Το τέλος του αμερικανικού μιλιταρισμού;

Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν θα ήθελε ο κόσμος να πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αλλάζουν, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Ο αμερικανικός έρωτας με τον πόλεμο τελείωσε, είπε στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα. Στην πορεία, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αντιμετωπίζουν πλέον την στρατιωτική ισχύ ως «απάντηση σε κάθε πρόβλημα που βλέπουμε σε όλο τον κόσμο», είπε. Κεντρικό στοιχείο του μηνύματος του προέδρου ήταν η αναγνώριση ότι τις τελευταίες δεκαετίες οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κατατάξει την βία ως «εργαλείο έσχατης ανάγκης». Αντίθετα, η ασύδοτη χρήση βίας έχει γίνει χαρακτηριστικό γνώρισμα της αμερικανικής πολιτικής τέχνης, τόσο που φράσεις όπως «ατέλειωτος πόλεμος» και «αέναοι πόλεμοι» έχουν γίνει βασικά στοιχεία του καθημερινού πολιτικού λόγου. Σε αυτή τη νέα εποχή, η παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ παραμένει σημαντική, είπε ο Μπάιντεν, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ηγηθούν «όχι μόνο με το παράδειγμα της ισχύος μας» αλλά «με την ισχύ του παραδείγματός μας».

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, μιλά στα Ηνωμένα Έθνη στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2021. Eduardo Munoz / Pool / Reuters
--------------------------------------------------------

Υποθέστε ότι ο πρόεδρος εννοεί αυτό που είπε. Υποθέστε περαιτέρω ότι το Πεντάγωνο, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ, και το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα (μαζί με τους συμμάχους τους στο Κογκρέσο και τα μέσα ενημέρωσης) συμφωνούν με τον αρχηγό. Πώς μπορούν οι απόψεις του να μετατραπούν σε πραγματικότητα; Τι διαφορά μπορεί να κάνουν; Από αυτή την άποψη, η αναφορά του Μπάιντεν στην βία ως «εργαλείο έσχατης ανάγκης» απαντά σε ορισμένα ερωτήματα αλλά αποφεύγει άλλα. Παρέχει ευρεία αλλά όχι ιδιαίτερα χρήσιμη καθοδήγηση ως προς το πότε θα χρησιμοποιηθεί η βία -όχι πολύ σύντομα, αλλά πιθανότατα την ώρα που πρέπει- και καμία απολύτως [καθοδήγηση] σχετικά με το τι μπορεί να δικαιολογήσει την χρήση βίας. Και αποφεύγει εντελώς το πιο κρίσιμο ερώτημα: Στην παρούσα εποχή, σε τι ωφελεί η ένοπλη βία;

Εάν ο Μπάιντεν θέλει να μετατρέψει αυτό το προσωρινό δόγμα σε κάτι συγκεκριμένο, πρέπει να χτίσει τις πολιτικές της διοίκησης και τις επιλογές δαπανών -και όχι μόνο τις ομιλίες του- γύρω από αυτό. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παίζουν με τους ίδιους κανόνες που διέπουν την χρήση βίας, όπως αναμένουν από άλλες χώρες. Θα πρέπει να μειώσουν το στρατιωτικό τους αποτύπωμα σε όλο τον κόσμο και να επανεξετάσουν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια που σκοπεύουν να δαπανήσουν για το πυρηνικό τους οπλοστάσιο τα επόμενα αρκετά χρόνια. Αυτά είναι μερικά από τα βήματα που θα μπορούσε να κάνει ο Μπάιντεν αν θέλει πραγματικά να δώσει σήμα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πράγματι «επιστρέψει» από την εποχή του «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ. Ωστόσο, δεν θα είναι αρκετή μια απλή επιστροφή στο status quo που προηγήθηκε (και βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για) τον Ντόναλντ Τραμπ.

ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΝΤΩΣ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ

Εάν ο πρόεδρος είναι σοβαρός περί του να ηγηθεί δια του παραδείγματος, θα πρέπει να κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να συμμορφωθούν με τους προϋπάρχοντες κανόνες από τους οποίους συνήθως αυτο-απαλλάσσονται, ιδίως στα χρόνια μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου [2]. Αυτό σημαίνει ότι η Ουάσινγκτον πρέπει να εγκαταλείψει πλήρως την ιδέα του προληπτικού πολέμου. Στην ομιλία του στο West Point τον Μάιο του 2002, ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους δήλωσε ότι οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου [2001] κατέστησαν νεκρές τις αρχές της αποτροπής και της ανάσχεσης της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. «Αν περιμένουμε να υλοποιηθούν πλήρως οι απειλές», προειδοποίησε ο Μπους, «θα έχουμε περιμένει πάρα πολύ».

Λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα, έθεσε σε εφαρμογή αυτό το λεγόμενο δόγμα Μπους εισβάλλοντας στο Ιράκ, με καταστροφικές συνέπειες. Σε μια μεγάλη δημόσια περίσταση, όπως η επόμενη ομιλία του για την Κατάσταση της Ένωσης, ο Μπάιντεν πρέπει να ανακαλέσει ρητά το δόγμα του Μπους, επαναφέροντας κατηγορηματικά την αποτροπή ως τον ακρογωνιαίο λίθο της στρατιωτικής πολιτικής των ΗΠΑ. Για πάρα πολύ καιρό, διαδοχικές κυβερνήσεις είχαν σκεφτεί την αμερικανική στρατιωτική ισχύ ως ένα πρόσφορο μέσο για την επίλυση προβλημάτων -την ανατροπή καθεστώτων που θεωρούνταν απαράδεκτα ή τον φόνο φερόμενων ως τρομοκρατών και άλλων ατόμων που η Ουάσιγκτον θεωρούσε απειλητικά. Ο Μπάιντεν πρέπει να απαρνηθεί αυτή την φαντασίωση. Το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα δεν έχουν έλλειψη ξένων αντιπάλων πηγάζει τουλάχιστον εν μέρει -σε καμία περίπτωση εξ ολοκλήρου- από την κατάχρηση στρατιωτικής ισχύος κατά το παρελθόν. Όποιες και αν είναι οι σημερινές δυσκολίες με την Τεχεράνη και την Πιονγκγιάνγκ [3], οι ένοπλες συγκρούσεις είναι απίθανο να παρέχουν μια αποδοτική λύση.

Κατ' επέκταση, ο Μπάιντεν θα πρέπει να ανανεώσει την δέσμευση των ΗΠΑ στην Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών, που επικυρώθηκε με ψήφους 98 «υπέρ» – 2 «κατά» στην Γερουσία των ΗΠΑ στις 28 Ιουλίου 1945. Το άρθρο 2 της χάρτας απαιτεί από όλα τα μέλη να «απέχουν στις διεθνείς σχέσεις τους από την απειλή ή χρήση βίας» με οποιονδήποτε τρόπο «ασυμβίβαστο με τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών». Όποτε τους άρεσε να το κάνουν, διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ αγνόησαν αυτήν την προϋπόθεση. Ο Μπάιντεν πρέπει να επιβεβαιώσει ότι το άρθρο 2 ισχύει για τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και για οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος του ΟΗΕ. Και δεν πρέπει να σταματήσει εκεί. Το άρθρο 51 της χάρτας προσφέρει μια επιφύλαξη για το άρθρο 2. Αναγνωρίζει «το εγγενές δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής αυτοάμυνας εάν συμβεί ένοπλη επίθεση». Ο Μπάιντεν θα πρέπει να κατοχυρώσει την αυτοάμυνα -όχι την αλλαγή καθεστώτος, την οικοδόμηση έθνους [4] ή την εξάλειψη θεωρούμενων κακοποιών σε μια «λίστα φόνων» [5]- ως το κυρίαρχο σκεπτικό για την χρήση στρατιωτικής βίας από τις ΗΠΑ.