Οι τρεις ισχυροί τής Ουκρανίας

Κατά την διάρκεια των τελευταίων ημερών, η Ουκρανία έχει δει τις χειρότερες συγκρούσεις από τότε που ξεκίνησαν οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις τον Νοέμβριο, αφότου ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς αρνήθηκε να υπογράψει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τους τελευταίους δύο μήνες, ο Γιανουκόβιτς και οι υποστηρικτές του έχουν αρνηθεί να κάνουν οποιεσδήποτε παραχωρήσεις στην αντιπολίτευση, αντίθετα απάντησαν με τα ΜΑΤ και, την περασμένη εβδομάδα, με ένα σύνολο νόμων που προορίζεται να περιορίσει σοβαρά τις διαδηλώσεις. Οι συνομιλίες μεταξύ Γιανουκόβιτς και αντιπολίτευσης, όταν πραγματοποιήθηκαν, δεν κατέληξαν σε τίποτα. Τώρα, με την βία να αυξάνεται στην πλατεία Ανεξαρτησίας τού Κιέβου, που είναι γνωστή ως Μαϊντάν, οι ηγέτες τής αντιπολίτευσης της Ουκρανίας πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν στην συνέχεια.

Η «ευρωπλατεία» (Euromaidan) τής Ουκρανίας, όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται το σύνολο των πρόσφατων διαδηλώσεων, έχει τρεις ηγέτες αλλά κανέναν ήρωα. Αυτό είναι κάπως περίεργο για μια χώρα με τόσο μακρά παράδοση στις διαδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένης, πιο πρόσφατα, της Πορτοκαλί Επανάστασης. Το 2004, ο Βίκτορ Γιούσενκο, ο οποίος είχε στο παρελθόν διατελέσει πρωθυπουργός και του οποίου το πρόσωπο είναι μόνιμα σημαδεμένο από δηλητηρίαση από διοξίνη, και η Γιούλια Τιμοσένκο, η οποία ήταν προηγουμένως αναπληρωτής πρωθυπουργός, ήρθαν να ενσαρκώσουν τις ελπίδες εκατομμυρίων Ουκρανών και προσέβαλαν επιτυχώς τα αποτελέσματα μιας μαζικά νοθευμένης εκλογικής αναμέτρησης. Αυτή την φορά, τρεις ηγέτες τής αντιπολίτευσης έχουν προσπαθήσει να καθοδηγήσουν τις διαμαρτυρίες: ο Vitali Klitschko, ο Oleh Tyahnybok και ο Arseniy Yatsenyuk, ένα αταίριαστο τρίο πολιτικών, οι οποίοι ενώθηκαν μετά τις βουλευτικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2012 για να δημιουργήσουν αυτό που ονομάζεται ενωμένη αντιπολίτευση.

Ο Κλίτσκο είναι πιθανόν ο πιο γνωστός από τους τρεις στους δυτικούς αναγνώστες. Αυτός ο 42χρονος πρωταθλητής πυγμαχίας έχει ευρέως σκιαγραφηθεί στον διεθνή Τύπο. Του πήρα συνέντευξη [1] στο Κίεβο, λίγο πριν από την έναρξη των διαδηλώσεων. Το 2012, το κόμμα του, UDAR (Ukrainian Democratic Alliance for Reform, Ουκρανική Δημοκρατική Συμμαχία για τη Μεταρρύθμιση, τα αρχικά τού οποίου στην κυριολεξία σημαίνουν «γροθιά»), μπήκε στο κοινοβούλιο με 14% των ψήφων με μια πλατφόρμα κατά της διαφθοράς. Ο Κλίτσκο πέρασε χρόνια στην Γερμανία λόγω της καριέρας του ως μποξέρ και μιλάει εξαιρετικά Αγγλικά και Γερμανικά. Θέλει οι Ουκρανοί να απολαύσουν τα ευρωπαϊκά πρότυπα διαβίωσης και έχει αναδειχθεί ως ο κορυφαίος υπερασπιστής των στενότερων σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία πιστεύει ότι θα κάνει την Ουκρανία μια χώρα πλουσιότερη και λειτουργικά καλύτερη. Έχει ήδη καταδειχθεί ως μελλοντικός πρόεδρος της Ουκρανίας, αν και πολλοί Ουκρανοί ανησυχούν για την έλλειψη εμπειρίας του και τις αδύναμες ρητορικές του δεξιότητες.

Ο Τιάνιμποκ, ο οποίος κατάγεται από το Lviv, είναι ο ηγέτης τού εθνικιστικού κόμματος Svoboda («Ελευθερία»), του οποίου το οχυρό είναι η δυτική Ουκρανία. Το κόμμα κέρδισε στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές το 10% των συνολικών ψήφων. Το Svoboda είναι ιδιαίτερα εμφανές κατά τις διαδηλώσεις, παρ’ όλο που αυτό αντανακλά περισσότερο τον δικό του οπορτουνισμό παρά τις απόψεις τής πλειονότητας των διαδηλωτών. Για παράδειγμα, το Svoboda θεωρεί τον εαυτό του υπέρμαχο της ουκρανικής γλώσσας και του πολιτισμού. Πολύ συχνά, όμως, αυτό συνοδεύεται από επιθετικά εθνικιστική και ξενοφοβική ρητορική. (Στο παρελθόν, ο Τιάνιμποκ αναφέρθηκε στην «εβραιο-ρωσική μαφία, η οποία κυβερνά την Ουκρανία»). Όπως και τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης, το Svoboda θέλει η Ουκρανία να υπογράψει την συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά οι πιο ριζοσπαστικές απόψεις του ταιριάζουν δύσκολα με την δήθεν φιλοευρωπαϊκή στάση του και αποτελούν πηγή ανησυχίας για πολλούς παρατηρητές στην Ουκρανία και στο εξωτερικό.

Ο τρίτος ηγέτης, ο Γιάτσενιουκ, έχει αγνοηθεί από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, αν και είναι μακράν ο πιο έμπειρος από τους τρεις από πολιτικής απόψεως. Στα 39 του, έχει ήδη διατελέσει υπουργός Εξωτερικών, υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του κοινοβουλίου τής Ουκρανίας. Ο Γιάτσενιουκ ηγείται του συνασπισμού «Πατρίδα» τής Τιμοσένκο εν τη απουσία της. Στις εκλογές τού 2012, το κόμμα ήρθε δεύτερο, μετά το Κόμμα των Περιφερειών του Γιανουκόβιτς, με 26% των ψήφων. Το «Πατρίδα» κέρδισε την υποστήριξη [2] της δυτικής και κεντρικής Ουκρανίας, περιοχές που παραδοσιακά στηρίζουν την Πορτοκαλί Επανάσταση και είναι πιο εχθρικές στον Γιανουκόβιτς. Ο Γιάτσενιουκ δεν είναι χαρισματικός και απέτυχε να κερδίσει την προσοχή των Ουκρανών, όπως το κατάφερε κάποτε η Τιμοσένκο. Όμως, μια σειρά από Ουκρανούς μού έχουν πει ότι είναι ο ασφαλέστερος και ο πιο ρεαλιστικός υποψήφιος που υπάρχει στην αντιπολίτευση, καθώς δεν είναι ούτε ένας άπειρος άνθρωπος των σπορ ούτε ένας φλογερός εθνικιστής.

Μέχρι στιγμής, έχει υπάρξει αρκετός χώρος και για τους τρεις άνδρες στις διαδηλώσεις. Ο Κλίτσκο εμφανίζεται να περιπολεί τα οδοφράγματα και να μιλά σκληρά σε όποιον φαίνεται πρόθυμος να προκαλέσει βία, μερικές φορές συνοδευόμενος από τον νεότερο αδελφό του, Βλαντιμίρ (επίσης πρωταθλητή πυγμαχίας). Ο Τιάνιμποκ εμφανίστηκε στο βάθρο στο Μαϊντάν με τους άλλους δύο ηγέτες και είχε πιο ήπια ρητορική. Εν τω μεταξύ, Γιάτσενιουκ έχει κάνει έκκληση για ενότητα απέναντι στην αυξανόμενη πίεση. Οι συγκρούσεις των τελευταίων ημερών κατέδειξαν την ανάγκη να πάρουν θέση ώστε να περιοριστεί η βία. Ένα βίντεο του Κλίτσκο [3] που κυκλοφόρησε την Δευτέρα, με το οποίο καλεί όλους τους Ουκρανούς να έρθουν στο Κίεβο για να προστατεύσουν το μέλλον τους, είναι μια απόπειρα για ηγεσία. Αλλά οι διαδηλωτές περιμένουν περισσότερα.

Για το σκοπό αυτό, η αντιπολίτευση έχει ζητήσει πρόωρες προεδρικές εκλογές, αλλά ο Γιανουκόβιτς τους αγνόησε. Θα πρέπει να περιμένουν μέχρι τις επόμενες εκλογές, τον Μάρτιο του 2015. Πολύ πρώιμες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Κλίτσκο έχει την καλύτερη ευκαιρία για νίκη εναντίον τού Γιανούκοβιτς στις επαναληπτικές εκλογές (περίπου 43% των ερωτηθέντων [4] θα τον ψηφίσουν, σε σύγκριση με το 25% υπέρ τού Γιανουκόβιτς). Αλλά, το σημαντικό ζήτημα του ποιος θα κατέβει στις εκλογές παραμένει αναπάντητο. Ο Κλίτσκο θέλει η αντιπολίτευση να προωθήσει μόνο έναν υποψήφιο (προφανώς τον ίδιο), ενώ ο Γιάτσενιουκ υποστηρίζει ότι θα πρέπει να υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι. Οι περισσότερες του ενός υποψηφιότητες θα διασπάσουν τις ψήφους τής αντιπολίτευσης στον πρώτο γύρο. Αλλά υπάρχει επίσης μια όλο και πιο σοβαρή ένσταση στο όραμα του Κλίτσκο: Ένας υποψήφιος της αντιπολίτευσης καθιστά ευκολότερο για τις αρχές να τον στοχεύσουν και να τον εξοντώσουν.

Στην Ουκρανία τού Γιανουκόβιτς, η εξόντωση είναι μια πραγματική δυνατότητα. Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής του, η Τιμοσένκο, είναι βολικά πίσω από τα κάγκελα. Τον Οκτώβριο του 2013, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε ένα νόμο που εμποδίζει τον Κλίτσκο, ο οποίος έχει την ιδιότητα του μόνιμου κατοίκου Γερμανίας, από το να κατέβει στις εκλογές για την προεδρία. (Εκείνος λέει ότι θα κατέβει). Ο Γιάτσενιουκ θα μπορούσε να είναι ο επόμενος: Στις 8 Δεκεμβρίου, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανέφεραν ότι η υπηρεσία ασφαλείας τής Ουκρανίας, η SBU, έχει ξεκινήσει έρευνες κατά της αντιπολίτευσης για «δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανατροπή τής κυβέρνησης» - με άλλα λόγια, ένα πραξικόπημα. Δεν κατονομάστηκε κανείς, αλλά την επόμενη μέρα η αστυνομία επέδραμε στα κεντρικά γραφεία τού κόμματος Πατρίδα, του Γιάτσενιουκ. Φοβούμενος ότι θα είναι οι επόμενοι, το UDAR του Κλίτσκο εκκένωσε τα δικά του γραφεία εκείνο το βράδυ. Μια σειρά από νόμους που πέρασαν μέσω του κοινοβουλίου από τους υποστηρικτές τού Γιανουκόβιτς απλώς επιτείνουν την αίσθηση της πολιορκίας. Ένας από τους νόμους αφαιρεί από τα μέλη τού κοινοβουλίου την βουλευτική ασυλία τους, κάτι που θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε περαιτέρω συλλήψεις.

Αν ο Κλίτσκο και ο Γιάτσενιουκ ωθούνται έξω από το παιχνίδι, ο εθνικιστής Τιάνιμποκ θα είναι ο μοναδικός ρεαλιστικός υποψήφιος που απέμεινε στην αντιπολίτευση. Και τούτο θα μπορούσε να είναι ακριβώς αυτό που ο Γιανουκόβιτς έχει στο μυαλό του. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις [4] δείχνουν ότι ακόμη και ο Τιάνιμποκ θα μπορούσε να κερδίσει τον Γιανουκόβιτς σε μια αντιπαράθεση. Ωστόσο, η υποψηφιότητά του θα προκαλέσει περαιτέρω πόλωση της χώρας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, και θα βάλει τους φιλελεύθερους Ουκρανούς σε δύσκολη θέση. Εκτός αυτού, το περιθώριο μεταξύ Γιανουκόβιτς και Τιάνιμποκ είναι τόσο μικρό (λιγότερο από δύο εκατοστιαίες μονάδες) που ο Γιανουκόβιτς θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να προσπαθήσει να νοθεύσει την ψηφοφορία – και έτσι να ξεφύγει.

Κατά τον ίδιο τρόπο, φαίνεται ότι οι ηγέτες τής αντιπολίτευσης βλέπουν τις εκλογές τού 2015, και όχι τις διαμαρτυρίες, ως την πραγματική ευκαιρία για αλλαγή. Θα πρέπει να μείνουν μπροστά από τον Γιανουκόβιτς, ο οποίος θέλει απεγνωσμένα να επανεκλεγεί. Θα πρέπει να αντλήσουν (αλλά όχι να εκμεταλλευθούν, όπως ορισμένοι ακτιβιστές ισχυρίζονται) από τις πρωτοβουλίες των πολιτών που έχουν ανθίσει από τότε που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις τού Euromaidan - εκ των οποίων το Hromadske.tv [5], το ειδησεογραφικό κανάλι των πολιτών που έχει συσταθεί από μερικούς από τους κορυφαίους δημοσιογράφους τής Ουκρανίας, είναι ένα μόνο παράδειγμα.

Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν το χάσμα μεταξύ των ιδίων και των διαδηλωτών. Και αυτή η ρήξη πηγαίνει πίσω στις πρώτες ημέρες των φιλοευρωπαϊκών διαδηλώσεων, όταν ανεξάρτητοι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στο Μαϊντάν, ενώ τα κόμματα της αντιπολίτευσης στάθηκαν στην κοντινή Πλατεία τής Ευρώπης. Πολλοί πολίτες ακτιβιστές κατηγόρησαν τους ηγέτες τής αντιπολίτευσης ότι προσπαθούν να σφετεριστούν τις διαδηλώσεις για το δικό τους πολιτικό όφελος και ότι δεν έχουν καμία στρατηγική. «Αναρωτιέμαι, πού ήταν οι ηγέτες τής αντιπολίτευσης όταν η αστυνομία επιτέθηκε σε ειρηνικούς διαδηλωτές;» μου είπε μια νεαρή γυναίκα, την πρώτη φορά που τα ΜΑΤ καθάρισαν την Πλατεία Ανεξαρτησίας, τον Νοέμβριο. Αυτή η δυσαρέσκεια ήταν περισσότερο εμφανής από ποτέ στο αποκορύφωμα των συγκρούσεων στις 19 Ιανουαρίου. «Χρειαζόμαστε πλέον έναν και μόνο υποψήφιο για την προεδρία», φώναξε ένας ακτιβιστής από το βάθρο στο Μαϊντάν, μια αναφορά στην έλλειψη συμφωνίας στην αντιπολίτευση σχετικά με το ποιος θα είναι υποψήφιος το 2015. «Χρειαζόμαστε έναν ηγέτη!».

«Ο Λένιν έπεσε επειδή ζήλευε: προκάλεσε μια επανάσταση, και Γιανουκόβιτς προκάλεσε δύο», δήλωσε ο Γιάτσενιουκ αφότου το άγαλμα του Λένιν στο Κίεβο ανατράπηκε στις αρχές Δεκεμβρίου. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν ποιός, αν υπάρχει κάποιος, είναι ικανός να ανατρέψει τον Γιανουκόβιτς - με προεδρικές εκλογές ή με άλλο τρόπο. Το τι θα συμβεί μετά θα καθορίσει αν η Ουκρανία θα προχωρήσει για να γίνει μια δημοκρατία. Οι εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί οι οποίοι έχουν διαμαρτυρηθεί στην πλατεία Ανεξαρτησίας δεν θέλουν άλλον έναν Γιανουκόβιτς. Επίσης, δεν θέλουν άλλον έναν Γιούσενκο - αυτό θα είναι η μεγαλύτερη προδοσία από όλες.

Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: http://www.foreignaffairs.com/articles/140664/annabelle-chapman/ukraines...

Συνδέσεις:
[1] http://monocle.com/magazine/issues/69/the-interview-series-vitali-klitsc...
[2] http://www.kyivpost.com/content/ukraine/election-2012-blog-a-map-of-poli...
[3] http://www.youtube.com/watch?v=3IBkhdL2oZY&feature=youtu.be
[4] http://zn.ua/POLITICS/yanukovich-proigraet-vo-vtorom-ture-lyubomu-iz-opp...
[5] http://hromadske.tv/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στη διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στη διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr