Μια νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή;

Στις 6 Μαρτίου του 2023, εκπρόσωποι του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας συναντήθηκαν στο Πεκίνο για συζητήσεις με τη μεσολάβηση της Κίνας. Τέσσερις ημέρες αργότερα, το Ριάντ και η Τεχεράνη ανακοίνωσαν ότι αποφάσισαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους. Αυτή η συμφωνία-ορόσημο έχει την δυνατότητα να μεταμορφώσει τη Μέση Ανατολή, επαναπροσδιορίζοντας τις μεγάλες δυνάμεις της, αντικαθιστώντας το σημερινό αραβο-ιρανικό χάσμα με έναν πολύπλοκο ιστό σχέσεων, και εντάσσοντας την περιοχή στις παγκόσμιες φιλοδοξίες της Κίνας. Για το Πεκίνο, η ανακοίνωση ήταν ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός στον ανταγωνισμό του με την Ουάσινγκτον.

Ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Salman bin Abdulaziz al-Saud, σε χειραψία με τον Κινέζο πρόεδρο, Xi Jinping, στο Ριάντ, στην Σαουδική Αραβία, τον Δεκέμβριο του 2022. Saudi Press Agency / Handout / Reuters
------------------------------------------------------------

Δεν έπρεπε να γίνει έτσι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αυτές που ενθάρρυναν το Ιράν και την Σαουδική Αραβία να ξεκινήσουν συζητήσεις, το 2021, σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι εντάσεις μεταξύ των αντιπάλων του Κόλπου, να προωθηθούν οι συνομιλίες για τα πυρηνικά, και να τερματιστεί η σύγκρουση στην Υεμένη. Η Τεχεράνη και το Ριάντ πραγματοποίησαν πέντε γύρους απευθείας συνομιλιών και έκτοτε οι ανεπίσημες συζητήσεις συνεχίστηκαν. Έπειτα, κατά την διάρκεια της επίσκεψής του στην Σαουδική Αραβία τον Ιούλιο του 2022, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, προέτρεψε το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου(Gulf Cooperation Council, GCC) -μια διακυβερνητική ένωση του Μπαχρέιν, του Κουβέιτ, του Ομάν, του Κατάρ, της Σαουδικής Αραβίας, και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων- να συμπαραταχθούν με το Ισραήλ για να περιοριστεί το Ιράν. Αλλά η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας στράφηκε αντ' αυτού στην Κίνα, θεωρώντας τον πρόεδρο Xi Jinping ως καλύτερο μεσολαβητή με την Τεχεράνη. Η εμπλοκή της Κίνας, πίστευαν οι Σαουδάραβες, ήταν η πιο σίγουρη εγγύηση ότι μια συμφωνία με το Ιράν θα είχε διάρκεια, καθώς η Τεχεράνη δεν θα ήταν πιθανό να διακινδυνεύσει τις σχέσεις της με το Πεκίνο παραβιάζοντας μια τέτοια συμφωνία. Ο Xi συζήτησε το θέμα με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο, Mohammed bin Salman, κατά την επίσκεψή του στο Ριάντ τον Δεκέμβριο του 2022 και στην συνέχεια συναντήθηκε με τον Ιρανό πρόεδρο, Ebrahim Raisi, στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο του 2023. Ακολούθησαν έντονες συζητήσεις μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, κατά την διάρκεια των οποίων οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συμφιλιωθούν και να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους. Για αμφότερες τις χώρες, η προσωπική παρέμβαση του Xi ήταν κρίσιμη. Αμφότερες έχουν μακροχρόνιους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Πεκίνο και ο Κινέζος πρόεδρος ήταν, ως εκ τούτου, σε θέση να ενεργήσει ως έμπιστος μεσολαβητής μεταξύ τους.

Αν η συμφωνία εφαρμοστεί πλήρως, η Τεχεράνη και το Ριάντ θα ευθυγραμμιστούν και πάλι στενά. Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των χωρών διακόπηκαν μόλις το 2016, αφότου ένας όχλος πυρπόλησε την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη. Τώρα, σύμφωνα με τη νέα συμφωνία, και οι δύο πλευρές θα ανοίξουν εκ νέου τις πρεσβείες τους, και η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας θα σταματήσει να υποστηρίζει το τηλεοπτικό κανάλι Iran International, το οποίο η Τεχεράνη θεωρεί υπεύθυνο για τις εγχώριες διαφωνίες. Και οι δύο πλευρές θα διατηρήσουν την εκεχειρία του Απριλίου του 2022 στην Υεμένη και θα αρχίσουν τις εργασίες για μια επίσημη ειρηνευτική συμφωνία για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου στην χώρα αυτή. Το Ιράν θα σταματήσει να προμηθεύει με όπλα τους αντάρτες Χούτι και θα τους πείσει να σταματήσουν τις πυραυλικές επιθέσεις τους κατά της Σαουδικής Αραβίας. Επιπλέον, η συμφωνία προβλέπει ενισχυμένους οικονομικούς και διπλωματικούς δεσμούς μεταξύ του Ιράν και των χωρών του GCC (Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου), και το Ιράν και οι Άραβες εταίροι του θα ξεκινήσουν συζητήσεις για την οικοδόμηση ενός νέου περιφερειακού πλαισίου ασφαλείας. Επιπλέον, η Κίνα θα συνεχίσει να επιβλέπει όλα αυτά τα βήματα.

Η συμφωνία Ιράν-Σαουδικής Αραβίας έχει την δυνατότητα να τερματίσει μια από τις σημαντικότερες αντιπαλότητες της περιοχής και να επεκτείνει τους οικονομικούς δεσμούς σε ολόκληρο τον Κόλπο. Το Ιράν δεν θα στέκεται πλέον μόνο του απέναντι σε μια συμμαχία Αράβων και Ισραηλινών, η οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες ήλπιζαν ότι θα έκανε την δύσκολη δουλειά του περιορισμού του. Αντιθέτως, η συμφωνία έχει την δυνατότητα να φέρει το Ιράν πιο κοντά στους Άραβες γείτονές του και να σταθεροποιήσει σταδιακά τις σχέσεις του στην περιοχή. Υπογραμμίζοντας αυτήν την υπόσχεση, ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας, Mohammed al-Jadaan, δεσμεύτηκε ότι, αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, η Σαουδική Αραβία είναι έτοιμη να επενδύσει στην οικονομία του Ιράν. Ο Raisi έχει ήδη αποδεχθεί μια πρόσκληση να επισκεφθεί το Ριάντ σε αδιευκρίνιστη ημερομηνία, σε μια περαιτέρω ένδειξη της πρόθεσης των δύο πλευρών να ενισχύσουν τους δεσμούς τους. Οι συνέπειες για την περιοχή μιας τέτοιας ταχέως αναπτυσσόμενης σχέσης ίσως να είναι βαθιές.

Η ΤΕΧΕΡΑΝΗ ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