Μαθήματα από την επαναστατική δράση του Ροβεσπιέρου

Στα τέλη Ιουλίου του 1794, κάποιοι από τον «λαό» έκαναν ακριβώς αυτό, και η αποτυχία του Ροβεσπιέρου να προσδιορίσει το πού η αστική δημοκρατία θα μπορούσε να βρει τα αληθινά όριά της, τον οδήγησε τελικά στην γκιλοτίνα. Φοβούμενοι ότι θα είναι οι επόμενοι που θα εκκαθαριστούν και θα καταδικαστούν σε θάνατο, ένας αριθμός εκ των πρώην συμμάχων του Ροβεσπιέρου στην Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας και στην Εθνική Συνέλευση, το νομοθετικό σώμα, διέταξαν την σύλληψή του. Συνελήφθη μερικές ώρες αργότερα, και αφού πιθανότατα προσπάθησε να αυτοπυροβοληθεί, αποκεφαλίστηκε στην γκιλοτίνα την επόμενη μέρα.

ΘΕΟΣ, ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΓΚΙΛΟΤΙΝΕΣ;

Στη σύγχρονη εποχή, ο Ροβεσπιέρος συχνά θεωρείται υπεύθυνος για τη γέννηση της τρομοκρατίας. Ο McPhee το απορρίπτει αυτό ως άδικο. «Ο Τρόμος», γράφει, «δεν ήταν έργο του Ροβεσπιέρου αλλά ένα καθεστώς εκφοβισμού και ελέγχου που υποστηρίχθηκε από την Εθνική Συνέλευση και «πατριώτες» σε όλη τη χώρα». Είναι αλήθεια ότι ο Ροβεσπιέρος δεν υπαγόρευε την πολιτική της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας. Αλλά παρ' όλα αυτά ήταν το πιο αφοσιωμένο μέλος της, και θεωρείτο ορθώς ως ο πρώτος τη τάξει εκπρόσωπός της. Αν αυτός δεν είχε την εξουσία, η Τρομοκρατία θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν λιγότερο έντονη και πολύ πιθανόν δεν θα είχε διαρκέσει για τόσο διάστημα.

Αλλά ήταν οι ιδέες του Ροβεσπιέρου και όχι μόνο οι ενέργειές του συνυπεύθυνες για την Τρομοκρατία; Αυτή είναι η άποψη ορισμένων στη σύγχρονη αμερικανική Δεξιά, πρόθυμοι να συνδέσουν τον φιλελευθερισμό με την αυταρχική υπέρβαση. Σύμφωνα με τον Rick Santorum, τον πρώην υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών για την προεδρία και τρέχοντα σημαιοφόρο του αμερικανικού συντηρητισμού, η αθεΐα του 1789 αναπόφευκτα οδήγησε στην κρατική τρομοκρατία. «Αυτό που απομένει είναι μια κυβέρνηση που θα σου λέει ποιος είσαι, τι θα κάνεις και πότε θα το κάνεις», δήλωσε ο Santorum στην προεκλογική του εκστρατεία. «Αυτό που απέμεινε στη Γαλλία είναι η λαιμητόμος», κατέληξε, προειδοποιώντας ότι αν οι Αμερικανοί «ακολουθήσουν τον δρόμο του Προέδρου Ομπάμα και την απροκάλυπτη εχθρότητά του στην πίστη στην Αμερική, τότε πάμε προς αυτή την κατεύθυνση». Στις γενικές γραμμές αυτής της πρόβλεψης, ο Santorum παρεμπιπτόντως μπορεί να εκπλαγεί με το να βρει τον εαυτό του σε αρμονία με ορισμένους πρώην μαρξιστές ιστορικούς, οι οποίοι ηχηρά και επιδοκιμαστικά πίστευαν ότι οι συνθήκες του Παρισιού το 1794 ήταν πιθανό να επαναληφθούν κάποια μέρα.

Φυσικά, τόσο οι δεξιόστροφες όσο και οι αριστερόστροφες εκδοχές αυτής της πρόβλεψης είναι απίθανο να επιβεβαιωθούν, τουλάχιστον στη Δύση. Οι Γάλλοι την περίοδο 1789-1794 ήταν το πρώτο σύγχρονο έθνος που αναγκάστηκε να επιλέξει ανάμεσα στην πολιτική καθολικότητα και την υλοποίηση λαϊκιστικών ή ουτοπικών στόχων, και ό, τι συνέβη σε αυτούς έχει γενικά εξαγνίσει τους διαδόχους τους. Οι Αμερικανοί δεν αντιμετώπισαν τέτοιαν επιλογή μετά το 1776, και οι απόγονοί τους, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αντιμετωπίσουν κάτι τέτοιο καθόλου σύντομα. Το κίνημα Occupy Wall Street και το Κόμμα του Τσαγιού μπορεί να αντιπροσωπεύουν βήματα προς την κατεύθυνση μιας τέτοιου είδους σύγκρουσης. Ωστόσο, εκτός κι αν συμβεί μια σημαντική οικονομική κατάρρευση, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι τα δύο αυτά κινήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν το αμερικανικό πολιτικό όραμα όπως έκανε ο ιακωβινισμός για τους Γάλλους, και τους εχθρούς τους, το 1789-94.

Αλλά μια κατάσταση πιο κοντά σε εκείνη της επαναστατικής Γαλλίας υπάρχει τώρα στις εκκολαπτόμενες δημοκρατίες του αραβικού κόσμου. Όταν αντιμετωπίζουν την άνοδο των ισλαμιστικών κομμάτων, οι φιλελεύθεροι επαναστάτες σε χώρες όπως η Αίγυπτος θα μπορούσαν να μπουν στον πειρασμό να βάλουν μια παρένθεση στους καθολικούς, δημοκρατικούς τους στόχους τους και να καταφύγουν στον εξαναγκασμό και στην στρατιωτική εξουσία ώστε να εξασφαλίζουν την τάξη. Φυσικά, οι ανελεύθερες δυνάμεις μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν μια εκδοχή του διλήμματος του Ροβεσπιέρου, και οι σαλαφίτες σκληροπυρηνικοί θα μπορούσαν να αποδειχθούν πρόθυμοι να βάλουν στην άκρη τη δέσμευσή τους για γνήσια θεοκρατία προκειμένου να αναζητήσουν μια διευθέτηση με τον εξ ολοκλήρου κοσμικό στρατό.

Αλλά ίσως το πιο σημαντικό μάθημα που μπορεί να προσφέρει ο Ροβεσπιέρος στα μέλη του Κόμματος του Τσαγιού και του κινήματος Occupy Wall Street, στους σαλαφίτες και τους κοσμικούς, είναι ότι, σε αντίθεση με ό, τι μπορεί μερικές φορές να επιθυμούν, τα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα δεν γίνεται να επιλυθούν απλά κόβοντας το κεφάλι κάποιου.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/137726/patrice-l-r-higonnet/robes...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/#!/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr