Ο ευρασιατικός εφιάλτης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο ευρασιατικός εφιάλτης

Η κινεζο-ρωσική σύγκλιση και το μέλλον της αμερικανικής τάξης
Περίληψη: 

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να προωθήσουν έναν ενδεχόμενο στρατηγικό αναπροσανατολισμό στη Μόσχα, πρέπει πρώτα να αποδείξουν ότι η πολιτική του αναθεωρητισμού και της ευθυγράμμισης του Πούτιν με το Πεκίνο δεν λειτουργεί.

Ο HAL BRANDS είναι διακεκριμένος καθηγητής Παγκόσμιων Υποθέσεων στην έδρα Henry A. Kissinger στο Johns Hopkins School of Advanced International Studies και ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Twilight Struggle: What the Cold War Teaches Us About Great-Power Rivalry Today [1].

Το μεγαλύτερο στρατηγικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η σύγκλιση των δύο κύριων αντιπάλων τους, της Κίνας και της Ρωσίας –χωρών που δεν συμπαθούν ή εμπιστεύονται πάντα η μια την άλλη, αλλά παρόλα αυτά αντλούν μεγάλα οφέλη από τις ταυτόχρονες επιθέσεις τους στην υπάρχουσα διεθνή τάξη. Και καθώς η Μόσχα και το Πεκίνο αμφισβητούν την ισορροπία δυνάμεων στα δύο άκρα της Ευρασίας, ενώνονται με δυσοίωνους τρόπους.

27022022-1.jpg

Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, και ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, στη Μόσχα, τον Φεβρουάριο του 2022. Evgenia Novozhenina / Reuters
------------------------------------------------

Η Κίνα αρνήθηκε να καταδικάσει την θρασεία εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αντίθετα, την ημέρα της επίθεσης της Ρωσίας, κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους ότι «τροφοδοτούν τις φλόγες». Η μη καταγγελία της Κίνας αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου σινο-ρωσικής σύγκλισης, καθώς τόσο το Πεκίνο όσο και η Μόσχα χρησιμοποιούν παλιές και νέες μεθόδους για να ανατρέψουν το παγκόσμιο status quo. Τον Ιανουάριο του 2022, η Κίνα υποστήριξε δημόσια την επέμβαση της Ρωσίας στο Καζακστάν για να αποτρέψει μια «έγχρωμη επανάσταση» στην κοινή αυλή των δύο χωρών. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, εξέδωσαν μια μακρά κοινή δήλωση υποστηρίζοντας τις προσπάθειες να κρατήσουν την επιρροή των ΗΠΑ μακριά από το εγγύς εξωτερικό τους, επιτιθέμενοι στις συμμαχίες των Ηνωμένων Πολιτειών ως λείψανα του Ψυχρού Πολέμου, υπερασπιζόμενοι τα δικά τους αυταρχικά μοντέλα διακυβέρνησης, και δηλώνοντας ότι η σινο-ρωσική φιλία «δεν έχει όρια». Όλα αυτά ακολουθούν σημαντικές, συνεχείς ενισχύσεις της στρατιωτικής, οικονομικής, διπλωματικής και τεχνολογικής συνεργασίας. Να περιμένετε περισσότερα στο μέλλον: καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποκρυσταλλώνει τις εντάσεις μεταξύ Πούτιν και Δύσης, υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη του για υποστήριξη από το Πεκίνο.

Η σινο-ρωσική σύγκλιση δίνει και στις δύο δυνάμεις περισσότερο χώρο για ελιγμούς μεγεθύνοντας το πρόβλημα των δύο μετώπων της Ουάσιγκτον: οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν τώρα ολοένα και πιο επιθετικούς σχεδόν ομοτίμους αντιπάλους σε δύο ξεχωριστά θέατρα -την Ανατολική Ευρώπη και τον Δυτικό Ειρηνικό- που απέχουν χιλιάδες μίλια μεταξύ τους. Η σινο-ρωσική συνεργασία, αν και έμφορτη και αμφίθυμη, εγείρει την προοπτική ότι οι δύο αντίπαλες μεγάλες δυνάμεις της Αμερικής θα μπορούσαν να συγχωνευθούν σε έναν ενιαίο ανταγωνισμό ενάντια σε έναν αυταρχικό άξονα. Έστω και χωρίς αυτό, η τρέχουσα κατάσταση έχει αναζωπυρώσει τον μεγάλο γεωπολιτικό εφιάλτη της σύγχρονης εποχής: μια αυταρχική δύναμη ή μια συμμαχία που αγωνίζεται για κυριαρχία στην Ευρασία, [η οποία είναι] το κεντρικό στρατηγικό θέατρο του κόσμου.

Αυτός ο εφιάλτης ανάγεται στα γραπτά του πολιτικού γεωγράφου Halford Mackinder, ο οποίος προειδοποίησε το 1904 ότι η επερχόμενη εποχή θα περιλάμβανε αγώνες υψηλού διακυβεύματος για την κυριαρχία στην Ευρασία και τους γύρω ωκεανούς της. Αυτή η προφητεία διαδραματίστηκε στους δύο κατακλυσμικούς θερμούς πολέμους και στον παγκόσμιο ψυχρό πόλεμο που ακολούθησε. Το όραμα του Mackinder έγινε πρόσφατα επίκαιρο στον εικοστό πρώτο αιώνα: οι αντίπαλοι των Ηνωμένων Πολιτειών εργάζονται για να δημιουργήσουν μια ριζικά αναθεωρημένη παγκόσμια τάξη με μια αυταρχική Ευρασία στον πυρήνα της.

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο Mackinder θεωρείται από πολλούς ως ο πατέρας της γεωπολιτικής και υποστήριξε στην διάσημη θεωρία του περί «heartland» [«καρδιά της γης»] στην πολιτική γεωγραφία (καθώς και σε επόμενες δημοσιεύσεις) ότι τρεις επαναστάσεις έθεταν την Ευρασία στο επίκεντρο των παγκόσμιων υποθέσεων. Πρώτον, ο αποικισμός της Αφρικής και μεγάλου μέρους της Ασίας σήμαινε ότι οι δυνατότητες για εύκολη ιμπεριαλιστική επέκταση εξασθενούσαν, προμηνύοντας πιο σκληρές μάχες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων στην Ευρασία, τον γεωπολιτικό πυρήνα του κόσμου. Δεύτερον, ο πολλαπλασιασμός των σιδηροδρόμων κατέστησε δυνατή την προβολή ισχύος σε τεράστιες περιοχές και δημιουργούσε νέες ευκαιρίες για κατακτήσεις στην ευρασιατική ξηρά. Τρίτον, τα ανελεύθερα κράτη εκμεταλλεύονταν τις ταχέως εκβιομηχανιζόμενες οικονομίες για να διασφαλίσουν φρικτή καταστολή στο εσωτερικό και δραματική επέκταση στο εξωτερικό. Εάν τέτοια κράτη ήταν σε θέση να κυριαρχήσουν στην Ευρασία, η παγκόσμια υπεροχή θα ήταν εφικτή για αυτά.

Η Ευρασία, τόνισε ο Mackinder, έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού και του βιομηχανικού δυναμικού. Μια δύναμη ή ένας συνασπισμός που θα αποκτούσε τον έλεγχο των πόρων της Ευρασίας θα μπορούσε στην συνέχεια να δημιουργήσει ασυναγώνιστο ναυτικό και να επεκτείνει την αυτοκρατορία της στις θάλασσες. Τα επερχόμενα γεωπολιτικά δράματα θα διαδραματίζονται έτσι πάνω και γύρω από αυτή την ζωτική γη. Οι προσπάθειες των αυταρχικών για επέκταση θα πυροδοτούσαν μάχες με συνασπισμούς που συνδέουν υπεράκτιες δυνάμεις -το Ηνωμένο Βασίλειο και αργότερα τις Ηνωμένες Πολιτείες- με συμμάχους στην ξηρά των οποίων η ύπαρξη θα απειλείτο από έναν Ευρασιάτη ηγεμόνα.