Ο πυρετός για τις σπάνιες γαίες τής Γροιλανδίας

Αυτό που δεν έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, είναι το γεγονός ότι η εξόρυξη γύρω από ραδιενεργά υλικά ενέχει σοβαρούς κινδύνους, τόσο για το περιβάλλον τής Γροιλανδίας όσο και για την διεθνή ασφάλεια. Και το κόμμα τής αντιπολίτευσης της Γροιλανδίας, Inuit Ataqatigiit (Κοινότητα για τον Λαό), έχει καθοδηγήσει τους φόβους και τους δισταγμούς πολλών Γροιλανδών, ιδίως μέσω συγκεντρώσεων πολιτών στο Nuuk. Με μόνο 16.000 κατοίκους, η πρωτεύουσα της Γροιλανδίας δεν είναι ακριβώς Κοπεγχάγη ή Ουάσιγκτον, αλλά με τα πρότυπα της Γροιλανδίας, το Nuuk είναι η σπάνια μητρόπολη της Αρκτικής. Στους πρόποδες του βουνού Sermitsiaq, ένα 12όροφο συγκρότημα διαμερισμάτων και ένα νέο εμπορικό κέντρο βρίσκεται δίπλα-δίπλα με πολύχρωμα ξύλινα σπίτια από τον δέκατο όγδοο αιώνα. Η Κοπεγχάγη στέλνει εκεί τα λεωφορεία της όταν παλιώνουν και τα αποσύρει, εκεί όπου 4.000 αυτοκίνητα μοιράζονται 60 μίλια ασφαλτοστρωμένων δρόμων. Δεν φαίνεται να είναι ο καθένας έτοιμος για τις ριζικές αλλαγές που θα φέρει η εξόρυξη.

Σε μια πρόσφατη συνάντηση πολιτών, που πραγματοποιήθηκε σε μια ξύλινη αίθουσα γεμάτη με τοιχογραφίες που απεικονίζουν τοπία τής Γροιλανδίας, επικράτησε μεγάλη ένταση. Απαλλαγμένοι από βαριά μπουφάν, καπέλα, κασκόλ και γάντια, οι συμμετέχοντες έπιναν φθηνό καφέ και τσιμπούσαν σπιτικό κέικ. Στο διάστημα μεταξύ των συναισθηματικών ομιλιών τους σε παθιασμένα γροιλανδέζικα με ταυτόχρονη διερμηνεία για τους Δανούς ομιλητές, ο συντονιστής έπρεπε να υπενθυμίζει σε όσους συμμετείχαν να παραμένουν ήρεμοι και να δείχνουν σεβασμό. Κανείς δεν φάνηκε να είναι κατά τής εξόρυξης προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομία, αλλά πολλοί ανησυχούν για τις προοπτικές τής εξόρυξης ουρανίου. Σχεδόν όλοι ζήτησαν περισσότερο χρόνο πριν καταργήσουν την πολιτική μηδενικής ανοχής που εφαρμόζει η χώρα. Και το κόμμα πρότεινε ότι ο πληθυσμός θα πρέπει να έχει την ευκαιρία να αποφασίσει για το θέμα με λαϊκό δημοψήφισμα.

Όπως έχουν τα πράγματα, το ουράνιο είναι μόνο ένα υποπροϊόν τής εξόρυξης σπάνιων γαιών. Αλλά θα μπορούσε να γίνει το κύριο προϊόν, εάν βολέψουν τα οικονομικά. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πόσο ουράνιο έχει η Γροιλανδία, αλλά οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι το Kuannersuit θα μπορούσε να περιέχει περίπου 290 εκατομμύρια τόνους από αυτό. Οι πιο αισιόδοξοι αναλυτές προβλέπουν ότι η Γροιλανδία θα μπορούσε να γίνει η πέμπτη μεγαλύτερη εξαγωγέας ουρανίου στον κόσμο, με δυνατότητα να φέρει έσοδα 20 δισ. δολαρίων ετησίως.

Αλλά, εάν το ουράνιο δεν εξορύσσεται προσεκτικά, μπορεί να δηλητηριάσει την γη και το νερό για πολλές γενιές. Η κινεζική κυβέρνηση, για παράδειγμα, φέρεται να έχει αρχίσει να δαπανά δισεκατομμύρια δολάρια για την αποκατάσταση περιβαλλοντικών ζημιών από σχεδόν δύο δεκαετίες ανεξέλεγκτης εξόρυξης και εξευγενισμού σπάνιων γαιών. Η απορροή κατέστρεψε ορυζώνες και ρέματα, τα ποσοστά καρκίνου έχουν εκτιναχθεί στα ύψη, ολόκληρα χωριά έπρεπε να επανεγκατασταθούν και μια τοξική σούπα χημικών και ραδιενεργών αποβλήτων στάζει αργά προς τον Κίτρινο Ποταμό. Στην πραγματικότητα, ένας από τους κύριους λόγους που η Κίνα είχε την δυνατότητα να κυριαρχεί στην αγορά σπανίων γαιών ήταν η αδιαφορία της για τις περιβαλλοντικά καταστροφικές μεθόδους εξόρυξης. Περισσότερο από κάθε άλλο ορυκτό, το ουράνιο φέρνει στο προσκήνιο έντονα φορτισμένα συναισθήματα, αναβιώνοντας φόβους τής εποχής τού Ψυχρού Πολέμου για πυρηνικές καταστροφές ή την πιο πρόσφατη μνήμη τής καταστροφής στην Φουκουσίμα το 2011.

Η εξόρυξη ουρανίου έχει επίσης ουσιώδεις επιπτώσεις στην ασφάλεια. Παρά το γεγονός ότι η Γροιλανδία έχει την δύναμη να ελέγχει τους δικούς της υπόγειους πόρους, η Δανία έχει διατηρήσει την ευθύνη για την εξωτερική πολιτική, την ασφάλεια της χώρας και την άμυνα. Δεδομένου ότι το ουράνιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πυρηνικά όπλα, ο Δανός υφυπουργός Villy Søvndal έχει καταστήσει σαφές ότι η Δανία θα μετέχει σε όλες τις συναλλαγές τής Γροιλανδίας σχετικά με το ουράνιο. Ωστόσο, αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αυστηρούς νόμους για την εξόρυξη ουρανίου, η Γροιλανδία - σε αντίθεση με τη Δανία - δεν αποτελεί μέλος τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου για την εξαγωγή ουρανίου από την Γροιλανδία θα χρειαστεί πολλούς δικηγόρους, λέει η Cindy Vestergaard, μια Δανή ειδικός στις πολιτικές για το ουράνιο. Εκτιμά ότι ένα τέτοιο πλαίσιο θα απαιτήσει πέντε έως δέκα χρόνια σχεδιασμού. Ωστόσο, θα μπορούσε να γίνει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος η Γροιλανδία να μην μπορέσει να εφαρμόσει τα πρότυπα που ορίζονται από τους ουρανιο-εξαγωγείς γείτονές της όπως ο Καναδάς, η Νορβηγία και η Σουηδία. Μέχρι στιγμής, οι επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να υποβάλλουν προσφορές για συμβάσεις εξόρυξης δεν διατύπωσαν ανησυχίες σχετικά με την εποπτεία τής Δανίας, η οποία θα είναι ζωτικής σημασίας για την διατήρηση υψηλών προτύπων ασφαλείας.

Έξω από την Γροιλανδία, πολλές χώρες είναι επιφυλακτικές για την σύσφιξη δεσμών με την Κίνα που θα φέρει η εξόρυξη. Το περασμένο καλοκαίρι, ο πρόεδρος Χου Ζιντάο ήταν ο πρώτος Κινέζος αρχηγός κράτους που επισκέφθηκε την Δανία, και μάλιστα για τρεις ημέρες. Η Κίνα ενδιαφέρεται όχι μόνο για τους πόρους τής Γροιλανδίας, αλλά και για την στρατηγική θέση της στην Αρκτική. Φέτος το καλοκαίρι, έγινε κράτος-παρατηρητής στο Αρκτικό Συμβούλιο. Η κινεζική Sichuan Xinye Mining Investment Company έχει ήδη συνεργαστεί με την London Mining για την εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος της Γροιλανδίας, παρέχοντας εργαζόμενους και κεφάλαιο για το ορυχείο σιδήρου Isua κοντά στο Nuuk. Το έργο θα μπορούσε να φέρει 5,9 δισεκατομμύρια δολάρια στην Γροιλανδία κατά τα επόμενα 15 χρόνια.