Το παρελθόν στοιχειώνει ακόμα την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν εγκλωβιστεί σε μια σφοδρή διαμάχη. Οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών χρονολογούνται πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια, με επίκεντρο την βάναυση κατοχή της Κορεατικής Χερσονήσου από την Ιαπωνία από το 1910 έως το 1945. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία ανάγκασε σχεδόν 750.000 Κορεάτες άνδρες να υπηρετήσουν ως εργάτες και 200.000 γυναίκες να υπηρετήσουν ως σκλάβες του σεξ˙ ως αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς τους αιχμαλώτους πέθαναν ή ακρωτηριάστηκαν. Αμέτρητοι άλλοι φονεύθηκαν. Μέσα σε μια μόνο μέρα το 1919, η ιαπωνική αποικιακή αστυνομία εκτέλεσε περίπου 7.500 Κορεάτες διαδηλωτές.

Βοηθοί του προέδρου της Νότιας Κορέας, Yoon Suk-yeol, συναντούν τον Ιάπωνα πρωθυπουργό, Fumio Kishida, στο Τόκιο, Απρίλιος 2022. Kyodo / Reuters
--------------------------------------------------------

Οι διαφωνίες για τις συγνώμες και τις αποζημιώσεις —γνωστές στη Νότια Κορέα ως «ζητήματα ιστορίας»— έχουν φουντώσει ξανά και ξανά μεταξύ των δυο συμμάχων των ΗΠΑ δημοκρατιών, εμποδίζοντάς τις να σφυρηλατήσουν μια στενότερη σχέση. Όμως τα πράγματα πήραν μια δραματική τροπή προς το χειρότερο το 2018, όταν το ανώτατο δικαστήριο της Νότιας Κορέας διέταξε την ιαπωνική εταιρεία Mitsubishi να αποζημιώσει τους Κορεάτες που είχε στρατολογήσει καταναγκαστικά ως εργάτες και ο προοδευτικός πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Moon Jae-in, έκλεισε ένα ίδρυμα που ήταν κεντρικό στοιχείο μιας αμφιλεγόμενης συμφωνίας του 2015 για την αποζημίωση των λεγόμενων «γυναικών παρηγοριάς» (comfort women). Οι εντάσεις εκτοξεύθηκαν από εκείνο το σημείο, με το Τόκιο να θεσπίζει τιμωρητικά εμπορικά μέτρα κατά της Νότιας Κορέας και τη Σεούλ να αντεπιτίθεται απειλώντας να ακυρώσει ένα σύμφωνο ανταλλαγής πληροφοριών.

Οι προοπτικές για μια προσέγγιση φαινόταν να βελτιώνονται τον Μάρτιο του 2022, όταν οι Νοτιοκορεάτες εξέλεξαν τον συντηρητικό Yoon Suk-yeol ως πρόεδρο. Ο Yoon υποσχέθηκε μια σχέση «προσανατολισμένη στο μέλλον» με την Ιαπωνία, που θα επεκτείνει την βασισμένη σε κοινές αξίες συνεργασία. «Δεν θα επαναλάβω το λάθος να χωρίσω τον λαό σε [άτομα] υπέρ της Ιαπωνίας και κατά της Ιαπωνίας και να αφήσω τις σχέσεις Νότιας Κορέας-Ιαπωνίας δεσμευμένες στο παρελθόν», υποσχέθηκε στην προεκλογική εκστρατεία.

Έκτοτε, οι ανανεωμένες βορειοκορεατικές προκλήσεις, οι αυξανόμενες ανησυχίες για την κινεζική θεληματικότητα, και οι εκκλήσεις από την Ουάσιγκτον για στενότερη συνεργασία μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας ενίσχυσαν την ανάγκη των δύο δυνάμεων να συμφιλιωθούν. Και τώρα, εν μέσω ενός καταιγισμού διμερών και τριμερών συναντήσεων υψηλού επιπέδου, μια διπλωματική επανεκκίνηση ίσως φαίνεται εφικτή: η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα μπορούσαν να ξαναχτίσουν τις εμπορικές σχέσεις τους, να εμβαθύνουν την στρατιωτική συνεργασία, και να ενισχύσουν την τόσο αναγκαία συνεργασία σε πιεστικά ζητήματα, όπως οι αναδυόμενες τεχνολογίες, η παγκόσμια υγεία, και η κλιματική αλλαγή.

Αλλά αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που τα αστέρια έχουν ευθυγραμμιστεί [1] και οι κοινές προκλήσεις φάνηκαν ικανές να υπερνικήσουν τις ανησυχίες για την αποικιακή αδικία. Οι προηγούμενες συντηρητικές νοτιοκορεατικές κυβερνήσεις έδωσαν προτεραιότητα στην συνεργασία με την Ιαπωνία, μεταξύ άλλων μέσω συμφωνιών που υποτίθεται ότι θα επιλύουν ιστορικά ζητήματα -ιδίως, μια συνθήκη του 1965 που εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, και την συμφωνία για τις «γυναίκες παρηγοριάς» το 2015. Ωστόσο, τέτοιες προσπάθειες δεν είχαν δημοκρατική νομιμοποίηση και πυροδότησαν την δημόσια δυσπιστία και ακόμη και οργή. Τελικά, απέτυχαν γιατί ευνόησαν την άμεση σύναψη συμφωνίας αντί για έναν γνήσιο απολογισμό με το παρελθόν.

Η διοίκηση του Yoon θα αποτύχει επίσης, εκτός κι αν βρει μια νέα φόρμουλα συνεργασίας με την Ιαπωνία, μια φόρμουλα που δεν είναι μόνο προσανατολισμένη στο μέλλον αλλά που βλέπει και προς το εσωτερικό [της χώρας]. Το λιγότερο, η επιτυχία θα απαιτήσει την αναγνώριση ότι οι προηγούμενες προσπάθειες συμφιλίωσης ήταν θεμελιωδώς αντιδημοκρατικές. Μια βιώσιμη συμφωνία θα απαιτήσει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης με τα θύματα των ιαπωνικών αποικιοκρατικών εγκλημάτων και τον στενό συντονισμό με το Τόκιο σχετικά με τα δημόσια μηνύματα. Ελλείψει επαρκούς δημόσιας διαβούλευσης στη Νότια Κορέα και μιας δέσμευσης της Ιαπωνίας να αποφύγει τις εθνικιστικές προκλήσεις, κάθε προσπάθεια επίλυσης ιστορικών ζητημάτων είναι πιθανό να αποτύχει για άλλη μια φορά.

ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ

Ο δρόμος για την συμφιλίωση μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας ήταν μακρύς και γεμάτος λανθασμένες εκκινήσεις. Οι συνομιλίες για την εξομάλυνση ξεκίνησαν το 1951 υπό τον συντηρητικό Syngman Rhee, τον πρώτο πρόεδρο της Νότιας Κορέας, μετά από παρότρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Rhee ήταν ένθερμος εθνικιστής, αλλά ο κυβερνητικός συνασπισμός του περιλάμβανε ελίτ που είχαν συνεργαστεί με τους Ιάπωνες κατά την διάρκεια της κατοχής. Παρά αυτό το δυσάρεστο γεγονός, ο Rhee συχνά πυροδότησε το αντι-ιαπωνικό αίσθημα για δικό του πολιτικό όφελος, προκαλώντας την διακοπή των διαπραγματεύσεων με το Τόκιο. Σε αντάλλαγμα για την αποκατάσταση των διπλωματικών δεσμών, ο Rhee απαίτησε αποικιακές αποζημιώσεις και αναγνώριση της κυριαρχίας της Νότιας Κορέας επί αμφισβητούμενων εδαφών —σε ένα σημείο επεκτείνοντας μονομερώς τα θαλάσσια σύνορα της Νότιας Κορέας πολύ πέρα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα χωρικά ύδατα της χώρας.

