Η Αναπόφευκτη Υπερδύναμη

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ 2030
Γενικά μιλώντας, η οικονομική κυριαρχία είναι η ικανότητα ενός κράτους να χρησιμοποιήσει οικονομικά μέσα ώστε να υποχρεώσει άλλα κράτη να κάνουν αυτό που θέλει ή να τα αποτρέψει από το να κάνουν αυτά που δεν θέλει. Τέτοια μέσα περιλαμβάνουν το μέγεθος της χώρας, το εμπόριό της, την υγεία των εσωτερικών και εξωτερικών οικονομικών της συναλλαγών, την στρατιωτική της ικανότητα, τον τεχνολογικό της δυναμισμό και το διεθνές κύρος που απολαμβάνει το νόμισμά της. Στο επερχόμενο βιβλίο μου αναπτύσσω έναν «δείκτη κυριαρχίας» που συνδυάζει μόλις τρείς παράγοντες – «κλειδιά»: Το ΑΕΠ, το εμπόριο (καταμετρημένο ως το σύνολο των εισαγωγών και των εξαγωγών) και το κατά πόσον είναι μια χώρα καθαρός δανειστής προς τον υπόλοιπο κόσμο. Το ΑΕΠ έχει σημασία γιατί καθορίζει το σύνολο των πόρων που μπορεί να συγκεντρώσει ένα κράτος για να προβάλει την δύναμή του κατά πιθανών αντιπάλων. Το εμπόριο, και ειδικά οι εισαγωγές, δείχνει πόση ισχύ μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα κράτος, απλώς με το να επιτρέπει ή να αρνείται σε άλλες χώρες την πρόσβαση στην αγορά του. Και το να είναι κορυφαίος κεφαλαιούχος προσδίδει εξαιρετική επιρροή πάνω σε άλλες χώρες που χρειάζονται χρηματοδότηση, ειδικά σε εποχές κρίσης. Κανένας άλλος δείκτης κυριαρχίας δεν είναι τόσο σημαντικός όσο αυτοί οι τρεις: Οι άλλοι είναι συνήθως παράγωγοι (για παράδειγμα, η στρατιωτική ισχύς η οποία εξαρτάται από τη συνολική οικονομική υγεία αλλά και το οικονομικό μέγεθος και μάλιστα μακροπρόθεσμα), περιθωριακοί (συναλλαγματική κυριαρχία) ή δύσκολο να μετριούνται συνεχώς ανάμεσα σε χώρες (δημοσιονομική ισχύς).
Υπολόγισα αυτό τον δείκτη ανατρέχοντας στο 1870 (και εστιάζοντας στην τότε οικονομική θέση της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών) και έκανα την προβολή του στο 2030 (εστιάζοντας στην μελλοντική οικονομική θέση των ΗΠΑ και της Κίνας). Οι προβολές βασίζονται στις πιο συντηρητικές προβλέψεις σχετικά με την μελλοντική ανάπτυξη της Κίνας, αναγνωρίζοντας ότι η Κίνα αντιμετωπίζει αρκετά μεγάλα προβλήματα προκειμένου να προοδεύσει. Κατ’ αρχήν ο πληθυσμός της θα αρχίσει να γερνά μέσα στην επόμενη δεκαετία. Και η οικονομία της έχει σοβαρές στρεβλώσεις από πολλές απόψεις: Η υπερβολικά φθηνή εργασία οδήγησε σε υπερβολικές επενδύσεις, η συναλλαγματική της ισοτιμία είναι υποτιμημένη κάτι το οποίο οδηγεί σε υπερτόνωση των εξαγωγών της και οι δαπάνες για ενέργεια είναι επιδοτούμενες γεγονός που οδηγεί σε αναποτελεσματική χρήση των πηγών ενέργειας και σε μόλυνση του περιβάλλοντος. Για να διορθωθούν αυτές οι στρεβλώσεις θα πρέπει να γίνουν αναδιαρθρώσεις μεγάλου κόστους. Για να συνυπολογίσω αυτό το κόστος, στις προβολές μου η Κίνα φαίνεται ότι θα αναπτυχθεί με σημαντικά επιβραδυνόμενο ρυθμό: Θα έχει ένα μέσο όρο ανάπτυξης 7% ετησίως για τα επόμενα 20 χρόνια έναντι μέσου ρυθμού ανάπτυξης 11% την περασμένη δεκαετία. Η ιστορία διδάσκει ότι πολλές οικονομίες –Γερμανία, Ιαπωνία, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα και Ταϊβάν- αναπτύχθηκαν με ένα ρυθμό ανάλογο με αυτόν που δείχνουν οι προβολές μου για την Κίνα αφού, βέβαια, είχαν φτάσει το σημερινό επίπεδο ανάπτυξής της. Στο μεταξύ, υποθέτω ότι η αμερικανική οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμό 2,5% ετησίως, όπως έκανε τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτή η πρόβλεψη είναι λίγο αισιόδοξη αν κρίνει κανείς από τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου που κάνει μια μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή πρόβλεψη στο 2,2%, μια πρόβλεψη που συχνά το ίδιο το Γραφείο αναθεωρεί προς τα κάτω εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης που έχει στην αμερικανική οικονομία η συσσώρευση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους αλλά και η επίμονα υψηλή ανεργία.
