Αλβανία, Ελλάδα και Ε.Ε.
Στην σχετικά σύντομη διαδρομή της ως ανεξάρτητη χώρα, η Αλβανία έχει αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα. Σήμερα, έχοντας αποκτήσει ιστορική εμπειρία στους δημοκρατικούς θεσμούς και με μια οικονομία που λειτουργεί έστω και με προβλήματα, η Αλβανία καλείται να βάλει τις βάσεις της μελλοντικής της πορείας. Αλλά τα εθνικά της διλήμματα είναι τέτοια που την κρατούν ακόμα καθηλωμένη.
Ο Δρ. ΣΤΑΥΡΟΣ Γ. ΝΤΑΓΙΟΣ είναι διδάκτωρ ιστορίας του ΑΠΘ και διευθύνων σύμβουλος της μεταφραστικής εταιρείας Literatus
Η Δημοκρατία της Αλβανίας είναι μια μικρή γεωγραφικά χώρα, με έκταση 28.748 km2, με μήκος συνόρων 1.094 km, εκ των οποίων ακτογραμμή 362 km, και μήκος συνόρων με την Ελλάδα 282 km. Η μεταπολιτευτική Αλβανία απέκτησε σύνταγμα μόλις στις 21 Νοεμβρίου 1998 το οποίο ισχύει ύστερα από δημοψήφισμα, είναι προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και το Κοινοβούλιό της αποτελείται από 140 βουλευτές, εκλεγόμενοι άμεσα ή βουλευτές επικράτειας (από λίστα). Η Αλβανία παρουσιάζει νεανική ηλικιακή δομή (από τις νεανικότερες στην Ευρώπη) παρά τη συνεχή μαζική μεταναστευτική ροή και τη μείωση του πληθυσμού (2011: 2.831.741 κάτοικοι, ενώ το 2001: 3.069.275 κάτοικοι, άρα σημειώνεται μια μείωση -7,7%), το 66,9% του πληθυσμού είναι 15-60 χρόνων, σε παραγωγική ηλικία. Επίσημα, ο αριθμός των ανέργων στην Αλβανία είναι μικρός, 13,5% το 2011, ήτοι 142.950 άνεργοι αλλά το πραγματικό ποσοστό ανεργίας είναι σαφώς μεγαλύτερο. Ο πληθωρισμός το 2011 ανήρχετο σε +/- 3%. Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2011, ο βασικός μισθός στον ιδιωτικό τομέα ανέρχεται σε 20.000 αλβανικά λεκ [2], ενώ ο μέσος μισθός στον δημόσιο τομέα το 2011 σε 47.660 αλβανικά λεκ.
Η Αλβανία είναι πλούσια σε ορυκτά αποθέματα, πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο, βασάλτες, ασβεστόλιθους, αλάβαστρο και λοιπά πετρώματα.[3] Για παράδειγμα, τα εκτιμώμενα αποθέματα σε χρώμιο ανέρχονται σε 36,9 εκατομμύρια τόνους, κατατάσσοντας την Αλβανία πρώτη χώρα στην Ευρώπη, ενώ σε χαλκό 27 εκατομμύρια τόνους. Η Αλβανία είναι επίσης πλούσια σε υδάτινους πόρους (κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις ανά κάτοικο στην Ευρώπη). Πλούσιο είναι το υπέδαφός της και σε σίδηρο-νικέλιο, πυριτικό νικέλιο, το οποίο υπολογίζεται σε 311 εκατομμύρια τόνους. Μέχρι το 2009 είχαν δοθεί συνολικά 832 άδειες εκμετάλλευσης ορυκτού πλούτου, οι 262 εκ των οποίων αφορούσαν την εκμετάλλευση αποθεμάτων χρωμίου.
Η μεταπολιτευτική Αλβανία κληρονόμησε ένα ισχυρό και οργανωμένο εκπαιδευτικό δίκτυο, με μηδενικό ποσοστό λειτουργικού αναλφαβητισμού, μια παράδοση η οποία συνεχίζεται. Αναφέρουμε ότι κατά το σχολικό έτος 2009-2010 στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση φοιτούσαν 116.292 φοιτητές, αριθμός αρκετά μεγάλος για τα μεγέθη της χώρας, εκτός του ιδιαίτερα μεγάλου βαθμού αλβανοπαίδων που φοιτούν στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, κυρίως σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Σύμφωνα με την εκτίμηση του αλβανικού Υπουργείου Οικονομικών το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές το 2011 ανήρχετο σε 1.314,7 δισεκατομμύρια αλβανικά λεκ, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2010 ανήρχετο σε 2.816 ευρώ. Στην τομεακή κατανομή του ΑΕΠ, δεσπόζουσα θέση καταλαμβάνει η παροχή υπηρεσιών, στο 73% (εμπορική δραστηριότητα, ξενοδοχειακός τομέας και εστίαση 29%, κατασκευές 19%, μεταφορές 8%, υπηρεσίες ταχυδρομείου, τηλεπικοινωνίες: 7%, λοιπές υπηρεσίες: 37%) ακολουθούμενη από τη γεωργική παραγωγή στο 18%, και τη βιομηχανική στο 9%. Το δημόσιο χρέος της Αλβανίας ανήρχετο το 2011 σε 60% του ΑΕΠ, ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας το 2011 σε -3,5% του ΑΕΠ. Η Αλβανία έχει από τα υψηλότερα εσωτερικά χρέη και αυτό θεωρείται από τα πλέον τρωτά σημεία της αλβανικής παραπαίουσας εθνικής οικονομίας.
Τα τελευταία έξι χρόνια παρατηρείται ραγδαία αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων, με την Ελλάδα να υπερέχει κατά πολύ, σε σχέση με την συναγωνιζόμενη Ιταλία, η οποία όμως έρχεται πρώτη στο εξωτερικό εμπόριο. Συγκεκριμένα:
Η Αλβανία παραμένει, ωστόσο, η χώρα με τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά εμβάσματα κατά κεφαλήν του πληθυσμού τα οποία, όμως, σημειώνουν φθίνουσα πορεία, ανερχόμενα το 2011 σε 693 εκατομμύρια ευρώ, από τα 952 εκατομμύρια ευρώ το 2007.
Η Αλβανία έχει θετικούς αριθμούς ανάπτυξης, αλλά τα παρεχόμενα στοιχεία διίστανται:
Η μεταπολιτευτική Αλβανία είναι μέλος των ΗΕ (από το 1921) [4] και των κυριότερων διεθνών οργανισμών και φορέων. Από τις 28 Σεπτεμβρίου 2000 καθίσταται μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, από το 2007 της CEFTA (Central European Free Trade Agreement) και από την 1η Απριλίου 2009 εντάσσεται στις δομές του ΝΑΤΟ. Το τελευταίο γεγονός θεωρήθηκε διπλωματικό επίτευγμα της κυβέρνησης Μπερίσα, ωστόσο, πολύ σύντομα, η πορεία της προς την Ευρώπη έκανε βήματα προς τα πίσω, καθώς, σύμφωνα με την από 12/10/2011 Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν χρίστηκε υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ χώρα. Στο σκεπτικό της απόρριψης των Βρυξελών σημειώνεται, μεταξύ των άλλων, ότι, σύμφωνα με το Δείκτη Διαπιστούμενης Διαφθοράς για το 2009 της «Διεθνούς Διαφάνειας», η Αλβανία είναι μία από τις πλέον διεφθαρμένες χώρες στην Ευρώπη. Προσθέτει δε ότι η Αλβανία είναι μέλος της Οργάνωσης της Ισλαμικής Διάσκεψης, η οποία περιορίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, με αποτέλεσμα να αντιμάχεται τις βασικές αρχές στις οποίες εδράζεται η ΕΕ [5].
Στο ισοζύγιο του εξωτερικού εμπορίου η Ελλάδα υπολείπεται της Ιταλίας. Συγκεκριμένα, το 2011, οι αλβανικές εξαγωγές προς την Ιταλία ανέρχονταν σε 53,1%, προς Τουρκία 7,6%, προς Κόσσοβο 7,5%, και προς Ελλάδα 5,1%, με κυριότερα εξαγόμενα προϊόντα το 2011: Είδη ένδυσης και υπόδησης (33%), ορυκτά μέταλλα, καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια (30%), η οποία προέρχεται κατά κύριο λόγο από τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Οι κυριότερες χώρες εισαγωγής προϊόντων είναι για το 2011, Ιταλία 30,5%, Ελλάδα 10,6%, Κίνα 6,3%, Γερμανία 5,8% και Τουρκία 5,4%.
Συγκεκριμένα, τα δυο τελευταία χρόνια οι ελληνο-αλβανικές εμπορικές συναλλαγές παρουσιάζουν την ακόλουθη εικόνα: