Η επόμενη Ευρώπη

Συγκεκριμένα, πώς μπορεί να λειτουργήσει μια πολιτική ένωση στην Ευρώπη; Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εκλέγει τον επικεφαλής τής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος στη συνέχεια θα ορίζει ένα Υπουργικό Συμβούλιο από τα μεγαλύτερα κόμματα στο κοινοβούλιο - συμπεριλαμβανομένου ενός υπουργού Οικονομικών με τη δυνατότητα να επιβάλλει φόρους και να συντάξει έναν ουσιαστικό προϋπολογισμό πανευρωπαϊκής κλίμακας. Η μέριμνα του υπουργού Οικονομικών θα είναι ο μακροοικονομικός συντονισμός και όχι η μικροοικονομική διαχείριση. Άλλες θέσεις στο υπουργικό συμβούλιο θα καλύπτουν την παροχή υπερεθνικών ευρωπαϊκών δημόσιων αγαθών (άμυνα, εξωτερική πολιτική, ενέργεια, υποδομές, και ούτω καθεξής) αφήνοντας όσο το δυνατόν περισσότερες αποφάσεις για άλλα θέματα στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων στο πλαίσιο της ομοσπονδίας. Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θα διαιτητεύσει τυχόν ζητήματα αμφισβήτησης κυριαρχίας που προκύπτουν μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών.

Επειδή το Κοινοβούλιο θα έχει αυξημένη ισχύ με το να επιλέγει τον επικεφαλής τής Ένωσης, θα ήταν λογικό να διενεργούνται βουλευτικές εκλογές με βάση πανευρωπαϊκές λίστες, αντί με εθνικές κομματικές λίστες. Το ότι θα διακυβεύονται περισσότερα στις εκλογές θα οδηγήσει σε περισσότερες συζητήσεις και σε υψηλότερα ποσοστά ψηφοφορίας, κάτι που θα σήμαινε μεγαλύτερη νομιμοποίηση για τα αποτελέσματα και τα θεσμικά όργανα γενικότερα. Τα κόμματα που λαμβάνουν λιγότερο από 10% ή 15% των ψήφων στις πανευρωπαϊκές εκλογές θα είναι παρόντα στη συζήτηση, αλλά δεν μπορούν να ψηφίσουν. Ένας τέτοιος κανόνας θα τείνει να ωθήσει την πολιτική προς κεντρώους συμβιβασμούς και να αποφύγει αδιέξοδα που μπορεί να προκύψουν από ένα ενδεχόμενο βέτο εκ μέρους των μικρών κομμάτων σε έναν συνασπισμό.

Σε αυτό το σχήμα, το σημερινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να μετατραπεί σε μια «άνω βουλή» για την νομοθέτηση της Ένωσης. Τα μέλη θα επιλέγονται από τα έθνη-κράτη για τμηματικές θητείες μεγαλύτερες από τον μικρότερο εκλογικό κύκλο της «κάτω βουλής» του κοινοβουλίου, ενθαρρύνοντας έτσι μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική σχετικά με τη διακυβέρνηση. Σε αντίθεση με την «κάτω βουλή», η οποία θα επικεντρώνεται κυρίως στα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των εθνικών μελών της, η «άνω βουλή» θα είναι ένα πιο διαβουλευτικό σώμα, που θα επικεντρώνεται σε ευρύτερα και πιο μακροπρόθεσμα ζητήματα. Η αντιπροσώπευση θα πρέπει να βασίζεται σε ένα αναλογικό σύστημα, ανάλογα με τους πληθυσμούς των κρατών-μελών.

Προκειμένου να διατηρηθεί κάτι από την ανεξάρτητο, αξιοκρατικό χαρακτήρα της σημερινής Επιτροπής, κάθε υπουργός στην Επιτροπή θα πρέπει να συνδυάζεται με έναν μόνιμο γραμματέα από την ευρωπαϊκή δημόσια διοίκηση στο δικό του τομέα αρμοδιότητας. Όπως και σε ένα ιδανικό «σύστημα Westminster», η διαμόρφωση των προϋπολογισμών θα βασίζεται στην Επιτροπή, όχι στο κοινοβούλιο. Ο προϋπολογισμός της Επιτροπής θα πρέπει να υποβληθεί για ψηφοφορία στο κοινοβούλιο. Μια ψήφος «εποικοδομητικής μη-εμπιστοσύνης» από το κοινοβούλιο μπορεί να απορρίψει την κατεύθυνση της πολιτικής που ορίζει η Επιτροπή, και σε αυτή την περίπτωση μια νέα κυβέρνηση θα σχηματιστεί. (Μια εποικοδομητική ψήφος μη-εμπιστοσύνης είναι ένας μηχανισμός σφυρηλάτησης συναίνεσης, με τον οποίο μια ψηφοφορία μη-εμπιστοσύνης μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο εάν έχει ήδη εξασφαλιστεί η υποστήριξη της πλειοψηφίας για ένα νέο, εναλλακτικό κυβερνητικό συνασπισμό). Φόροι και νόμοι θα πρέπει να εγκρίνονται από την πλειοψηφία και των δύο νομοθετικών σωμάτων.

ΑΝ ΟΧΙ ΤΩΡΑ, ΠΟΤΕ;

Οποιαδήποτε κίνηση προς μια τέτοια πολιτική ένωση προφανώς θα δημιουργήσει μυριάδες ακανθώδη ζητήματα. Τα νέα θεσμικά όργανα και οι κανόνες τους θα πρέπει ιδανικά να καθοριστούν από κάτω προς τα πάνω, μέσω μιας συντακτικής συνέλευσης, και όχι από μια αλλαγή της ιδρυτικής συνθήκης - αλλά πώς θα μπορούσε μια πραγματική από την βάση διαδικασία να προχωρήσει; Τα μεγάλα κόμματα που θα κερδίσουν τις περισσότερες έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να συζητήσουν έναν συμβιβασμό ή μια κοινή ατζέντα αρκετά ισχυρή ώστε να κάνει δυνατή την διακυβέρνηση - αλλά τι θα γίνει αν δεν το κάνουν; Και αυτό που είναι το πιο θεμελιώδες, θα μπορούσε μια πολιτική ένωση πραγματικά να διαμορφωθεί ποτέ αν δεν έχει προηγηθεί μια «εθνική οικοδόμηση» σε ολόκληρη την ήπειρο, με στόχο την σφυρηλάτηση μιας μακρόπνοης κοινής ταυτότητας; Αυτό που είναι σημαντικό τώρα, ωστόσο, είναι η αναγνώριση ότι το σημερινό σύστημα δεν λειτουργεί και ότι μια πιο στενή, όχι πιο χαλαρή, ολοκλήρωση είναι η πιο λογική και ελκυστική επιλογή.

Το 1789, ο Alexander Hamilton, τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, πρότεινε ένα ισχυρό ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης που θα μπορούσε να αναλάβει τα χρέη των κρατών από την Αμερικανική Επανάσταση, ενώ εγγυάτο μια σταθερή μελλοντική ροή εσόδων, την περαιτέρω εναρμόνιση της δημοσιονομικής πολιτικής, διατηρώντας παράλληλα ένα μεγάλο περιθώριο για τοπική κυριαρχία σε μη ομοσπονδιακά θέματα. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα για να γίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες μια ηπειρωτική και, εν τέλει, παγκόσμια δύναμη. Έτσι, επίσης, στην Ευρώπη, η επίλυση του προβλήματος του χρέους μπορεί να είναι η μαμή της πολιτικής ένωσης που θα μπορούσε να καταστήσει την Ευρώπη έναν ισχυρό πυλώνα της γεωπολιτικής τάξης του εικοστού πρώτου αιώνα. Ο μόνος τρόπος για να απαντηθεί η τρέχουσα πρόκληση της Ευρώπης απέναντι στις πολλές αβεβαιότητες είναι οι ηγέτες της Ευρώπης, καθώς και οι πληθυσμοί της, επιτέλους να δεσμευτούν σε αυτόν τον μετασχηματισμό, αντί να παραμένουν παράλυτοι λόγω της διστακτικότητάς τους.

* Τα μέλη της ομάδας είναι οι Marek Belka, Tony Blair, Juan Luis Cebrián, Jacques Delors, Mohamed El-Erian, Niall Ferguson, Anthony Giddens, Felipe González, Otmar Issing, Jakob Kellenberger, Alain Minc, Mario Monti, Robert Mundell, Jean Pisani-Ferry, Romano Prodi, Nouriel Roubini, Gerhard Schroeder, Michael Spence, Joseph Stiglitz, Peter Sutherland, Matti Vanhanen, Guy Verhofstadt, Franz Vranitzky, και Axel Weber.