Δεν ήταν παρά το 1965 που οριστικοποιήθηκαν οι όροι μιας συνθήκης ομαλοποίησης [των σχέσεων] υπό τον συντηρητικό Νοτιοκορεάτη δικτάτορα Park Chung-hee. Ο Παρκ επεδίωξε την συμφιλίωση με την Ιαπωνία ως ανάχωμα κατά του διεθνούς κομμουνισμού και ως καταλύτη για τον οικονομικό εκσυγχρονισμό, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του νοτιοκορεατικού κοινού είδε τις διπλωματικές προσπάθειες της κυβέρνησής του ως κάτι περισσότερο από συμπαιγνία με την Ιαπωνία -και από το ίδιο τμήμα της αυταρχικής άρχουσας τάξης που είχε ωφεληθεί περισσότερο από την συνεργασία με την Ιαπωνία κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας. Υπολογίζεται ότι 3,5 εκατομμύρια Νοτιοκορεάτες διαδήλωσαν κατά της συμφωνίας, ξεχύθηκαν στους δρόμους και φώναζαν: «Σταματήστε την ταπεινωτική διπλωματία». Σε πολλές περιπτώσεις, ο Παρκ κατέστειλε βίαια τις αντι-ιαπωνικές διαδηλώσεις και απέρριψε τις εκκλήσεις για αποικιακή δικαιοσύνη ως άκαιρες και ακόμη και μη πατριωτικές.

Η κληρονομιά του Park αμαυρώθηκε περαιτέρω το 2004, όταν ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Roh Moo-hyun, ένας προοδευτικός, δημοσιοποίησε εμπιστευτικά έγγραφα που έδειχναν ότι ο Park είχε διοχετεύσει τις ιαπωνικές αποζημιώσεις για αποικιακά εγκλήματα και εγκλήματα πολέμου σε έργα οικοδόμησης έθνους αντί για τα θύματα και τις οικογένειές τους. Με αυτόν τον τρόπο, ο Roh ανακατεύθυνε την δημόσια δυσαρέσκεια κατά της Ιαπωνίας στους «φιλοϊάπωνες» συντηρητικούς της Νότιας Κορέας, οι οποίοι θεωρήθηκαν ως ότι λήστεψαν τα θύματα της ιαπωνικής αδικίας. Αυτό ενίσχυσε πολιτικά τους προοδευτικούς, αλλά έδωσε επίσης έναν βαθμό αξιοπιστίας στην ρητορική επιμονή της Ιαπωνίας ότι είχε ήδη πληρώσει για τα προηγούμενα αδικήματά της.

Η συμφιλίωση, σε αυτό το προοδευτικό αφήγημα, είχε επιτευχθεί όχι με την συγχώρεση αλλά με τον εξαναγκασμό. Ακόμη χειρότερα, ο Παρκ και οι συντηρητικοί διάδοχοί του είχαν ενισχυθεί από τις ίδιες τις αυτοκρατορικές δυνάμεις από τις οποίες οι Νοτιοκορεάτες ήλπιζαν να ξεφύγουν, με αντάλλαγμα να αποκηρύξουν το δικαίωμά τους να συγχωρήσουν και να κρατήσουν την Ιαπωνία υπόλογη. Δεν ήταν έκπληξη, λοιπόν, που ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας όπως ο Im Jongguk έφθασαν να κάνουν έκκληση για την «εξάλειψη των υπολειμμάτων του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού και την αποκατάσταση της εθνικής νομιμότητας». Ο αντι-ιαπωνισμός έγινε μια έκφραση δημοκρατίας.

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

Αυτή η έμφορτη ιστορία εξηγεί γιατί, αντίθετα με την λαϊκή πεποίθηση, οι νοτιοκορεάτες συντηρητικοί όπως ο Yoon είναι μοναδικά περιορισμένοι [2] όταν επιδιώκουν την προσέγγιση με την Ιαπωνία. Το 2012, για παράδειγμα, ο συντηρητικός πρόεδρος, Lee Myung-bak, προσπάθησε να διαπραγματευτεί μια συμφωνία ανταλλαγής στρατιωτικών πληροφοριών με την Ιαπωνία. Αλλά η μυστικότητα γύρω από τις διαπραγματεύσεις ερμηνεύτηκε από πολλούς Νοτιοκορεάτες ως απόδειξη συμπαιγνίας και ο Λι αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την συμφωνία μετά από μια έκρηξη δημόσιας οργής. Ανέστρεψε απότομα την πολιτική του για την Ιαπωνία, επιδιώκοντας να επιδιορθώσει την εικόνα του με μια σειρά από εμπρηστικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης μιας αιφνιδιαστικής επίσκεψης [3] στην διαμφισβητούμενη περιοχή Dokdo, μια μικρή ομάδα νησίδων στην Θάλασσα της Ιαπωνίας που αναφέρεται από το Τόκιο ως Takeshima.

