Ένα μέλλον για το Κονγκό

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό προσέρχεται στις κάλπες σήμερα καθώς υπάρχουν πολλές εντάσεις. Από την Κινσάσα στο Λουμπουμπάσι, από την Γκόμα στο Μπούτζι-Μάγι, ξέσπασαν συγκρούσεις μεταξύ υποστηρικτών του σημερινού Προέδρου Ζοζέφ Καμπιλά και ομάδων της αντιπολίτευσης. Τουλάχιστον 30 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και πολλοί περισσότεροι έχουν τραυματιστεί.
Δεν θα έπρεπε να συμβεί κάτι τέτοιο. Μετά από 32 χρόνια κλεπτοκρατικής διακυβέρνησης στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου από τον ισχυρό άνδρα της εποχής Mobutu Sese Seko, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξόδεψε πάνω από μισό δισεκατομμύριο δολάρια στο Κονγκό στην εγγυηθεί τις πανεθνικές εκλογές του 2006. Δεν ήταν τέλειες, αλλά ήταν μια επιτυχία. ο Kabila κέρδισε τον πολιτικό αγώνα με 58% έναντι του τότε Αντιπροέδρου Jean-Pierre Bemba.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Κονγκό πέτυχε ουσιαστική πολιτική και οικονομική πρόοδο. Ξεκινώντας το 2007, ο Vital Kamerhe, τότε νεοεκλεγείς πρόεδρος της Εθνικής Συνέλευσης, ενθάρρυνε έντονες συζητήσεις για θέματα πολιτικής, επιτρέποντας πρόσβαση στη Βουλή τόσο την πλειοψηφία όσο και στην αντιπολίτευση. Κοινοβουλευτικές επιτροπές πραγματοποίησαν ακροάσεις για ευαίσθητα θέματα, όπως η κινεζική επένδυση 9 δις. δολαρίων σε ορυχεία η οποία πυροδότησε μια εθνική συζήτηση σχετικά την εξισορρόπηση της εθνικής κυριαρχίας με την οικονομική ανάπτυξη.

Η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση στην Κινσάσα πέτυχε επίσης και οικονομικά οφέλη. Η χώρα ελίχθηκε στην παγκόσμια οικονομική κρίση και παρέμεινε σχετικά αλώβητη. Το 2010, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα ενέκριναν ένα πακέτο ελάφρυνσης του χρέους, ύψους 12,3 εκατ. δολαρίων για να βοηθήσουν την εξυπηρέτηση του οικονομικού βάρους της Κινσάσα, το οποίο είναι μέρος της κληρονομιάς του Μομπούτου. Και σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας των επενδύσεων στον τομέα της εξόρυξης, κυρίως χαλκού, η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ότι η οικονομία του Κονγκό θα αυξάνεται κατά τα επόμενα χρόνια κατά περίπου 7% ετησίως, ένας από τους ταχύτερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στην Αφρική. Η επιτυχία αυτή οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον μεγαλύτερο εξωτερικό υποστηρικτή της χώρας, να συγχαρεί τον εαυτό της, ούσα περήφανη ότι ενίσχυσε την δημοκρατία σε ένα κράτος που ο κόσμος θεωρούσε αποτυχημένο. Από το 2007 και μετά, οι Βρυξέλλες έκαναν στην άκρη σε μεγάλο βαθμό.

Έτσι, οι σημερινές εκλογές αποτελούν μια εσωτερική υπόθεση του Κονγκό. Η Κινσάσα έχει αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος του κόστους, που εκτιμάται σε σχεδόν 900 εκατομμύρια δολάρια μέχρι τώρα και έπεται και συνέχεια. Η απότομη αύξηση του κόστους είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού κακού σχεδιασμού και παραλογισμών σχετικά με τις υλικοτεχνικές ανάγκες. Υπάρχουν περισσότερα από 63.000 εκλογικά τμήματα σε μια χώρα που διαθέτει μόλις 1.700 μίλια ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Υπάρχουν 11 προεδρικοί υποψήφιοι και 18.855 υποψήφιοι για βουλευτική έδρα οι οποίοι εκπροσωπούν περισσότερα από 250 κόμματα. Η χώρα δεν διαθέτει βιομηχανία για την παραγωγή εκλογικού υλικού, κι έτσι τα πάντα, από ψηφοδέλτια ως θαλάμους ψηφοφορίας έπρεπε να αγοραστούν από την Κίνα, τη Γερμανία, το Λίβανο και τη Νότια Αφρική.

Αλλά η Δύση θεώρησε ότι νίκησε πάρα πολύ νωρίς. Με την ελπίδα ότι το Κονγκό θα μπορούσε να προχωρήσει μόνο του, η απεμπλοκή από μία από τις πιο πλούσιες σε φυσικούς πόρους χώρες της Αφρικής – επίσης και μια από τις πιο ευάλωτες σε συγκρούσεις - έχει αποδειχθεί βιαστική. Η απεμπλοκή της Δύσης έχει ανοίξει ένα παράθυρο για μετεκλογική βία, κάτι που θα έθετε σε κίνδυνο την πρόοδο που πραγματοποιήθηκε το 2006 και απειλεί το δημοκρατικό μέλλον της χώρας.

Η θετική δυναμική στην Κινσάσα άρχισαν να ξεφουσκώνει ήδη από το 2009,όταν ο Καμιλά εξανάγκασε τον Kamerhe σε αποχώρηση από την Βουλή μετά τη διαφωνία τους σχετικά με τις κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις δυνάμεων της Ρουάντα και το Κονγκό, στο ανατολικό Κονγκό. Με τον Kamerhe να έχει φύγει, το ανοικτό σύστημα διαλόγου εξαφανίστηκε επίσης. Η προεδρική κυβερνητική πλειοψηφία φίμωσε τους διαφωνούντες και πέρασε μια εσπευσμένη συνταγματική αναθεώρηση τον Ιανουάριο του 2011 με την οποία καταργήθηκαν οι δύο γύροι ψηφοφορίας και οι εκλογές γίνονται σε έναν γύρο.

Η κατάργηση της δυνατότητας δεύτερου γύρου δίνει ένα πλεονέκτημα στην κυβέρνηση. Στην περίπτωση αυτή, ο Kabila ωφελείται από τα δέκα χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, από ένα οργανωμένο δίκτυο κομμάτων και από σημαντικούς κρατικούς πόρους που δεν διαθέτει η αντιπολίτευση. Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι ο Καμπιλά θα μπορούσε να κερδίσει με κάτι λιγότερο από μια απλή πλειοψηφία - δεν έχει παρά να συγκεντρώσει περισσότερες ψήφους από εκείνες των 11 υποψηφίων. Οι μεγάλες δυνάμεις της Δύσης - και ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία και το Βέλγιο – αδιαφόρησαν για αυτό το παιχνίδι εξουσίας θεωρώντας το ως εσωτερική υπόθεση.

Αλλά οι συνταγματικές αλλαγές δεν ήταν η μόνη εσωτερική υπόθεση που άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Μετά από χρόνια καθυστέρησης, η κυβέρνηση Καμπιλά τον περασμένο Μάρτιο συνέστησε μια εκλογική επιτροπή, γνωστή ως Ανεξάρτητη Εθνική Εφορευτική Επιτροπή (CENI ), για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Η καθυστέρηση - ο νόμος προέβλεπε ότι έπρεπε να συσταθεί το 2007 – υπονόμευσε τις σύνθετες ενέργειες που έπρεπε να γίνουν ενόψει των εκλογών. Η CENI αποτελείται από τέσσερα μέλη από την πλειοψηφία, περιλαμβανομένου του Προέδρου Daniel Ngoy Mulunda, και τρεις εκπροσώπους της αντιπολίτευσης. Τα μέλη της επιτροπής αγωνίστηκαν να λύσουν μια σειρά από τεχνικά προβλήματα - λίγες μέρες πριν τις εκλογές, με ψηφοδέλτια και κάλπες που δεν είχαν βρει ακόμη το δρόμο τους προς όλα τα εκλογικά τμήματα της χώρας.

Αλλά έχουν πιο σοβαρά ερωτήματα ανέκυψαν σχετικά με την Ανεξάρτητη Εθνική Εφορευτική Επιτροπή, συμπεριλαμβανομένων κατηγοριών για μεροληψία, για ερασιτεχνισμό και έλλειψη διαφάνειας. Το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, η Δημοκρατική Ένωση για την Κοινωνική Πρόοδο (UDPS) με αρχηγό τον Etienne Tshisekedi, έχει καταθέσει επίσημη καταγγελία κατά της Ανεξάρτητης Εθνικής Εφορευτικής Επιτροπής για «μαζική απάτη» και «νόθευση των εκλογικών καταλόγων». Το UDPS ισχυρίζεται ότι η CENI έχει δημιουργήσει εκλογικούς καταλόγους με πιθανούς υποστηρικτές του Καμπιλά. Το κόμμα του Tshisekedi υποστηρίζει ότι περισσότερα από δύο εκατομμύρια ψηφοφόρους που είναι καταγεγραμμένοι σε περιοχές ευνοϊκές για Kabila είναι είτε διπλοεγγεγραμμένοι είτε ψεύτικα ονόματα. Από την πλευρά της, η CENI έχει απορρίψει επανειλημμένα τις εκκλήσεις του UDPS για έναν διαφανή, ανεξάρτητο έλεγχο των εκλογικών καταλόγων.

Η κυβέρνηση έχει επίσης χρησιμοποιήσει την εξουσία της για να στρέψει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υπέρ του προέδρου. Δεδομένου ότι η εκστρατεία άρχισε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου, οι κρατικοί σταθμοί ραδιοφώνου και τηλεόρασης δεν έχουν δώσει ίσο χρόνο προβολής στα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως απαιτείται από το νόμο. Στην Κινσάσα, οι διαφημιστικές πινακίδες του Kabila είναι παντού ενώ η αντιπολίτευση έχει μπελάδες. Ομάδες πολιτών έχουν αναφέρει ότι έχουν τα μέλη των κομμάτων της αντιπολίτευσης υπέστησαν παρενοχλήσεις όταν προσπάθησαν να τοποθετήσουν προεκλογικό υλικό σε δημόσιους χώρους. Η παρενόχληση είναι συνήθως βίαιη: οι εθελοντές του UDPS ξυλοκοπήθηκαν όταν τοποθετούσαν αφίσες του Tshisekedi στην Rond-Pont Victoire, μια κεντρική και δημοφιλή πλατεία. Αστυνομικοί με πολιτικά κατέστρεψαν τις αφίσες.

Δηλητηριάζοντας περαιτέρω το κλίμα, δεν υπάρχει το κατάλληλο φόρουμ για έναν διάλογο μεταξύ της CENI και της αντιπολίτευσης, ουσιαστικά αποκλείοντας τις δύο πλευρές από μια εποικοδομητική πλατφόρμα επικοινωνίας. Οι συναντήσεις έχουν την τάση να πραγματοποιούνται σε μια ad hoc βάση, καθοδηγούμενες από έκτακτα γεγονότα ή κρίσεις και όχι από ένα καθορισμένο πρόγραμμα. Εν τω μεταξύ, τα μέλη που εκπροσωπούν τη μειοψηφία παρέμειναν σιωπηλά έναντι των ισχυρισμών που διατυπώθηκαν από την αντιπολίτευση. Ως αποτέλεσμα, το UDPS διοργανώνει εβδομαδιαίες διαδηλώσεις στην Κινσάσα απαιτώντας να αποκατασταθεί η αξιοπιστία της εκλογικής διαδικασίας μέσα από έναν ανεξάρτητο έλεγχο των εκλογικών καταλόγων. Η αστυνομία και οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν καταστείλει τις διαμαρτυρίες και εκφοβίζουν μέλη της αντιπολίτευσης.

Κατά τη διάρκεια όλων αυτών, οι δυτικοί και ευρωπαϊκοί φορείς που στήριξαν τη δημοκρατία στο Κονγκό μόλις πριν από λίγα χρόνια φαίνεται ότι ικανοποιούνται με το να αποστρέφουν το βλέμμα. Διπλωμάτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία, τη Βρετανία και το Βέλγιο έχουν εξάρει τον ρόλο της CENI για την εγγραφή 32 εκατομμυρίων ψηφοφόρων σε εκλογικούς καταλόγους, χωρίς αμφιβολία ένα εντυπωσιακό επίτευγμα λαμβάνοντας υπόψη τις τεράστιες ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή. Αλλά η εγγραφή των ψηφοφόρων είναι το πρώτο βήμα μιας εκλογικής διαδικασίας - δεν είναι το τελευταίο. Αυτοί οι ίδιοι οι διεθνείς παράγοντες παρέμειναν σιωπηλοί σχετικά με τις καταγγελίες για νοθεία και παρατυπίες, ακόμη και όταν κονγκολέζικες και διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατήγγειλαν τη βία και τις παραβιάσεις.

Όλα αυτά αφήνουν το Κονγκό έτοιμο για μετεκλογική βία. Επειδή ο Καμπιλά άλλαξε το Σύνταγμα, μπορεί να κερδίσει σε έναν εκλογικό γύρο, αλλά με μικρότερο ποσοστό. Μια τέτοια νίκη θα του εξασφαλίσει μόνο μια περιορισμένη εντολή, όχι μια σεβαστή λαϊκή έγκριση και νομιμότητα όπως το 2006, με τις εκλογές δύο γύρων. Η έλλειψη ευρείας υποστήριξης θα τροφοδοτήσει μεγαλύτερη δυσαρέσκεια και διαδηλώσεις, ιδιαίτερα εάν οι εκλογές κριθούν ως μη δίκαιες, αξιόπιστες και διαφανείς.

Υπάρχει ένας τρόπος για να προχωρήσουν τα πράγματα. Η κυβέρνηση στην Κινσάσα και η διεθνής κοινότητα μοιράζονται την υποχρέωση να προστατεύσουν τους πολίτες του Κονγκό από τη βία και τις συγκρούσεις. Η κυβέρνηση πρέπει να λάβει τα κατάλληλα πειθαρχικά μέτρα εναντίον παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν στόχο να εκφοβίσουν τους ψηφοφόρους ή τους υποψηφίους, και θα πρέπει να διασφαλίσει τις πολιτικές ελευθερίες. Ο Kabila ίσως σκέπτεται ότι έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει τη θέλησή του στη διαδικασία των εκλογών αλλά και μετά από αυτές, αλλά δεν πρέπει – ο μαρασμός της δημόσιας υποστήριξης απλώς θα δημιουργήσει περαιτέρω προκλήσεις για την εξουσία του.

Ομοίως, η CENI έχει την υποχρέωση να αναμεταδώσει τα αποτελέσματα με διαφάνεια και να διαβεβαιώσει ότι οι εκλογές ήταν ελεύθερες και δίκαιες. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην εκλογική διαδικασία. Όσο για τη διεθνή κοινότητα, τα Ηνωμένα Έθνη, τα υπουργεία Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Γαλλίας και του Βελγίου πρέπει να πιέσουν αλλά και να βοηθήσουν την Κινσάσα και την CENI να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους με υπευθυνότητα.

Μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης και χρόνιες συγκρούσεις στο Κονγκό, αυτές οι εκλογές παρουσιάζουν στον λαό την ευκαιρία να ανοικοδομήσουν τη χώρα τους. Με τους σημαντικότατους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους που διαθέτει, το Κονγκό έχει τη δυνατότητα να είναι μια περιφερειακή δύναμη, όπως ήταν κάποτε, παρέχοντας σταθερότητα και ηγεσία σε μια περιοχή γνωστή για τις αναταραχές που την μαστίζουν. Αλλά αν ο λαός του Κονγκό αποστερηθεί από μια δίκαιη και έντιμη φωνή στον εθνικό πολιτικό στίβο, μια τέτοια προοπτική θα παραμείνει απλώς ψευδαίσθηση.

Copyright © 2002-2010 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Πρωτότυπο: http://www.foreignaffairs.com/articles/136690/mvemba-phezo-dizolele/jose...