να βρει τους τρόπους να εξηγήσει το θεολογικό υπόβαθρο στις πρακτικές αντιδράσεις απέναντι στην πανδημία.

Θέλω να τονίσω δύο ακόμα πράγματα. Καταρχήν για το συλλογικό τόμο «Εκκλησία και Πανδημία», τo θεωρώ αναγκαίο και απαραίτητο να το διαβάσει όχι μόνο κάθε Ορθόδοξος χριστιανός, αλλά όλοι γενικότερα. Οι προβληματισμοί του τόμου μας βοηθούν να κατανοήσουμε κάτω από ένα εποικοδομητικά κριτικό πρίσμα, τί σημαίνει θεολογία, όχι με μια θεωρητική, «ξύλινη» γλώσσα, και αφηρημένη έννοια, αλλά ως κάτι ζωντανό, και το υπογραμμίσω, ότι η τραγωδία της πανδημίας είναι μια τεράστια ευκαιρία για την Εκκλησία για μια αναγέννηση στο νόημα της Εκκλησίας, για μια αναθεώρηση του τί πραγματικά σήμαινε Εκκλησία στο παρελθόν.

Η Αμερικανική παροιμία που λέει «when life gives you lemons, make lemonade» (όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια, φτιάχνεις λεμονάδα). Αυτό πρέπει να είναι το σύνθημα για την Εκκλησία. Η πανδημία μας έχει δώσει τα πιο ξινά λεμόνια, και η ευθύνη της Εκκλησίας είναι να κάνει μια γλυκιά λεμονάδα —με την παρηγοριά, την καθοδήγηση, την ταπεινοφροσύνη, αλλά και τόλμη με την οποία πρέπει να ανταποκριθεί. Έχω πέντε βασικές παραιτήσεις που θέλω να μοιραστώ μαζί σας.

1.Χρόνος αντίδρασης (Reaction time). Η πανδημία ήταν κάτι που αναζήτησε μια άμεση, οργανωμένη, δημιουργική και καινοτόμο απάντηση. Αλλά η Εκκλησία δεν ήταν καθόλου έτοιμη. Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς, και δικαίως, ότι όλος ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος. Αλλά αφού υπήρχαν τόσες ενδείξεις για το τί γινόταν, η Εκκλησία λειτούργησε με πολύ αργούς ρυθμούς, στην οργάνωση, στην προετοιμασία του ποιμνίου, και στον τεχνολογικό σχεδιασμό της ψηφιακής εκκλησιαστικής πραγματικότητας που μας περίμενε. Αυτός ο αργός ρυθμός έφερε, και συνεχίζει να φέρνει, μια σειρά από ελλείμματα, αλλά έχει ανοίξει δρόμους καινοτομίες, και την ανάγκη για απαντήσεις σε πραγματικό χρόνο. Η Εκκλησία αρχίζει και καταλαβαίνει ότι, παρόλη την ανάγκη για θεολογική ενότητα με βάση τον τρόπο που αντιδρά, πρέπει να κατανοήσει τις τοπικές συνθήκες και συνεπώς να δείξει ευελιξία στην προσαρμογή σε αυτές τις συνθήκες. Βλέπουμε τους τελευταίους μήνες μια βελτίωση στην ταχύτητα του ρυθμού με την οποία ανταποκρίνεται. Αυτό βεβαίως θέλει και τόλμη στην κορυφή της εκκλησιαστικής ηγεσίαs και ευτυχώς αυτήν την έχουμε στην Αμερική. Κλείνοντας την πρώτη παρατήρηση, θα έλεγα ότι η ικανότητα της Εκκλησίας απαιτεί και μια ευαισθησία στην ιστορία— η πανδημία έχει αναγκάσει την Εκκλησία να ψάχνει να αναζητεί από την ίδια την ιστορία της παραδείγματα και μοντέλα που αφορούν στην σημερινή κατάσταση. Ο κορωνοϊός δεν είναι η πρώτη —και ούτε θα είναι και η τελευταία— παγκόσμια πανδημία, και η Εκκλησία έχει πρακτικά παραδείγματα στην ιστορία της από τα οποία μπορεί να αντλεί πληροφορίες για να βοηθήσει και το ποίμνιο και την ευρύτερη κοινωνία.