Η Park Geun-hye, η διάδοχος του Lee (και κόρη του πρώην δικτάτορα Park Chung-hee), αντιμετώπισε μια παρόμοια κατάσταση. Το 2015, υπέγραψε την λεγόμενη συμφωνία για τις γυναίκες παρηγοριάς με τον τότε Ιάπωνα πρωθυπουργό, Σίνζο Άμπε. Το Τόκιο συμφώνησε να πληρώσει ένα δισεκατομμύριο γιεν, περίπου 9 εκατομμύρια δολάρια, για να βοηθήσει τα 46 ζωντανά θύματα της σεξουαλικής δουλείας στην Ιαπωνία. Σε κοινή δήλωση, οι δύο ηγέτες δεσμεύτηκαν να έχουν διευθετήσει το ζήτημα με «τελικό και μη αναστρέψιμο» τρόπο. Ωστόσο, το Κορεατικό Συμβούλιο -μια ομάδα της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπεί τις επιζώσες γυναίκες παρηγοριάς και τις οικογένειές τους- απέρριψε [4] την συμφωνία ως «διπλωματική συμπαιγνία» και αρνήθηκε τα κεφάλαια, ισχυριζόμενο ότι δεν ήταν νόμιμες αποζημιώσεις αλλά συγκαλυμμένες πληρωμές για να φιμώσουν τα θύματα. Σε διαδηλώσεις σε όλη την χώρα, οι διαδηλωτές συνέκριναν την συμφωνία για της γυναίκες παρηγοριάς με την συνθήκη εξομάλυνσης του 1965, την οποία ο πατέρας της Παρκ είχε καταφέρει με παρόμοια έλλειψη δημόσιας διαβούλευσης.

Λιγότερο από δύο χρόνια μετά την υπογραφή της, η συμφωνία του 2015 κατέρρευσε όταν η Park εκδιώχθηκε για διαφθορά. Ο διάδοχός της, Μουν, διόρισε μια ανεξάρτητη ομάδα ερευνητών για να εξετάσει την συμφωνία και διαπίστωσαν ότι είχε γίνει χωρίς επαρκή διαβούλευση με τα θύματα. Στην συνέχεια, ο Μουν έλαβε μέτρα για να διαλύσει την συμφωνία, αποκαλώντας την «μη τελεσίδικη» -σε αντίθεση με το «τελική και μη αναστρέψιμη»- και εν τέλει έκλεισε το ίδρυμα που χρηματοδοτήθηκε από την Ιαπωνία το οποίο ήταν επιφορτισμένο με την διανομή των κεφαλαίων. Το κρίσιμο είναι ότι κατηγόρησε την αδύναμη «δημοκρατική διαδικαστική νομιμοποίηση» της συμφωνίας για την αποτυχία της να αποδώσει δικαιοσύνη.

ΠΡΟΣ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ;

Αυτή η κληρονομιά της εξαναγκαστικής συμφιλίωσης είναι πιθανό να περιπλέξει την ατζέντα προσέγγισης του σημερινού προέδρου. Ως συντηρητικός, ο Yoon φέρει ένα ιστορικό βάρος που δεν έχουν οι προοδευτικοί, και η επιδείνωση της κομματικής πόλωσης στη Νότια Κορέα δεν προμηνύει κάτι καλό για τις προσπάθειές του.

Εν τω μεταξύ, η Ιαπωνία δεν κάνει τίποτα για να γεφυρώσει το χάσμα. Αντιθέτως, έχει προβεί σε μια σειρά από άκαιρες και άστοχες ενέργειες που έχουν πυροδοτήσει το αντι-ιαπωνικό αίσθημα στη Νότια Κορέα. Τον Μάρτιο του 2022, η Ιαπωνία αναθεώρησε [5] τα σχολικά βιβλία ιστορίας της για να διεκδικήσει τα Dokdo ως ιαπωνικό έδαφος και να εξαλείψει εκφράσεις όπως «αναγκαστική στρατολόγηση» και «σεξουαλική σκλαβιά» από το πρόγραμμα σπουδών της για την εποχή της αποικιοκρατίας. Ένας τέτοιος ρεβιζιονισμός καθιστά πιο δύσκολο για τον Yoon να πείσει το νοτιοκορεατικό κοινό περί την σύνεση της προσέγγισης. Ενισχύει επίσης την ισχύ ενός συνήθους προοδευτικού αφηγηματικού όπλου -αυτό της συμπαιγνίας των συντηρητικών με την Ιαπωνία.

Η υπέρβαση αυτών των εμποδίων προς την συμφιλίωση θα απαιτήσει διαδικαστική νομιμοποίηση. Οποιαδήποτε προσπάθεια για την σύναψη συμφωνίας προς την επίλυση ιστορικών ζητημάτων άπαξ δια παντός πρέπει να περιλαμβάνει προσεκτικές διαβουλεύσεις με ομάδες της κοινωνίας των πολιτών όπως το Κορεατικό Συμβούλιο και με το ευρύτερο κοινό. Μέχρι στιγμής, η διοίκηση του Yoon έχει κάνει μόνο περιορισμένες προσπάθειες για την συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Έχει ιδρύσει ένα κοινό συμβούλιο δημόσιου-ιδιωτικού τομέα [6] για το ζήτημα της καταναγκαστικής εργασίας, αλλά πίεσε επίσης τα δικαστήρια να αποτρέψουν την ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των ιαπωνικών εταιρειών, κάτι που οι ομάδες υποστήριξης των θυμάτων έχουν χαρακτηρίσει ως «πράξη σαμποτάζ» [7]. Ήδη, μέλη του συμβουλίου έχουν υποστηρίξει την ιδέα να πληρώσουν οι εταιρείες της Νότιας Κορέας τα θύματα -χωρίς ιαπωνικές συγγνώμες ή αποζημιώσεις- προκειμένου να σπάσει το διπλωματικό αδιέξοδο μεταξύ των δύο χωρών, υποδηλώνοντας ότι αυτή η πρωτοβουλία μπορεί να μοιάζει με προηγούμενες στο ότι ήταν περισσότερο προσανατολισμένες προς την Ιαπωνία παρά προς τα θύματα.

Η επαναπροσέγγιση με την Ιαπωνία θα ήταν πολύ δύσκολο έργο για κάθε πρόεδρο της Νότιας Κορέας. Αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκολο για έναν συντηρητικό πρόεδρο που αντιμετωπίζει φθίνουσα δημοτικότητα [8] και έναν ολοένα και πιο εθνικιστή ομόλογο στην Ιαπωνία. Και παρόλο που υπάρχουν πολλοί λόγοι για να επιδιωχθεί η συμφιλίωση -από την αντιμετώπιση κοινών δημογραφικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων έως την διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας- τα παλιά πρότυπα εχθρότητας θα είναι δύσκολο να σπάσουν, ειδικά εάν οι προσπάθειες αναζήτησης κοινού εδάφους παράγουν συνωμοσίες στο εσωτερικό παρά συμβιβασμούς στο εξωτερικό.

Αυτό που χρειάζεται ο Yoon είναι μια προσέγγιση που να είναι τόσο προσανατολισμένη στο μέλλον όσο και προς το εσωτερικό [της Νότιας Κορέας], μια προσέγγιση που να γεφυρώνει το διαρκώς διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των ιστορικών αφηγημάτων των δύο χωρών. Τόσο η νοτιοκορεατική όσο και η ιαπωνική κυβέρνηση πρέπει να χαλιναγωγήσουν τον ιστορικό ρεβιζιονισμό και να οριοθετήσουν με μεγαλύτερη σαφήνεια τα όρια της εύλογης διαφωνίας. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να θεσπίσουν ένα μορατόριουμ για μονομερείς αλλαγές στα σχολικά βιβλία ιστορίας, να δημιουργήσουν προγράμματα ανταλλαγών για νομικούς και ιστορικούς με στόχο την αποσαφήνιση ιστορικών ασαφειών, και να προωθήσουν τις προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών για την οικοδόμηση ενός κοινού μηχανισμού μνήμης.

Ο Yoon πρέπει επίσης να θέσει τις εγχώριες βάσεις για μια ενδεχόμενη συμφωνία, διασφαλίζοντας ότι οι πολίτες της Νότιας Κορέας δεν θα την απορρίψουν όπως έκαναν με τις προηγούμενες συμφωνίες. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να ενημερώνει τακτικά το κοινό για τις συμβιβαστικές προσπάθειές του και να συμβουλεύεται τις σχετικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, έτσι ώστε οποιαδήποτε συμφωνία με την Ιαπωνία να θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των Νοτιοκορεατών γενικά και των θυμάτων των ιαπωνικών αποικιακών εγκλημάτων ειδικότερα. Κατ’ ελάχιστον, ο Yoon πρέπει να αποφύγει να κρατήσει στο σκοτάδι τις ομάδες υποστήριξης θυμάτων σχετικά με τις συναλλαγές του με την Ιαπωνία και να τους δίνει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όποτε είναι δυνατόν. Αντί να διεξάγουν συνομιλίες κεκλεισμένων των θυρών και να ανακοινώσουν μια αιφνιδιαστική συμφωνία, οι δύο χώρες πρέπει να υιοθετήσουν μια σειρά διαδικαστικών βημάτων, συμπεριλαμβανομένης μιας διαδικασίας για δημόσιο σχολιασμό, που θα επιδιώκει την λαϊκή έγκριση για τον επιλεγμένο μηχανισμό επίλυσης διαφορών —είτε πρόκειται για διεθνή διαιτησία είτε για διμερή διαπραγμάτευση. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στην διαδικασία προσέγγισης θα πάρει χρόνο, γι' αυτό και οι συνεχείς προσπάθειες για διάλογο θα είναι ζωτικής σημασίας.

Τέλος, ο Yoon μπορεί να αρχίσει να δημιουργήσει ένα νέο αφήγημα για την ιστορία της αποικιακής μνήμης στη Νότια Κορέα, αναγνωρίζοντας τις αποτυχίες των προηγούμενων προσπαθειών προσέγγισης από τους συντηρητικούς. Η παραδοχή ότι εκείνες οι πρωτοβουλίες εξανάγκασαν την συμφιλίωση χωρίς συγχώρεση και αποστέρησαν τα θύματα από την δικαιοσύνη μπορεί να είναι πολιτικά δαπανηρή για τους συντηρητικούς. Αλλά κάτι τέτοιο θα έδινε στον Yoon την καλύτερη ευκαιρία να ανατρέψει το παγιωμένο αφήγημα της αποικιοκρατικής-αυταρχικής παρανομίας που εμπόδισε τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία να διευθετήσουν τις διαφορές τους για το παρελθόν για τόσο καιρό.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.usip.org/publications/2022/09/achieving-more-durable-japan-s...
[2] https://www.cambridge.org/core/journals/international-organization/artic...
[3] https://www.eastasiaforum.org/2012/08/19/lee-myung-baks-stunt-over-dispu...
[4] https://www.nytimes.com/2015/12/29/world/asia/comfort-women-south-korea-...
[5] https://www.asahi.com/ajw/articles/14585864
[6] https://thediplomat.com/2022/07/south-korea-takes-a-step-in-efforts-to-r...
[7] https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/1053400.html
[8] https://asiatimes.com/2022/07/yoons-approval-ratings-already-cratering-i...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/japan/japan-and-south-korea-are-still-hau...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition