Οι ΗΠΑ οδεύουν προς την θάλασσα της Νότιας Κίνας

Όταν ζητήθηκε από Αμερικανούς αξιωματούχους να σχολιάσουν τις διαφωνίες για τα επίδικα νησιά στον δυτικό Ειρηνικό, άπαντες διαβεβαίωναν ότι η κυβέρνηση Ομπάμα δεν έχει καμία θέση σε θέματα κυριαρχίας, αλλά αντιτίθεται σε οποιαδήποτε χρήση βίας για την επίλυση του ζητήματος. «Είτε σχετικά με τις διαφορές στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας είτε στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας», δήλωσε τον περασμένο Οκτώβριο στο Τόκιο ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Γουίλιαμ Μπερνς, «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν παίρνουν θέση επί του ζητήματος της τελικής κυριαρχίας». Πιστός στους τύπους, συνέχισε, «Η μόνη θέση που παίρνουμε είναι σχετικά με την σημασία της αντιμετώπισης αυτών των ζητημάτων μέσω του διαλόγου και της διπλωματίας και την αποφυγή εκφοβισμού και καταναγκασμού». Σε αυτήν και σε άλλες τέτοιες δηλώσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες προβάλλουν μια αύρα ουδετερότητας - ακόμη και δηλώνοντας, ενίοτε, ότι η χώρα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως καλόπιστος μεσολαβητής μεταξύ των διαφωνούντων. Αλλά η στάση της Ουάσιγκτον είναι λιγότερο ουδέτερη από ό, τι φαίνεται και περισσότερο προσανατολισμένη προς τις βίαιες συγκρούσεις παρά στην αποφυγή τους.

Στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας, η Κίνα και η Ιαπωνία αντιπαρατίθενται για ένα σύμπλεγμα μικρών ακατοίκητων νησιών που ονομάζονται «Ντιαόου» από τους Κινέζους και «Σενκάκου» από τους Ιάπωνες. Η Ιαπωνία διοικεί αυτά τα νησιά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά τα διεκδικούν και η Κίνα, και η Ταϊβάν, και βεβαίως η Ιαπωνία. Στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, εν τω μεταξύ, ξέσπασαν εντάσεις για περισσότερες συστάδες νησιών, κυρίως για τα νησιά «Σπράτλι» και τα νησιά «Παρασέλ» (που ονομάζονται, αντίστοιχα, Nansha και Xisha από την Κίνα). Η Κίνα, η Ταϊβάν και το Βιετνάμ διεκδικούν όλα αυτά τα νησιά, και το Μπρουνέι, η Μαλαισία και οι Φιλιππίνες διεκδικούν κάποια απ’ αυτά.

Όντας κάτι περισσότερο από βράχια, τα νησιά δεν έχουν σχεδόν καμία αξία από μόνα τους. Αλλά θεωρείται ότι βρίσκονται πάνω σε τεράστια υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου - προσοδοφόρες κρύπτες για οποιαδήποτε χώρα μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά. Πέρα από το ότι θα ήταν οικονομική ευλογία, οι Κινέζοι βλέπουν την απόκτηση των νησιών (μαζί με την ανάκτηση της Ταϊβάν) ως την τελική διάλυση του αυτοκρατορικού ζυγού των δυτικών δυνάμεων και της Ιαπωνίας. Οι άλλοι διεκδικητές, εν τω μεταξύ, βλέπουν την διατήρηση του ελέγχου των νησιών ως απαραίτητη πράξη περιφρόνησης στο πρόσωπο της αυξανόμενης δύναμης και αυτοπεποίθησης της Κίνας.

Τα αμερικανικά συμφέροντα στα νησιά αυτά ποικίλουν. Κατ’ αρχάς, το Ναυτικό των ΗΠΑ έχει προ πολλού κυριαρχήσει σε αυτή την θαλάσσια περιοχή, η οποία αποτελεί ένα ζωτικής σημασίας πέρασμα για τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ που πλέουν από τον Ειρηνικό προς την Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, υποχρεούνται από ια σχετική συνθήκη να υπερασπιστούν την Ιαπωνία και τα θαλάσσια ζωτικά όριά της. Ως εκ τούτου, η «ελευθερία της ναυσιπλοΐας» στην Ανατολική και την Νότια Θάλασσα της Κίνας είναι δεδηλωμένη προτεραιότητα της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ.

Η αυξανόμενη συμμετοχή των αμερικανικών εταιρειών ενέργειας στον τομέα της εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας έχει προσθέσει ένα άλλο επίπεδο στην στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ, μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η Chevron, η ConocoPhillips και η ExxonMobil έχουν συνεργαστεί με τις κρατικές εταιρείες πετρελαίου της Μαλαισίας, του Βιετνάμ και των Φιλιππίνων για την αξιοποίηση ελπιδοφόρων κοιτασμάτων στις θαλάσσιες περιοχές που διεκδικούνται από τις χώρες αυτές καθώς και από την Κίνα. Τον Οκτώβριο του 2011, για παράδειγμα, η Exxon ανακοίνωσε ότι βρέθηκε ένα σημαντικό κοίτασμα αερίου στα ύδατα που διεκδικεί το Βιετνάμ, που επίσης διεκδικούνται ως μέρος της θαλάσσιας επικράτειας της Κίνας.

Για χρόνια, αυτές οι υποχρεώσεις και τα συμφέροντα δεν ελήφθησαν πολύ σοβαρά. Επί των ημερών του Τζωρτζ Μπους του νεότερου και στις αρχές των ημερών του Ομπάμα, οι πόλεμοι στο Ιράκ και το Αφγανιστάν κυριάρχησαν στην χάραξη πολιτικής του Λευκού Οίκου, αφήνοντας στις κυβερνήσεις λίγο χρόνο για να σκεφτούν την θαλάσσια στρατηγική στην Ανατολική Ασία. Αυτό άφησε μια ανερχόμενη Κίνα σχεδόν ανεξέλεγκτη να διεκδικεί αδιαμφισβήτητα δικαιώματα στα επίδικα νησιά στην περιοχή και να χρησιμοποιεί την στρατιωτική της δύναμη για να στηρίξει τους σκοπούς της. Σε αρκετές περιπτώσεις, το κινεζικό ναυτικό τορπίλιζε τις προσπάθειες των ανταγωνιστών της Κίνας (οι οποίοι συχνά συνεργάζονταν με τις αμερικανικές επιχειρήσεις) σε έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στις περιοχές που διεκδικούσε. Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2011, για παράδειγμα, τα κινεζικά πλοία φέρονται ότι διέκοψαν τα ειδικά καλώδια εξερεύνησης πλοίων σεισμικών ερευνών που ανήκουν στην PetroVietnam, η οποία συνεργαζόταν με την ExxonMobil και άλλες ξένες εταιρείες για την αναζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Σύμφωνα με έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν από το WikiLeaks, η Exxon προειδοποιήθηκε από την Κίνα να αναστείλει τη συνεργασία της με την PetroVietnam. Όπως είναι σύνηθες, υπήρξε ελάχιστη έως καμία επίσημη αντίδραση των ΗΠΑ στις ενέργειες της Κίνας.