Αξιολογώντας την εξωτερική πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα

Στην απαίτηση ότι το SCAF πρέπει να συμμορφωθεί με τα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών της Αιγύπτου και να επιτρέψει στους ισλαμιστές να καταλάβουν την εξουσία, ο Ομπάμα στοιχηματίζει ότι αντί να προσπαθήσει να επιβάλει σαρία στο ένα τέταρτο του πληθυσμού του αραβικού κόσμου, η Μουσουλμανική Αδελφότητα, από ανάγκη να υπάρξουν απτά αποτελέσματα για εκείνους που ψήφισαν για αυτό, θα προτιμήσει τη σταθερότητα που έρχεται από τη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη διατήρηση της συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ. Ο Ομπάμα έχει κάνει μια εκτίμηση ότι θα είναι λιγότερο ζημιογόνο για τα συμφέροντα των ΗΠΑ να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν αυτές τις δραματικές εξελίξεις από το να ενθαρρύνουν την καταστολή τους. Αλλά είναι ένα στοίχημα. Το να στέκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας σημαίνει ότι αποδέχεται πλέον ότι ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών ανάμεσα στα αραβικά κράτη θα ηγείται από ισλαμιστικά θρησκευτικά κόμματα και στοιχηματίζει ότι ο ρεαλισμός τους θα αντισταθμίσει την ιδεολογική αντίθεσή τους στο φιλελευθερισμό, την εκκοσμίκευση και τους περιφερειακούς στόχους των ΗΠΑ.

Η αστάθεια της στρατηγικής σχέσης των Ηνωμένων Πολιτειών με την Αίγυπτο, ωστόσο, αντισταθμίζεται από τα στρατηγικά απροσδόκητα που προέρχονται από τα προβλήματα της Συρίας, ένα αραβικό κράτος σύμμαχο με το Ιράν. Η αποκοπή του συριακού δίαυλου για την ανάμιξη του Ιράν στις υποθέσεις της αραβο-ισραηλινής ενδοχώρας αποτελεί σημαντικό στρατηγικό πλήγμα για το Ιράν. Ήδη, η διεθνής απομόνωση του Άσαντ και η ενασχόλησή του με τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα της χώρας του, έχουν μειώσει σημαντικά τη δυνατότητά του να υποστηρίζει το ενεργούμενο του Ιράν, τη Χεζμπολάχ, όσον αφορά τη διατήρηση του ελέγχου του Λιβάνου. Εν τω μεταξύ, η Χαμάς είναι απασχολημένη με το να βγει έξω από την τροχιά του Ιράν και να μπει στο στρατόπεδο της Αιγύπτου καθώς η επιρροή των δικών της ανθρώπων στην Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο αυξάνει, όπως καταδεικνύει η απόσυρση του εξωτερικού αρχηγείου της Χαμάς από τη Δαμασκό και η διακοπή της ιρανικής βοήθειας στην ομάδα.

Η Λιβύη ήταν πάντα ένα στρατηγικό παραλειπόμενο. Ο Ομπάμα επέτρεψε να επιτευχθεί η σχετικά χαμηλού κόστους ανατροπή του στυγνού δικτάτορα εκεί, υποστηρίζοντας την στρατιωτική επέμβαση των Ευρωπαίων συμμάχων του ΝΑΤΟ, που είχαν μεγαλύτερη συμμετοχή στο αποτέλεσμα. Αλλά υπήρχε και έμμεσο κόστος. Με τις επανειλημμένες εκκλήσεις για την ανατροπή του Μουαμάρ αλ-Καντάφι, όταν το ψήφισμα του Συμβούλιου Ασφαλείας του ΟΗΕ που δικαιολογούσε την επέμβαση του ΝΑΤΟ δεν προέβλεπε τίποτα τέτοιο, ο Ομπάμα επιβεβαίωσε τις κινεζικές και ρωσικές κατηγορίες ότι η Δύση θα στρεβλώσει τις προθέσεις των ψηφισμάτων του ΟΗΕ στο θέμα αυτό, για τους δικούς της σκοπούς. Η ακούσια συνέπεια ήταν ότι η Κίνα και η Ρωσία, καθώς και οι αναδυόμενες δυνάμεις του Συμβουλίου Ασφαλείας (Βραζιλία, Ινδία και Νότια Αφρική), δεν είναι πλέον πρόθυμες να υποστηρίξουν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε στρατιωτικές επεμβάσεις για να ανατρέψουν καθεστώτα σε άλλα μέρη του αραβικού κόσμου. Αυτό έχει καταστήσει πιο δύσκολο για τον Ομπάμα να απομονώσει το καθεστώς του Άσαντ.

Εν τω μεταξύ, η εξισορρόπηση από τον Ομπάμα των αμερικανικών αξιών και των συμφερόντων είναι πιθανό να τεθεί σε δοκιμασία στον Περσικό Κόλπο, νωρίτερα παρά αργότερα. Η Σαουδική Αραβία φαίνεται αποφασισμένη να συγκρατήσει την πολιτική μεταρρύθμιση στο εσωτερικό της, να την προλάβει επίσης στο γειτονικό Μπαχρέιν και να χαράξει μια εξαίρεση από την πολιτική φιλελευθεροποίηση για όλους τους βασιλείς και σεΐχηδες στην ευρύτερη γειτονιά της. Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μια μακροπρόθεσμη λύση, ακόμη και αν οι μοναρχίες χαίρουν μεγαλύτερης νομιμοποίησης μεταξύ των ανθρώπων τους από τους «φαραώ» και τους στρατηγούς οι οποίοι κυβέρνησαν σε άλλα μέρη του αραβικού κόσμου.

Πράγματι, φαίνεται πιθανό ότι κανένα αραβικό αυταρχικό καθεστώς δεν θα παραμείνει για πολύ καιρό απρόσβλητο από τα λαϊκά αιτήματα για πολιτική ελευθερία και υπεύθυνη διακυβέρνηση. Η τάση του Ομπάμα να αφήσει αυτές τις μεταβάσεις να εξελίσσονται από μόνες τους είναι κατανοητή, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να εκληφθεί και ως κοντόφθαλμη, εκτός αν μπορέσει να βρει έναν τρόπο να διαπραγματευτεί μια νέα συνθήκη με τον Σαουδάραβα βασιλιά Αμπντουλάχ. Ο Ομπάμα πρέπει να πείσει το βασιλιά ότι η κατάρτιση ενός οδικού χάρτη που οδηγεί τελικά σε συνταγματικές μοναρχίες στη περιοχή, πρώτα στο Μπαχρέιν αλλά με την πάροδο του χρόνου στην Ιορδανία και άλλες χώρες που ανήκουν στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσει αυτά τα βασίλεια και τα συμφέροντα των υπηκόων τους.

Σε αντιδιαστολή, δεν είναι σαφές ότι μια πιο συνεκτική πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή θα είχε καλύτερα αποτελέσματα από την ώρα που ξεκίνησαν οι αναταραχές. Η επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν εγγενώς περιορισμένη στις περισσότερες περιπτώσεις. Όμως, το καθαρό αποτέλεσμα των θυελλωδών εξελίξεων στον αραβικό κόσμο, σε συνδυασμό με την αποτυχία του Ομπάμα να επιτευχθεί μια ισραηλινο-παλαιστινιακή ειρηνευτική συμφωνία και με την αποφασιστικότητα της Τουρκίας να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στον αραβικό κόσμο σε βάρος των σχέσεών της με το Ισραήλ, έχει αφήσει το Ηνωμένες Πολιτείες χωρίς μια συνεπή στρατηγική πέρα από το να αντιδρά στα διασταυρούμενα κύματα των απρόβλεπτων γεγονότων.

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