Το αποτέλεσμα της ανάλυσής μου είναι ότι το 2030, η σχετική διολίσθηση των ΗΠΑ θα έχει επιφέρει όχι έναν κόσμο με πολλούς πόλους αλλά μάλλον έναν μονοπολικό κόσμο στον οποίο θα κυριαρχεί η Κίνα. Η Κίνα θα καταλαμβάνει περίπου το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ (μετρημένο κατά 50% σε δολάρια και το άλλο 50% σε πραγματική αγοραστική δύναμη) ενώ οι ΗΠΑ θα είναι λίγο κάτω από το 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στο σημείο εκείνο, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Κίνα θα είναι περί τα 33.000 δολάρια ή περίπου το μισό από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, η Κίνα δεν θα είναι τελείως φτωχή, όπως συχνά πολλοί άνθρωποι πιστεύουν. Επιπλέον, θα δημιουργεί το 15% του παγκόσμιου εμπορίου – το διπλάσιο από όσο θα δημιουργούν οι ΗΠΑ. Το 2030 η Κίνα θα είναι κυρίαρχη είτε κανείς θεωρεί ότι το ΑΕΠ είναι το πιο σημαντικό είτε το εμπόριο– η Κίνα θα είναι πρώτη και στα δύο.
Σύμφωνα με αυτό τον δείκτη και αυτές τις προβολές, η άνοδος της Κίνας είναι άμεση. Παρότι το ΑΕΠ των ΗΠΑ είναι σήμερα μεγαλύτερο από της Κίνας και το εμπόριο που δημιουργούν οι δύο χώρες είναι περίπου το ίδιο, οι ΗΠΑ έχουν μεγάλο και ευάλωτο χρέος – καλύπτει περίπου το 50% των καθαρών παγκόσμιων ροών κεφαλαίου – ενώ η Κίνα είναι ένας σημαντικός παγκόσμιος πιστωτής. Το 2010 το αμερικανικό προβάδισμα έναντι της Κίνας ήταν οριακό: Η διαφορά σε όρους κυριαρχίας ήταν λιγότερο από 1%. Στην πράξη, αν κάποιος στάθμιζε λίγο διαφορετικά τους τρείς παράγοντες που προαναφέρθηκαν, δίνοντας κάπως λιγότερη σημασία στο μέγεθος της οικονομίας προς όφελος του εμπορίου, τότε η Κίνα ήδη από το 2010 θα ξεπερνούσε τις ΗΠΑ.
Η άνοδος της Κίνας στο μέλλον θα βρίσκει πεδία εφαρμογής πολύ περισσότερα από όσα υπολογίζουμε σήμερα. Η κινεζική οικονομία θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη των ΗΠΑ αλλά και από οποιουδήποτε άλλου κράτους και το ίδιο θα συμβαίνει με το εμπόριο και τα κεφαλαιακά αποθέματα. Το κινεζικό νόμισμα Yuan θα είναι αξιόπιστος ανταγωνιστής του δολαρίου σαν το κορυφαίο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.