Πώς βλέπει η Κίνα τις ΗΠΑ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς βλέπει η Κίνα τις ΗΠΑ

Τι φοβάται το Πεκίνο από την Δύση
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για την άνοδο της Κίνας, αλλά η Ουάσιγκτον σπανίως ενδιαφέρεται για το πώς φαίνεται ο κόσμος μέσα απ’ τα μάτια του Πεκίνου. Ακόμη κι όταν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι μιλούν μελιστάλαχτα, οι Κινέζοι εταίροι τους ακούνε ζαχαρωμένες απειλές και ψάχνουν για την πλεκτάνη που κρύβεται πίσω. Η Αμερική δεν θα πρέπει να σταματήσει να διατυπώνει τις προσδοκίες της από την αναδυόμενη ασιατική υπερδύναμη, αλλά αυτό οφείλει να το κάνει με ηρεμία, ψυχραιμία και επαγγελματισμό.

Ο ANDREW J. NATHAN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Ο ANDREW SCOBELL είναι ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στη RAND Corporation.
Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από την επικείμενη έκδοση του βιβλίου τους με τίτλο China’s Search for Security.

Ο όρος «μεγάλη δύναμη» είναι αόριστος, αλλά η Κίνα τον αξίζει, από κάθε άποψη: την έκταση και τη στρατηγική θέση των εδαφών της, το πλήθος και τον δυναμισμό του πληθυσμού της, την αξία και τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της, το τεράστιο μέγεθος του μεριδίου της στο παγκόσμιο εμπόριο και την αμυντική της ισχύ. Η Κίνα είναι μία από τις ολιγάριθμες χώρες που έχουν σημαντικά εθνικά συμφέροντα σχεδόν σε κάθε σημείο του πλανήτη και που, θέλοντας και μη, τραβούν την προσοχή κάθε άλλης χώρας και κάθε διεθνούς οργανισμού. Και, ίσως, το σημαντικότερο: η Κίνα είναι η μόνη χώρα που ευρύτατα αντιμετωπίζεται ως πιθανή απειλή κατά της αμερικανικής κυριαρχίας. Πράγματι, η άνοδος της Κίνας προκάλεσε φόβους ότι πρόκειται να υποσκελίσει τους γείτονές της και κάποια μέρα να παραγκωνίσει τις ΗΠΑ από την παγκόσμια ηγεμονία τους.

Όμως, η διάχυτη αίσθηση πως η Κίνα είναι μια επιθετική, επεκτατική δύναμη, είναι ατεκμηρίωτη. Παρά το γεγονός ότι η συγκριτική ισχύς της Κίνας αυξήθηκε σημαντικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες, οι κύριες κατευθύνσεις της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής είναι αμυντικές και δεν έχουν αλλάξει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: να αμβλύνει τις αποσταθεροποιητικές επιρροές από το εξωτερικό, ν’ αποφύγει εδαφικές απώλειες, να περιορίσει την καχυποψία των γειτόνων της και να στηρίξει την οικονομική της ανάπτυξη. Η μόνη αλλαγή στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών είναι το ότι η Κίνα είναι τώρα σε πολύ μεγάλο βαθμό ενταγμένη στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και ότι οι εσωτερικές και περιφερειακές προτεραιότητές της έχουν γίνει μέρος μιας ευρύτερης αναζήτησης: να καθορίσει για τον εαυτό της έναν παγκόσμιο ρόλο που θα εξυπηρετεί τα κινεζικά συμφέροντα αλλά και που θα είναι αποδεκτός από τις άλλες δυνάμεις.

Πρώτες μεταξύ αυτών των δυνάμεων είναι, βεβαίως, οι ΗΠΑ. Η διαχείριση της ταραχώδους σχέσης Ουάσιγκτον - Πεκίνου είναι για το δεύτερο η μεγαλύτερη πρόκληση στην εξωτερική του πολιτική. Και καθώς οι Αμερικανοί διερωτώνται αν η άνοδος της Κίνας είναι καλή για τα αμερικανικά συμφέροντα ή εξυφαίνει απειλή σε βάρος τους, οι Κινέζοι πολιτικοί προβληματίζονται σχετικά με το αν οι ΗΠΑ προτίθενται να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να βοηθήσουν ή για να πλήξουν την Κίνα.

Μερικές φορές οι Αμερικανοί θεωρούν μυστηριώδες το κινεζικό κράτος. Δεδομένου, όμως, ότι στο πλαίσιο του αμερικανικού πολιτικού συστήματος η εξουσία είναι κατακερματισμένη και συμβαίνουν συχνές εναλλαγές στην εξουσία των δύο βασικών αμερικανικών πολιτικών κομμάτων, οι Κινέζοι δυσκολεύονται και αυτοί από την πλευρά τους να αποσαφηνίσουν τις αμερικανικές προθέσεις. Παρ’ όλα αυτά, στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, ύστερα από μια σειρά αμερικανικών ενεργειών απέναντι στην Κίνα, αναδύθηκε μια μακροπρόθεσμη αμερικανική στρατηγική απέναντι στη χώρα. Κατά συνέπεια, όχι μόνο δεν είναι περιττή, αλλά αντιθέτως είναι αναγκαία για τους Κινέζους μια άσκηση κατανόησης - ανάλυσης των ΗΠΑ.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί θα εκπλαγούν όταν πληροφορηθούν πως οι Κινέζοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ είναι μια ρεβιζιονιστική δύναμη που θέλει να περιορίσει την κινεζική πολιτική επιρροή και να βλάψει τα συμφέροντα του Πεκίνου. Η άποψη αυτή δεν διαμορφώνεται μόνο από τον τρόπο με τον οποίον το Πεκίνο αντιλαμβάνεται την Ουάσιγκτον, αλλά και από την ευρύτερη κινεζική άποψη γύρω από το διεθνές σύστημα και τη θέση της Κίνας μέσα σ’ αυτό, μια άποψη που σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται από πόσο πολύ η ίδια θεωρεί τον εαυτό της ευάλωτο.

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΔΑΚΤΥΛΙΟΙ

Ο κόσμος, όπως τον βλέπει το Πεκίνο, είναι ένα πεδίο κινδύνων, ξεκινώντας από τους δρόμους έξω από τα παράθυρα των πολιτικών γραφείων και φθάνοντας χιλιάδες μίλια μακριά, σε παραμεθόριες περιοχές και θαλάσσιες γραμμές, σε απομακρυσμένα ορυχεία και πετρελαιοπηγές. Αυτοί οι κίνδυνοι μπορούν να αποδοθούν με την παραβολή τεσσάρων ομόκεντρων δακτυλίων. Στον πρώτο δακτύλιο, που περιλαμβάνει το σύνολο της επικράτειας που η Κίνα κατέχει ή διεκδικεί, το Πεκίνο πιστεύει ότι η πολιτική σταθερότητα και η εδαφική ακεραιότητα της χώρας απειλούνται από ξένους παράγοντες και ξένες δυνάμεις. Συγκρινόμενη με άλλες μεγάλες χώρες, η Κίνα έχει ν’ αντιπαλέψει με έναν χωρίς προηγούμενο αριθμό εξωτερικών παραγόντων, που επιχειρούν να επηρεάσουν την εξέλιξή της, συχνά με τρόπους που το καθεστώς κρίνει ως επιζήμιους για την επιβίωσή του. Ξένοι επενδυτές, σύμβουλοι ανάπτυξης, τουρίστες και φοιτητές κατακλύζουν τη χώρα, όλοι με μια δική τους ιδέα σχετικά με το πώς πρέπει ν’ αλλάξει η Κίνα. Ξένα ιδρύματα και κυβερνήσεις παρέχουν οικονομική και τεχνική υποστήριξη σε κινεζικές κοινωνικές ομάδες που ευαγγελίζονται την κοινωνία πολιτών. Οι διαφωνούντες στο Θιβέτ και στην Ξινγιάνγκ δέχονται ηθική και διπλωματική στήριξη, ενίοτε και υλική ενίσχυση από Κινέζους της διασποράς και συμπαθούσες κυβερνήσεις του εξωτερικού. Κατά μήκος των ακτών, οι γείτονες αμφισβητούν τις διεκδικήσεις του Πεκίνου σε παράκτια εδάφη. Η Ταϊβάν εκλέγει δική της κυβέρνηση που απολαμβάνει τη διπλωματική αναγνώριση 23 κρατών και την εγγύηση των ΗΠΑ για την ασφάλειά της.

Πονοκέφαλο για την ασφάλεια των κινεζικών συνόρων αποτελεί ο δεύτερος δακτύλιος, που αφορά τις σχέσεις της Κίνας με τις 14 γειτονικές της χώρες. Καμία άλλη χώρα, εκτός από τη Ρωσία, δεν έχει τόσους γείτονες. Από αυτούς, οι πέντε (Ινδία, Ιαπωνία, Ρωσία, Νότια Κορέα και Βιετνάμ) είναι χώρες με τις οποίες η Κίνα έχει πολεμήσει κατά τα τελευταία 70 χρόνια, ενώ οι υπόλοιποι κυβερνώνται από ασταθή καθεστώτα. Ούτε ένας από τους γείτονες αυτούς δεν ευθυγραμμίζει τα ζωτικά εθνικά του συμφέροντα με αυτά του Πεκίνου.

Όμως η Κίνα σπάνια έχει την πολυτέλεια να συναλλαγεί με οποιονδήποτε γείτονά της σε ένα αμιγώς διμερές πλαίσιο. Ο τρίτος δακτύλιος αφορά τους κινδύνους για την ασφάλεια, που πηγάζουν από την πολιτική των έξι χωριστών γεωπολιτικών περιφερειών (Β.Α. Ασία, Ωκεανία, ηπειρωτική Ν.Α. Ασία και Κεντρική Ασία), οι οποίες περιβάλλουν την Κίνα. Κάθε μια από αυτές τις περιοχές θέτει σύνθετα περιφερειακά προβλήματα, τόσο στη διπλωματία όσο και στην ασφάλεια.